Σαν σήμερα ξεκινούν τα Στηλιτικά – Τι ήταν και από πού πήραν την ονομάσία τους

Πλησιάζουμε τον Δεκέμβριο που έχει καθιερωθεί ο μήνας που ψηφίζεται ο προϋπολογισμό. Σαν σήμερα, όμως, το 1874 ο Δημήτριος Βούλγαρης επιχείρησε να ψηφίσει προϋπολογισμό χωρίς να έχει την πλειοψηφία στη Βουλή με αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια περίοδος πολιτικής ανωμαλίας που έχει μείνει στην ιστορία με το όνομα Στηλιτικά.

Έχει καθιερωθεί ο μήνας Δεκέμβριος, στον οποίο μπαίνουμε αύριο, να είναι αυτός που ψηφίζεται ο προϋπολογισμός της χώρας. Έχουμε, επίσης, συνηθίσει να υπάρχει πολιτική ένταση κατά τη συνεδρίαση στη Βουλή όπου γίνεται τριήμερη συζήτηση και ψηφοφορία. Ένταση, είπατε;

Ένταση να δείτε στα Στηλιτικά που ξεκίνησαν σαν σήμερα το 1874 στην Ελλάδα. Πάμε να δούμε ή να θυμηθούμε τι ήταν αυτή η περίοδος, από που πήρε την προετοιμασία της και ποιος ήταν ο μεγάλος (αρνητικός) πρωταγωνιστής.

Είμαστε στο καλοκαίρι του 1874. Οι εκλογές που έγιναν ανάμεσα στις 23-26 Ιουνίου δεν έδωσαν πλειοψηφία στον Δημήτριο Βούλγαρη. Ο εκ Ύδρας ορμώμενος πολιτικός επιχείρησε να καλυτερεύσει τη θέση του, ακυρώνοντας την εκλογή σε ολόκληρες περιφέρειες, ελπίζοντας να πετύχει την πολυπόθητη αυτοδυναμία. Όχι μόνο δεν τα κατάφερε, αλλά μετά λύπης του είδε και κάποιους δικούς του βουλευτές να τον εγκαταλείπουν.

Όταν, λοιπόν, στις 30 Νοεμβρίου ζήτησε να ψηφισθεί ο προϋπολογισμός δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τους 96 βουλευτές που χρειαζόταν για να έχει την προβλεπόμενη από το Σύνταγμα απαρτία στη Βουλή (96 επί συνόλου 140 βουλευτών).

Ο Βούλγαρης δεν πτοήθηκε. Ο προϋπολογισμός ψηφίστηκε από 85 μόνο βουλευτές, αγνοώντας την ένσταση που είχαν υποβάλει δύο βουλευτές της αντιπολίτευσης, οι οποίοι είχαν παραμείνει στην αίθουσα.

Όπως περιγράφει το sansimera.gr, στη συνεδρίαση της 2ας Δεκεμβρίου, όταν ο πρόεδρος της Βουλής Ιωάννης Ζάρκος, βουλευτής Καλαμάτας, κάλεσε τη Βουλή να επικυρώσει τα πρακτικά, ο Θρασύβουλος Ζαΐμης και ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος επανήλθαν στο ζήτημα της έλλειψης απαρτίας. Η κυβέρνηση, όμως, απέρριψε το αίτημά τους και οι βουλευτές της αντιπολίτευσης αποχώρησαν από την αίθουσα. Την επομένη δημοσιεύθηκε βασιλικό διάταγμα, που κήρυσσε τη λήξη της πρώτης συνόδου της Βουλής.

