Χριστουγεννιάτικο δέντρο: Πως από τα δάση πέρασε στα σαλόνια μας

Χριστουγεννιάτικο δέντρο: Η ιστορία του εθίμου που έχει κατακλύσει και της μη χριστιανικές χώρες.

Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο έχει κατακτήσει όλον τον πλανήτη. Μαζί με τον Άγιο Βασίλη κάνουν την εμφάνισή τους κάθε χρόνο τέτοια εποχή ακόμα και σε μέρη του κόσμου που δεν κατοικούν χριστιανοί. Σαφώς αυτό εξηγείται από την εμπορικότητα των ίδιων των Χριστουγέννων. Η αίγλη της γιορτής που είναι λίγο πριν την αλλαγή του χρόνου αποτελεί μία καλή ευκαιρία για παράταση του εορταστικού κλίματος, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.

Ποιά είναι όμως η προέλευσή του; Πώς πήραμε τα δέντρα από τα δάση και τα βάλαμε στα σαλόνια μας;

Καταρχάς όταν αναφερόμαστε στο Χριστουγεννιάτικο Δέντρο μιλάμε κυρίως για το έλατο, δέντρο αειθαλές που ευδοκιμεί στο Βορά. Η λατρεία των δέντρων ήταν πολύ συνηθισμένη στους αρχαίους λαούς και στις ειδωλολατρικές θρησκείες. Τα δέντρα, ιδίως αυτά που δεν έχαναν το φύλλωμά τους τον χειμώνα, αποτελούσαν σύμβολα τύχης και αιώνιας ζωής. Οι Αιγύπτιοι, οι Εβραίοι, οι Κινέζοι, οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν στις γιορτές και στα έθιμά τους φυλλώματα ή κλαδιά δέντρων.

Το ίδιο συνέβαινε αιώνες αργότερα στην περιοχή της Ευρώπης. Λαοί όπως οι Κέλτες ή οι Βίκινγκς θεωρούσαν τα αειθαλή δέντρα ευλογημένα από τους Θεούς. Για την Σκανδιναβική μυθολογία το έλατο ήταν το ιερό δέντρο του θεού Θωρ, ενώ για τους Κέλτες ο θεός Ήλιος (Λουγκ) μπορούσε να ναι τόσο δυνατός όσο τα έλατα που άντεχαν τον χειμώνα. Οι παραδόσεις αυτές επιβίωσαν και μετά των εκχριστιανισμό των πληθυσμών. Στην ουσία το παγανιστικό κατάλοιπο της λατρείας των δέντρων ενσωματώθηκε από την χριστιανική θρησκεία που μετέτρεψε το έλατο σε σύμβολο πίστης για την γέννηση του θεανθρώπου και τελικά για την αιώνια ζωή.

Οι γερμανικές ρίζες και η μετάβαση στον χριστιανισμό

Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο έχει τις ρίζες του στη Γερμανία- μία χώρα με απέραντα δάση με έλατα. Έχουμε αναφορές ότι το δέντρο του παραδείσου συμβολιζόταν με έλατο. Στις 24 Δεκέμβρη, στην γιορτή του Αδαμ και της Εύας οι Γερμανοί στόλιζαν δέντρο μέσα στο σπίτι με διάφορα χριστιανικά σύμβολα. Άλλοι πάλι θέλουν τον Λούθηρο να εισάγει το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο στολισμένο με κεριά, ενώ κάποιοι αναφέρουν ότι ιερείς πριν τον Λούθηρο στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν εκχριστιανισμένους πληθυσμούς να λατρεύουν την βελανιδιά, χρησιμοποίησαν το έλατο που χάρη στο τριγωνικό του σχήμα τους επέτρεπε να εξηγήσουν την αγία Τριάδα.

Όποια κι αν είναι η πραγματική προέλευση, το σίγουρο είναι πως το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο κυριαρχεί στην Γερμανία και από εκεί εξαπλώνεται στις υπόλοιπες χώρες. Τα παλάτια διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών υιοθετούν το έθιμο σταδιακά τον 19ο αιώνα. Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο ταξιδεύει στην Αμερική μαζί με τους Γερμανούς άποικους τον 17ο αιώνα, και γίνεται δημοφιλές τον 19ο αιώνα. Από εκεί αρχίζει και η εξάπλωσή του σε όλον τον κόσμο.

Η μεγαλοπρέπεια που έφερε ο Τόμας Έντισον

Και ενώ μέχρι τότε στόλιζαν το δέντρο με φρούτα, φαγητά, κεριά, κορδέλες, κάποιες φορές και με όστια, το 1822 ο Τόμας Έντισον φωταγωγεί ένα έλατο με ηλεκτρικούς λαμπτήρες. Την δεκαετία του 1930 το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο μπαίνει μαζικά πια στα σαλόνια των Αμερικανών.

Στην Ελλάδα από την άλλη το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο ήρθε πολύ νωρίς, με τον ερχομό των Βαυαρών. Η πρώτη φορά που έκανε την εμφάνισή του ήταν το 1834 στο παλάτι του Όθωνα στο Ναύπλιο. Ωστόσο πέρασαν πολλά χρόνια για να γίνει έθιμο των πολλών και όχι μόνο της αριστοκρατίας. Πάνω από έναν αιώνα μετά, στην μεταπολεμική περίοδο, το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο μπαίνει στα σπίτια των Ελλήνων τόσο στην Αθήνα όσο και στην επαρχία. Την δεκαετία του 1980 έγινε η προσπάθεια να αντικατασταθεί από το ελληνοπρεπές καραβάκι, που ωστόσο στέφθηκε με απόλυτη αποτυχία.