Ανατροπές λόγω Τραμπ στην Ευρώπη

Το συμπέρασμα είναι σαφές και αναμφισβήτητο: Η 5η Νοεμβρίου 2024, με τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές, σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής για την παγκόσμια τάξη.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ εξασφάλισε τη λαϊκή ψήφο, το εκλεκτορικό σώμα, καθώς και τον έλεγχο της Βουλής και της Γερουσίας – η νίκη του ήταν καθαρή και κυρίαρχη. Αυτό του παρέχει τη μέγιστη ευχέρεια επιλογών στη διεθνή σκηνή. Πώς θα κινηθεί ο πρόεδρος Τραμπ στη διεθνή σκακιέρα θα αποκαλυφθεί μάλλον σύντομα. Ωστόσο, οι προεκλογικές του θέσεις μας προσφέρουν ήδη μια σαφή εικόνα της γενικής κατεύθυνσης. Αυτό επιβάλλει στον άλλο πόλο του Δυτικού Συστήματος, την Ευρωπαϊκή Ένωση, να επανεξετάσει άμεσα τη θέση της στον νέο κόσμο που διαμορφώνεται και να λάβει αποφάσεις.

Η Ένωση αντιμετωπίζει σήμερα νέα γεωστρατηγικά δεδομένα, σε έναν κόσμο που διαφέρει σημαντικά από εκείνον της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Η αναμενόμενη αλλαγή στις πολιτικές της Ουάσιγκτον καθιστά επιτακτική την γεωπολιτική ωρίμανση της Ευρώπης. Δεν μπορούμε πλέον να στηριζόμαστε αποκλειστικά στην αμερικανική προστασία για την άμυνά μας. Η εποχή που μπορούσαμε να είμαστε απλώς καταναλωτές ασφάλειας έχει παρέλθει, καθώς γύρω μας, σε κοντινές περιοχές, τρεις πόλεμοι μαίνονται (στην Ουκρανία, στη Γάζα και στο Σαχέλ) και η πιθανότητα περαιτέρω εξάπλωσής τους είναι υπαρκτή. Είναι απαράδεκτο η Ευρώπη να μην έχει διαμορφώσει μια ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική, ειδικά όταν το αμερικανικό ενδιαφέρον στρέφεται προς τον Ειρηνικό, οι προτεραιότητές του απομακρύνονται από την ήπειρό μας και οι διαθέσιμοι πόροι για τα δικά μας ζητήματα φαίνεται να περιορίζονται.

Οι BRICS, όπως κατέδειξε και η πρόσφατη σύνοδός τους στο Καζάν, διευρύνουν την επιρροή τους στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο και εμφανίζουν ισχυρές αντιδυτικές ροπές. Στην Ανατολή αναδύονται δύο οικονομικές υπερδυνάμεις (η Κίνα και η Ινδία) και ο άτυπος σινορωσικός ευρασιατικός πόλος ενισχύεται σημαντικά. Αυτή η δύσκολη και περίπλοκη πραγματικότητα, υπογραμμίζει την ανάγκη που περιέγραψε εύστοχα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης: ήρθε η ώρα να «ξυπνήσουμε» από τη γεωπολιτική μας αφέλεια.

Η Ευρώπη πρέπει να επιδείξει την απαιτούμενη τόλμη και αποφασιστικότητα, όπως επιτάσσουν οι συνθήκες. Πρέπει να εξασφαλίσει τους απαραίτητους πρόσθετους πόρους, να δημιουργήσει ευέλικτους και αποτελεσματικούς μηχανισμούς για τη λήψη αποφάσεων σε θέματα ενιαίας εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, και να προχωρήσει με γοργά βήματα στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Οι διακρατικοί ανταγωνισμοί, οι αγκυλώσεις του παρελθόντος και τα διάφορα συμφέροντα δεν μπορούν πλέον να ανακόψουν αυτή την προσπάθεια! Είναι η ώρα να προχωρήσουμε μπροστά.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται την ίδια αποφασιστικότητα και πολιτική οξυδέρκεια για να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα των οικονομικών σχέσεων με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Η δημόσια δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ για την επιβολή δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα ενδέχεται να προκαλέσει αντίμετρα από τις Βρυξέλλες και να οδηγήσει σε εμπορικό πόλεμο, με σοβαρές αρνητικές συνέπειες για τον πληθωρισμό, τους καταναλωτές, την ανάπτυξη, τη βιομηχανία και την απασχόληση στην Ευρώπη. Επιπλέον, η αποχώρηση των ΗΠΑ από την «πράσινη συμφωνία» για το κλίμα, την οποία έχει ήδη ανακοινώσει ο πρόεδρος Τραμπ, θα δημιουργήσει προβλήματα: οι διαφορετικοί όροι παραγωγής θα επηρεάσουν την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας, θα προκαλέσουν μια αλυσίδα αρνητικών επιπτώσεων στις οικονομίες μας και θα ανοίξουν μια έντονη συζήτηση σχετικά με το πόσο μπορεί να αντέξει η ΕΕ στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, με αιτήματα για αναβολή των κλιματικών στόχων. Η Ευρώπη πρέπει να δράσει άμεσα.