Μετά το κλείσιμο της Βουλής, η κατάσταση χειροτέψε. Αφού δεν είχαν κυρωθεί τα πρακτικά, δεν υπήρχε και ψηφισμένος προϋπολογισμός. Οι διαμαρτυρίες της αντιπολίτευσης και η εξέγερση της κοινής γνώμης επιδείνωσαν το πολιτικό κλίμα. Ο Βούλγαρης, μετά το αποτέλεσμα των επαναληπτικών και αναπληρωματικών εκλογών, αύξησε κατά 10 τους βουλευτές του κόμματός του, που ανήλθαν συνολικά στους 90. Στους βουλευτές που υποστήριζαν τον Βούλγαρη εντάχθηκε και ο βουλευτής Κυθήρων Στυλιανός Κασιμάτης με το… αζημίωτο καθώς του προσφέρθηκε η προεδρία της Βουλής.

Η κατάσταση χειροτέρεψε στην επόμενη σύνοδο της Βουλής

Στις 19 Μαρτίου 1875, όταν και έγινε η πρώτη συνεδρία της επόμενης συνόδου της Βουλής, προσήλθαν 82 βουλευτές του Βούλγαρη και 10 της αντιπολίτευσης ως παρατηρητές. Οι τελευταίοι αποχώρησαν, αλλά η διαδικασία συνεχίστηκε.

Η κυβέρνηση όρκισε 10 νεοεκλεγέντες βουλευτές και με μία νομική ακροβασία του βουλευτή Μαντινείας και προσωρινού προέδρου της Βουλής, Γεωργίου Ρεβελιώτη, προχώρησε στην επικύρωση των πρακτικών της προηγουμένης συνόδου των σχετικών με τον προϋπολογισμό, χωρίς να διαθέτει και πάλι την απαρτία στο σώμα.

Ξέσπασε σάλος

Η εγκυρότητα των επαναληπτικών εκλογών και η ερμηνεία που έδινε η κυβέρνηση στο Σύνταγμα σε σχέση με την απαρτία αμφισβητήθηκε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία ήταν η μοναδική της χώρας εκείνη την περίοδο, τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών και σχεδόν όλες οι εφημερίδες.

Στις 21 Μαρτίου, οι τρεις καθημερινές εφημερίδες της Αθήνας, «Εφημερίς», «Στοά» και «Νεολόγος», δημοσίευσαν πίνακα με τα ονόματα των 82 βουλευτών, που είχαν μείνει στη συνεδρίαση της 19ης Μαρτίου και παρακολουθήσει την ορκωμοσία των 10 νέων. Η «Εφημερίς» του Δημητρίου Κορομηλά έγραφε: «Οι προπάτορες ημών τα ονόματα των προδοσάντων τα προς την πατρίδαν χρέη ητίμαζον αναγράφοντες επί στήλην. Ο τύπος οφείλει να εκτελέση την υπηρεσίαν, ην άλλοτε εξετέλουν τα δημόσια μάρμαρα».

Εξαιτίας αυτών των γεγονότων, οι 82 αυτοί βουλευτές, που επέμεναν να ασκούν νομοθετική εξουσία, χωρίς να αποτελούν την πλειοψηφία στη Βουλή, ονομάστηκαν «Στηλίτες» και η περίοδος αυτή της πολιτικής ανωμαλίας «Στηλιτικά».

Στην ιστορία έχουν μείνει όσα έγραψε ο ποιητής Γεώργιος Σουρής που καυτηρίαζε όσα συνέβησαν εκείνη την περίοδο.

Και άρχισε να γίνεται των νόμων λειτουργία και ανεβοκατέβαιναν τα τότε Υπουργεία.

Και ήλθαν τα Στηλιτικά και οι Μαραθωνομάχοι εις τον Μεγαλειότατον εγύρισαν τη ράχη και όλοι εμελέτησαν κι΄ εσκέφθησαν καινά, κι΄ εσείσθησαν κι΄ ετράνταξαν κοιλάδες και βουνά”.

• Υπουργεία, έτσι λέγονταν τότε οι κυβερνήσεις,
• Μαραθωνομάχοι, ο Σουρής αποκαλεί τους βουλευτές έτσι από τους μαραθώνιους λόγους τους,
• εσκέφθησαν καινά: είτε με νέες ερμηνείες, είτε χωρίς απαρτία.

