Κίνδυνος ενεργειακής κρίσης: Η Κομισιόν προωθεί απαγόρευση ρωσικού αερίου και πυρηνικών

Σχεδιασμό για πλήρη διακοπή των εισαγωγών αερίου προωθεί η Κομισιόν, ενώ στο κείμενο γίνεται αναφορά και στη διακοπή εισαγωγής πυρηνικών υλικών από τη Ρωσία, ρυθμίσεις που από κοινού θα μπορούσαν να προκαλέσουν έκρηξη στις τιμές ενέργειας, καθώς εγείρουν ζητήματα επάρκειας και ασφάλειας προσφοράς.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να προτείνει μέτρα για την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως το τέλος του 2027. Αν και η δέσμευση για πλήρη απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία, εν τούτοις η διαρροή του σχεδιασμού τη συγκεκριμένη περίοδο στόχο έχει να περιορίσει τα περιθώρια ελιγμών και να δημιουργήσει τετελεσμένα. Η κίνηση αυτή της Ευρώπης θα μπορούσε να αποτελεί και δήλωση προθέσεων προς τον Ντόναλντ Τραμπ στο πλαίσιο των εμπορικών διαπραγματεύσεων.

Τα σχέδια της Επιτροπής — τα οποία αναμένεται να παρουσιαστούν την Τρίτη στο Στρασβούργο — υπόκεινται σε αλλαγές έως την ανακοίνωση, ανέφεραν οι πηγές. Τα ευρωπαϊκά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το φυσικό αέριο υποχώρησαν έως και 2,1% τη Δευτέρα, πριν ανακάμψουν εν μέρει.

Πρέπει να σημειωθεί ότι μεταξύ των χωρών που θα επηρεαστούν είναι και η Ελλάδα, η οποία συνεχίζει να εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω του TurkStream, ενώ παράλληλα αγοράζει και το ακριβότερο αμερικανικό LNG σύμφωνα με το crisismonitor.gr

Άμεση σκλήρυνση από τον Ιούνιο

Η ΕΕ προχωρά στην υλοποίηση μιας παλιάς πρόθεσης για σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων, αφού νωρίτερα φέτος είχε καθυστερήσει τη δημοσίευση του σχετικού «οδικού χάρτη» προκειμένου να αξιολογήσει την επίδραση των προσπαθειών των ΗΠΑ να τερματίσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν την υπόθεση. Οι ροές ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη μειώθηκαν δραματικά μετά τη ρωσική εισβολή του 2022, ωστόσο η Ρωσία εξακολουθεί να παραμένει σημαντικός προμηθευτής, μέσω αγωγού από την Τουρκία και αποστολών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η ΕΕ σχεδιάζει να προτείνει τον Ιούνιο την απαγόρευση όλων των νέων συμφωνιών για την αγορά ρωσικού αερίου, καθώς και των υφιστάμενων συμβάσεων στην άμεση (spot) αγορά, που αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο των εισαγωγών, με στόχο να τεθούν σε ισχύ πριν από το τέλος του έτους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της Ένωσης, πρόκειται επίσης τον επόμενο μήνα να υιοθετήσει μέτρα για την τερματική διακοπή των υπολοίπων εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών και LNG βάσει μακροπρόθεσμων συμβολαίων, τα οποία ωστόσο θα απαιτήσουν μεταβατική περίοδο μέχρι το τέλος του 2027, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.

Αγορές από τις ΗΠΑ

Η προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο θα ανοίξει τον δρόμο για αύξηση των εξαγωγών LNG από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη, κάτι που ο νυν Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει επανειλημμένα ζητήσει. Το κόστος και η ενεργειακή ασφάλεια παραμένουν κρίσιμα ζητήματα μετά την κρίση ενέργειας, όμως η ΕΕ αναμένει ότι το σχέδιο δεν θα επηρεάσει σοβαρά τις τιμές, καθώς αναμένεται πλημμυρίδα νέας προσφοράς LNG στις παγκόσμιες αγορές τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.

