Κάλαντα Πρωτοχρονιάς: Αυτά ψάλλονται στη Χίο – Το έθιμο με τα Αγιοβασιλιάτικα καράβια

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς: Η Χίος έχει μια από τις ωραιότερες παραλλαγές σε όλη τη χώρα.

Όπως σε πολλά νησιά, τα ήθη και τα έθιμα της Χίου είναι δεμένα με τη θάλασσα και τη ζωή των ναυτικών. Στο νησί του Βορειοανατολικού Αιγαίου υπάρχουν διαφορετικές παραλλαγές για τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Βέβαια, φέτος, όλα είναι διαφορετικά, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού…

Διαβάστε παρακάτω τους στίχους από μία από τις πιο ωραίες παραλλαγές από τα Πρωτοχρονιατικά Κάλαντα:

Καλησπερίζω φέρνοντας αγέρα μυρωμένο

απ’ τ’ αφρισμένα κύματα χιλιοτραγουδισμένο.

(Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει

κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει).

Άγιε μου Βασιλάκη μου και Άγιε μου Νικόλα

προστάτευε τους ναυτικούς την ώρα του κυκλώνα.

Χρόνια πολλά, να’ στε καλά κι εσείς και οι δικοί σας

να’ ρθούνε τα ξενάκια σας κι όλοι οι ναυτικοί σας.

Σε όλους σας ευχόμαστε αγάπη, ειρήνη υγεία

καλή καρδιά, χαμόγελο και Θεία ευλογία.

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψιλή μου δεντρολιβανιά

κι αρχή κι αρχή του Γεναρίου του μεγά του μεγάλου Βασιλείου.

Βασίλη μ’ από που `ρχεσαι, κι από κι από πού κατεβαίνεις

και βαστάς, και βαστάς ρόδα και ραίνεις

κάτσε να φας, κάτσε να πιεις, κάτσε τον πόνο σου να πεις

κάτσε, κάτσε να τραγουδήσεις και να μας καλώς ορίσεις

κι έβγα, κι έβγα να μας κεράσεις, που να ζεις, που να ζεις και να γεράσεις.

Ακούστε πώς τραγουδιούνται

Τα παρακάτω Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα ψάλλονται το βράδυ, με ομοίωμα καραβιού επιβατηγού ή πολεμικού, με σφυρίχτρα και κανόνι.

Την καλησπέρα σου ‘φερα

έλα να τηνε πάρεις

με ρόδα και τριαντάφυλλα

έλα να τηνε ράνεις.

(για γιο που σπουδάζει)

Έχεις και γιο και μονογιό

και γιο και παλληκάρι

να τον αξιώσει ο Θεός

να κάμει ένα καράβι.

Η πλώρη νάναι μάλαμα,

η πρύμνη νάναι ασήμι

και στα σιδεροκάταρτα

νάν’ ο Αγιος Βασίλης.

(για έγκυο γυναίκα)

Κοκώνα μου των κοκονών

κοκώνα των κοκόνων

τον κανακάρη που κρατάς

να κάνεις μ’ έναν πόνο.

(για ξενιτεμένο ή ναυτικό)

Νά’ μουνα πετροκότσυφας

νάχα κερένια μύτη

να σούφερνα το γιόκα σου (ή άντρα σου)

απόψε μέσ’ το σπίτι.

Ψάξε μεσ’το σακκάκι σου

το χρυσοκεντημένο

κι’ άνοιξε το πουγκάκι σου

το μαργαριταρένιο.

Κι’ αν έχει ασήμι ρίξε το

αφέντη να το δούμε

κι’ αν έχεις και γλυκό κρασί

φέρε το να το πιούμε.

Σ’ αυτό το σπίτι πούρθαμε

τα ράφια είν’ ασημένια

του χρόνου σαν ξανάρθουμε

νά’ναι μαλαματένια.

Σ’ αυτό το σπίτι πούρθαμε

πέτρα να μη ραγίσει

κι’ ο νοικοκύρης κι’ η κυρά

χρόνια πολλά να ζήσει.

Σύμφωνα με το chiosphotos.gr, στη Χίο υπάρχει και το ιδιαίτερο έθιμο των Αγιοβασιλιάτικων καραβιών. Αυτό είναι ένα έθιμο που αναβιώνει κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς στη Χίο.

Το γεγονός αυτό διαδραματίζεται στην κεντρική πλατεία με πρωταγωνιστές ομάδες παιδιών από διάφορες συνοικίες και τα καραβάκια τους. Κάθε ομάδα εργάζεται μήνες πριν την παραμονή Πρωτοχρονιάς ώστε να κατασκευάσει ένα καραβάκι πολεμικό ή εμπορικό, το οποίο δεν υπολείπεται σε τίποτα ενός αληθινού πλοίου.

Το υλικό της κατασκευής των πλοίων είναι συνήθως ξύλο και μαζί με την κατασκευή του καραβιού τα παιδιά της κάθε ομάδας ετοιμάζουν τα «παινέματα». Πρόκειται για ποιήματα που μοιάζουν με κάλαντα και περιέχουν ευχές για τα σπίτια των ναυτικών και σάτιρα της εποχής, συνήθως για τα πολιτικά δρώμενα. Κάθε ομάδα, αποτελούμενη από τον καπετάνιο και το πλήρωμα, παρουσιάζει το καραβάκι της και αρχίζει να τραγουδά τα «παινέματα». Η καλύτερη ομάδα βραβεύεται και έπειτα με το στολισμένο καραβάκι γυρίζει τις γειτονιές και ομορφαίνει την ατμόσφαιρα με τις γιορτινές μελωδίες της.