Τελικά, μετά και από παρέμβαση του βασιλιά Γεωργίου του Α’, Ο Βούλγαρης εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Στη συνέχεια, στις 27 Απριλίου του 1875 ο Χαρίλαος Τρικούπης σχημάτισε κυβέρνηση και στη συνέχεια διέλυσε τη συγκεκριμένη Βουλή. Η νέα Βουλή συνεδρίασε συνεδρίασε πρώτη φορά στις 11 Αυγούστου του 1875. Στη συνεδρίαση αυτή ο βασιλιάς Γεώργιος εκφωνώντας τον «Λόγο του Θρόνου» που έγραψε ο Τρικούπης, έκανε την πρώτη αναφορά στην «Αρχή της δεδηλωμένης».

Ο αρνητικός πρωταγωνιστής των Στηλιτικών

Ο Δημήτριος Βούλγαρης ήταν πολιτικός από την Ύδρα, γνωστός και με το προσωνύμιο Τζουμπές, λόγω του ποδήρη μανδύα που φορούσε. Γεννήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου του 1802 και ήταν γιος του κοτσαμπάση του νησιού Γεωργίου Βούλγαρη. Από νεαρή ηλικία αναμείχθηκε στην πολιτική ζωή της Ύδρας κι έλαβε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του 1821. Υπήρξε πληρεξούσιος της Ύδρας σε όλες τις επαναστατικές εθνικές συνελεύσεις και μετά την απελευθέρωση αντιπολιτεύτηκε σφοδρά τον Ιωάννη Καποδίστρια και τις πολιτικές του.

Μετά την άφιξη του Όθωνα επέστρεψε στην Ύδρα, όπου διετέλεσε δήμαρχος. Μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 διορίστηκε γερουσιαστής και τον Απρίλιο του 1847 ανέλαβε το Υπουργείο Ναυτικών στις κυβερνήσεις Κωλέττη και Τζαβέλα και στη συνέχεια το Υπουργείο Οικονομικών στην κυβέρνηση Κανάρη.

Το 1855 έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός, διαδεχόμενος τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, σε μια κρίσιμη περίοδο για τη διεθνή θέση της χώρας, λόγω του Κριμαϊκού Πολέμου. Κατόρθωσε να παραμείνει στην εξουσία για δύο χρόνια, αφού κέρδισε μια εκλογική αναμέτρηση που χαρακτηρίστηκε για τη νοθεία του λαϊκού φρονήματος. Παραιτήθηκε, όμως, κατόπιν διαφωνίας με τον Όθωνα και υπήρξε από τους πρωταγωνιστές της έξωσής του τον Οκτώβριο του 1862.

Ανέλαβε την πρωθυπουργία στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε αμέσως μετά με παλαιούς και νέους πολιτικούς. Κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του ξέσπασε η Κρητική Επανάσταση το 1866 και διατήρησε την ουδετερότητα. Τον Δεκέμβριο του 1866 η κυβέρνηση Βούλγαρη έχασε την πλειοψηφία και παραιτήθηκε για να επανέλθει δύο χρόνια αργότερα, όπου παρέμεινε στο προσκήνιο της πολιτικής ως το 1874.

Όπως σχολιάζει το sansimera.gr, ο Δημήτριος Βούλγαρης, παρά την αναμφισβήτητη ευφυΐα του, δεν άφησε θετικά ίχνη στον κοινοβουλευτικό βίο της χώρας, παρά μόνον φαυλότητα και αντισυνταγματικές πρακτικές. Πολλές φορές ψήφιζε νόμους, όπως και τον προϋπολογισμό που αναφέραμε παραπάνω, χωρίς η Βουλή να βρίσκεται σε απαρτία. Η κοινή γνώμη εξεγέρθηκε και ο Χαρίλαος Τρικούπης δημοσίευσε στην εφημερίδα Καιροί το πολύ γνωστό άρθρο του «Τις πταίει;» το 1875.