Πόσο αέριο αγοράζουν οι Ευρωπαίοι από τη Ρωσία;

Το διακύβευμα είναι τεράστιο: Το 2024, η ΕΕ αγόρασε ρωσική ενέργεια αξίας 23 δισ. ευρώ (26 δισ. δολ.), ποσό που ξεπερνά την περσινή στρατιωτική της βοήθεια προς την Ουκρανία. Οι εισαγωγές ρωσικού αερίου εξακολουθούσαν να καλύπτουν το 19% των συνολικών εισαγωγών αερίου της ΕΕ το 2024, αφού οι αποστολές LNG έφτασαν σε ιστορικό ρεκόρ μετά τη μείωση των ροών μέσω των αγωγών της Gazprom PJSC.

Το χρονοδιάγραμμα της Επιτροπής βασίζεται στην ικανότητα της ΕΕ να εξασφαλίσει εναλλακτικές πηγές LNG από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, τον Καναδά και την Αφρική, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές. Οι αγορές από τις ΗΠΑ συζητούνται στο πλαίσιο εμπορικών συνομιλιών με την κυβέρνηση Τραμπ, όπως ανέφερε το Bloomberg την προηγούμενη εβδομάδα.

Παρότι οι τιμές φυσικού αερίου στην ΕΕ βρίσκονται πλέον στο ένα δέκατο των επιπέδων που είχαν φτάσει κατά την κρίση ενέργειας το 2022, οι προμήθειες παραμένουν περιορισμένες καθώς η Ευρώπη αναπληρώνει τα αποθέματά της. Σημαντικές ποσότητες νέας προσφοράς από ΗΠΑ και Κατάρ αναμένονται από το 2027 και μετά.

Μέχρι τον Μάιο του 2025, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο, κυρίως μέσω του αγωγού TurkStream και αποστολών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).

Ουγγαρία

• Διατηρεί ενεργά συμβόλαια με τη Gazprom, με παραδόσεις μέσω του TurkStream.
• Το 2022, υπέγραψε πρόσθετη συμφωνία για επιπλέον 2,1 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως.
• Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα ασκήσει βέτο σε οποιεσδήποτε κυρώσεις που αφορούν το ρωσικό αέριο. (Wikipedia)

Σλοβακία

• Λαμβάνει ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας, με συμβόλαια που ισχύουν έως το 2028.
• Ο Πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο έχει εκφράσει αντίθεση σε κυρώσεις που θα επηρεάσουν τις ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία.

Αυστρία

• Παραδοσιακά εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας.
• Τον Δεκέμβριο του 2024, η OMV τερμάτισε το 30ετές συμβόλαιό της με τη Gazprom λόγω διαφωνιών για πληρωμές.

Γαλλία

• Ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού LNG στην ΕΕ το 2024, με αύξηση 80% σε σύγκριση με το 2023.
• Οι εισαγωγές πραγματοποιούνται μέσω του τερματικού σταθμού Yamal LNG.

Ισπανία & Βέλγιο

• Σημαντικοί εισαγωγείς ρωσικού LNG, με την Ισπανία να εισάγει περίπου 5 εκατ. τόνους το 2022.
• Οι εισαγωγές συνεχίστηκαν και το 2023, παρά τις προσπάθειες μείωσης της εξάρτησης.

Ελλάδα

• Λαμβάνει ρωσικό αέριο μέσω του TurkStream, με συμβόλαια που ισχύουν έως το 2027.
• Οι εισαγωγές καλύπτουν περίπου το 40% της εγχώριας ζήτησης.

Συνολική Εικόνα

• Το 2024, η Ρωσία παρείχε περίπου το 19% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, με το LNG να αυξάνεται κατά 18% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
• Η ΕΕ έχει θέσει στόχο την πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο έως το 2027, αλλά η πρόοδος είναι αργή λόγω νομικών και πολιτικών εμποδίων.

Διαφάνεια για… λογοδοσία

Η Επιτροπή σκοπεύει επίσης να ενισχύσει τη διαφάνεια ως προς την προέλευση των προμηθειών φυσικού αερίου, σύμφωνα με τις πηγές. Μια επιλογή είναι να υποχρεωθούν οι εταιρίες να κοινοποιούν βασικά στοιχεία για τους όγκους και τη διάρκεια των συμβολαίων στις εθνικές αρχές και στην Επιτροπή.

