Τσάφος: Γιατί η Μεσόγειος είναι ο πυρήνας της ευρωπαϊκής ενεργειακής μετάβασης

Τη στρατηγική σημασία της Μεσογείου ως ενοποιημένου γεωγραφικού και ενεργειακού χώρου για την επίτευξη των ευρωπαϊκών κλιματικών στόχων ανέδειξε με ξεκάθαρο τρόπο ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, στο περιθώριο της Υπουργικής Συνόδου MED9 για την Ενέργεια και το Περιβάλλον, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Πορτορόζ της Σλοβενίας.

Όπως υπογράμμισε, το σημείο εκκίνησης της συζήτησης ήταν η αναγνώριση του γεγονότος ότι η Μεσόγειος δεν αποτελεί μόνο μια πολιτιστική και γεωπολιτική ενότητα, αλλά έναν συνεκτικό ενεργειακό χώρο με τη δυνατότητα να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στο σύνολο του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος. Παρά τις υφιστάμενες διαφοροποιήσεις, οι οποίες εκδηλώνονται κυρίως στην τιμολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας, το μεσογειακό τόξο μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο λίθο της πορείας προς την κλιματική ουδετερότητα.

Ο Υφυπουργός δεν παρέλειψε να επισημάνει πως τα κράτη του MED9 –δηλαδή η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Κροατία, η Σλοβενία, η Κύπρος και η Μάλτα– δεν συνιστούν ακόμη μια ενοποιημένη ενεργειακή ομάδα. Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η περιοχή διακρίνεται από πέντε διαφορετικά «price clusters»: (Ισπανία–Πορτογαλία), (Γαλλία), (Ιταλία–Μάλτα), (Ελλάδα–Σλοβενία–Κροατία) και (Κύπρος). Οι επιμέρους αγορές εξελίσσονται με διαφορετικές ταχύτητες και τιμές, φανερώνοντας τις ατέλειες της εσωτερικής ευρωπαϊκής αγοράς.

Ωστόσο, παρά τις δομικές αυτές ασυμμετρίες, ο κοινός παρονομαστής της συνόδου ήταν σαφής: η Μεσόγειος διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά ώστε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ενεργειακή μετάβαση προς μηδενικές εκπομπές.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Τσάφος σκιαγράφησε τρεις βασικές εικόνες που κατά την εκτίμησή του αποτυπώνουν τον ρόλο της περιοχής στη νέα εποχή. Πρώτον, την εποχική συμπληρωματικότητα ανάμεσα στην αιολική και την ηλιακή ενέργεια στην περιοχή της ΕΕ, ένα χαρακτηριστικό που καθιστά σχεδόν αδιανόητο το όραμα για ένα ενεργειακό σύστημα μηδενικών εκπομπών χωρίς την αξιοποίηση σημαντικών ποσοτήτων ηλιακής ενέργειας από τη Μεσόγειο προς τη Βόρεια Ευρώπη.

Δεύτερον, τη θαλάσσια αιολική ενέργεια, έναν τομέα στον οποίο μέχρι πρότινος επικρατούσε σχεδόν μονοπώλιο της Βόρειας Θάλασσας. Ο Υφυπουργός τόνισε πως η Μεσόγειος διαθέτει θύλακες υψηλού δυναμικού για offshore αιολική παραγωγή, ικανούς να ενισχύσουν ουσιαστικά το ευρωπαϊκό ενεργειακό μείγμα, εφόσον ενεργοποιηθούν τα κατάλληλα επενδυτικά και θεσμικά εργαλεία.

Η τρίτη και ίσως πιο χαρακτηριστική εικόνα αφορά τη σύνδεση με τη Βόρεια Αφρική. Ο κ. Τσάφος ανέδειξε, μέσω διαγράμματος που αντλείται από τα στοιχεία της IRENA για το 2024, την τεράστια απόκλιση μεταξύ των δύο πλευρών της Μεσογείου όσον αφορά την εγκατεστημένη ισχύ σε ηλιακή και αιολική ενέργεια: 196 GW συνολικά για τα κράτη του EU MED9, έναντι μόλις 9,3 GW για τη Βόρεια Αφρική, παρότι οι πληθυσμοί τους είναι συγκρίσιμοι. Αυτό, όπως σημείωσε, υποδεικνύει όχι μόνο την υφιστάμενη ανισορροπία, αλλά και τις μεγάλες δυνατότητες για ανάπτυξη διασυνοριακής συνεργασίας, προς όφελος και των δύο πλευρών.

Απαντώντας στο κρίσιμο ερώτημα «πώς προχωράμε από εδώ και πέρα», ο Υφυπουργός ανέπτυξε ένα σαφές πλέγμα προτεραιοτήτων. Σε άμεσο χρονικό ορίζοντα, χρειάζεται να αντιμετωπιστούν τα εσωτερικά «σημεία συμφόρησης» στο ηλεκτρικό σύστημα, ώστε να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή ροή ενέργειας και να αποτραπούν εκ νέου φαινόμενα έντονης διακύμανσης τιμών, όπως εκείνα που καταγράφηκαν το καλοκαίρι του 2023 στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, απαιτούνται νέες επενδύσεις για την ενίσχυση των διασυνοριακών ροών. Για να καταστεί αυτό εφικτό, ο κ. Τσάφος υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να υιοθετήσει καινοτόμες μεθόδους αποζημίωσης κρατών-μελών, τα οποία αναλαμβάνουν επενδυτικά βάρη που ωφελούν το ευρύτερο σύστημα.

Τέλος, μακροπρόθεσμα, ο δρόμος περνά μέσα από τον κεντρικό ευρωπαϊκό σχεδιασμό. Έναν σχεδιασμό που θα αξιοποιεί τους πόρους και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε κράτους-μέλους, και θα μετατρέπει τη Μεσόγειο σε δομικό πυλώνα της ενεργειακής ενοποίησης και της κλιματικής ουδετερότητας της Ευρώπης.

Η ανάρτηση του Υφυπουργού κλείνει με μια παρότρυνση: μόνο με τη σύμπνοια και τον στρατηγικό σχεδιασμό σε επίπεδο ΕΕ, η Μεσόγειος μπορεί να ξεδιπλώσει το πλήρες ενεργειακό της δυναμικό.

Πηγή: pagenews.gr