Οποιαδήποτε νομοθετική πρόταση της Επιτροπής πρέπει να εγκριθεί τόσο από τα κράτη μέλη όσο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Για να τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση νέων συμβολαίων και συμφωνιών spot έως το τέλος του 2025, οι θεσμοί θα πρέπει να κινηθούν με επιταχυνόμενο χρονοδιάγραμμα.

Αγοράζει και LNG

Προς το παρόν, η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι ελκυστικός προορισμός για φορτία LNG από το τεράστιο ρωσικό εργοστάσιο Yamal στην Αρκτική, με μακροπρόθεσμα συμβόλαια που έχουν υπογραφεί από εταιρείες όπως οι TotalEnergies SE, Naturgy Energy Group SA και η γερμανική Securing Energy for Europe GmbH.

Δεν είναι ακόμη σαφές ποια μέτρα θα προτείνει η Επιτροπή για να επιτρέψει στις εταιρίες να αποχωρήσουν από συμβόλαια take-or-pay.

Η επιβολή κυρώσεων στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου θα ήταν, θεωρητικά, το ισχυρότερο νομικό εργαλείο, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους αγοραστές να επικαλεστούν ανωτέρα βία και να αποχωρήσουν από τις υποχρεώσεις τους. Ωστόσο, η ΕΕ έχει αποφύγει έως τώρα μια τέτοια πρόταση λόγω της αντίθεσης της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας, οι οποίες συνεχίζουν να εισάγουν ρωσικό αέριο μέσω αγωγών και θα στερούσαν από την πρόταση την απαραίτητη ομοφωνία.

Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο LNG φέτος

Αντίθετα, μέτρα εμπορικού χαρακτήρα, όπως δασμοί και ποσοστώσεις, μπορούν να εγκριθούν με ειδική πλειοψηφία. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες ότι αυτό ίσως να μην επαρκεί για έξοδο από τα συμβόλαια, ενώ θα μπορούσαν να υπάρξουν και παρενέργειες στις τιμές.

Ο περιορισμός των βραχυπρόθεσμων συμφωνιών αγοράς ρωσικού αερίου είναι επίσης δύσκολος, καθώς δεν υπάρχει σταθερός ορισμός της αγοράς spot στο LNG. Συνήθως, θεωρείται κάθε συμβόλαιο διάρκειας έως τριών μηνών.

Επιπλέον, όταν ένα δεξαμενόπλοιο δένει σε λιμάνι, δεν είναι άμεσα προφανές αν το φορτίο LNG έχει αγοραστεί με μακροπρόθεσμο ή βραχυπρόθεσμο συμβόλαιο. Αυτό καθιστά δύσκολο τον έλεγχο και την επιβολή των κανόνων από την ΕΕ.

Και τα ρωσικά πυρηνικά στο στόχαστρο

Ο οδικός χάρτης θα περιλαμβάνει επίσης βήματα για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικών πυρηνικών υλικών, συμπεριλαμβανομένου του ουρανίου που χρησιμοποιείται σε ρωσικής σχεδίασης αντιδραστήρες τύπου VVER, σύμφωνα με τις πηγές.

Τον επόμενο μήνα, η Επιτροπή θα παρουσιάσει εμπορικά μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση της οικονομικής βιωσιμότητας των προμηθειών από τη Μόσχα, καθώς και περιορισμούς για νέα συμβόλαια. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιτύχουν στόχους απεξάρτησης, σύμφωνα με τα σχέδια.

Όσον αφορά το πετρέλαιο, οι δύο χώρες που εξακολουθούν να εξαρτώνται περισσότερο από τις ρωσικές προμήθειες — η Σλοβακία και η Ουγγαρία — θα υποχρεωθούν να παρουσιάσουν σχέδια που να δείχνουν πώς θα τερματίσουν τις αποστολές έως το τέλος του 2027, όπως ανέφεραν οι ίδιες πηγές.