Το Ισραήλ βάζει φωτιά στη Μέση Ανατολή – Πανικός στις αγορές

Εκρηκτική είναι η αύξηση του γεωπολιτικού κινδύνου στη Μέση Ανατολή μετά την απόρκλητη επίθεση του Ισραήλ κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων και της στρατιωτικής ηγεσίας του Ιράν, καθώς ανάγκασε την Τεχεράνη σε άμεσα αντίποινα με drones, ενώ δεν αποκλείεται να ακολουθήσουν και άλλα πλήγματα άμεσα και έμμεσα από τους δορυφόρους του Ιράν.

Διεθνή κύματα ανησυχίας και ενδείξεις πανικού στις αγορές προκαλεί ο νέος γύρος ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή μετά την πρωτοφανή στα ιστοριακά κλιμάκωση από την πλευρά του Ισραήλ που επιτέθηκε στις πυρηνικές υποδομές και τη στρατιωτική ηγεσία του Ιράν, προκαλώντας την αντίδραση της Τεχεράνης.

Εκρηκτική είναι η αύξηση του γεωπολιτικού κινδύνου στη Μέση Ανατολή μετά την απόρκλητη επίθεση του Ισραήλ κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων και της στρατιωτικής ηγεσίας του Ιράν, καθώς ανάγκασε την Τεχεράνη σε άμεσα αντίποινα με drones, ενώ δεν αποκλείεται να ακολουθήσουν και άλλα πλήγματα άμεσα και έμμεσα από τους δορυφόρους του Ιράν.

Η ιστορικών διαστάσεων κλιμάκωση από το Ισραήλ πλήττοντας τις πυρηνικές υποδομές και τη στρατιωτική ηγεσία του Ιράν νωρίς το πρωί της 13ης Ιουνίου 2025, στόχο έχει να παρασύρει την Τεχεράνη σε νέο κύκλο απευιείας σύγκρουσης, αναγκάζοντας τις ΗΠΑ να εμπλακούν σε άμεση αντιπαράθεση και να επιβάλλουν εκ βάθρων αναδιάταξη του χάρτη στη Μέση Ανατολή.

Μεταξύ των στόχων βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ και στη Φορντό, εργοστάσια παραγωγής πυραύλων και υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC), συμπεριλαμβανομένου του διοικητή Χοσεΐν Σαλαμί.

Σε αντίποινα, το Ιράν εκτόξευσε πάνω από 100 drones εναντίον ισραηλινών στόχων, ενεργοποιώντας περιφερειακά συστήματα συναγερμού και προκαλώντας αναστάτωση στις παγκόσμιες αγορές. Αν και δεν ανιχνεύθηκε διαρροή ραδιενέργειας, τα πλήγματα ενέχουν τον κίνδυνο πρόκλησης περιφερειακού πολέμου. Η Τεχεράνη απείλησε με πλήγματα τόσο κατά του Ισραήλ όσο και των ΗΠΑ, αν και η Ουάσιγκτον διατείνεται ότι δεν είχε ανάμειξη και προειδοποίησε το Ιράν να μην επιτεθεί σε αμερικανικούς στόχους.

Οι τιμές πετρελαίου εκτοξεύτηκαν (+13%), ο χρυσός ενισχύθηκε, και οι διεθνείς μετοχικές αγορές κατέρρευσαν. Οι προγραμματισμένες συνομιλίες ΗΠΑ-Ιράν στο Ομάν για τις 15 Ιουνίου βρίσκονται πλέον εν αμφιβόλω.

Η κρίση Ισραήλ-Ιράν κινδυνεύει να μετατραπεί σε ανοικτή σύρραξη, με σοβαρές συνέπειες για την περιφερειακή σταθερότητα και τη διεθνή ασφάλεια. Οι ισραηλινές επιθέσεις κατέστρεψαν κρίσιμες υποδομές, ενώ το Ιράν δείχνει αποφασισμένο να απαντήσει με στρατιωτικά και ασύμμετρα μέσα. Η πιθανότητα παρατεταμένης σύρραξης αυξάνεται, ενώ η παγκόσμια κοινότητα καλείται να δράσει ώστε να αποτραπεί ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.

Η επίθεση του Ισραήλ εδράζεται στην ανακοίνωση του Ιράν ότι απέκτησε κρίσιμα έγγραφα για το πυρηνικό του πρόγραμμα και έχει στην προοπτική απόκτησης πυρηνικού όπλου από την Τεχεράνη. Το πλήγμα είχε σε μεγάλο βαθμό προαναγγελθεί από την απόφαση των ΗΠΑ να αποσύρουν προσωπικό από τη Μέση Ανατολή τις προηγούμενες ημέρες.

Το timeline της έξαρσης

---

SitRep

Η επίθεση του Ισραήλ

Το Ισραήλ επιδίωξε ένα στρατηγικό, προληπτικό πλήγμα υψηλής ακρίβειας, αντίστοιχο με τη λογική της επιχείρησης «Operation Orchard» το 2007, στοχεύοντας την καταστροφή κρίσιμων πυρηνικών και στρατιωτικών δυνατοτήτων του Ιράν. Πρόκειται για το πρώτο απευθείας, ευρείας κλίμακας χτύπημα σε εγκαταστάσεις του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, γεγονός που σηματοδοτεί ρήξη με την έως τώρα πρακτική σκιώδους αντιπαράθεσης.

Οι βασικοί στόχοι του Ισραήλ περιλάμβαναν τις υπόγειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ και στη Φορντό, εργαστήρια έρευνας και ανάπτυξης οπλικών συστημάτων, πυραυλικά εργοστάσια, αλλά και φυσικά πρόσωπα: πυρηνικούς επιστήμονες και στρατιωτικούς ηγέτες συνδεδεμένους με το πρόγραμμα πυρηνικού εξοπλισμού. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, αξιοποιήθηκαν μαχητικά αεροσκάφη τύπου F-35 και F-15, εξοπλισμένα με διατρητικές βόμβες μεγάλης ισχύος, σχεδιασμένες για να πλήξουν θωρακισμένες εγκαταστάσεις σε μεγάλα βάθη. Οι επιδρομές οργανώθηκαν σε πολλαπλά κύματα και υποστηρίχθηκαν από επιχειρήσεις ηλεκτρονικού πολέμου, με σκοπό την εξουδετέρωση ραντάρ και συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας του Ιράν.

Act of war

Το Ιράν αντέδρασε άμεσα με μαζική αντεπίθεση εκτοξεύοντας 100 drones, με στόχο στρατιωτικές υποδομές στο Ισραήλ. Παράλληλα, απηύθυνε ρητή προειδοποίηση για διπλό μέτωπο απάντησης, θέτοντας στο στόχαστρο όχι μόνο το Ισραήλ, αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Τεχεράνη αντιμετωπίζει την ισραηλινή ενέργεια ως πράξη πολέμου, επισημαίνοντας ότι η αντίδρασή της θα είναι σφοδρή και παρατεταμένη.

Τα σενάρια που εξετάζονται για την περαιτέρω αντίδραση του Ιράν περιλαμβάνουν απευθείας βαλλιστικά πλήγματα κατά ισραηλινών στρατιωτικών και κυβερνητικών στόχων, ενεργοποίηση πληρεξουσίων δυνάμεων όπως η Hezbollah στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη, καθώς και επιχειρήσεις παρεμβολής και εκφοβισμού στη ναυσιπλοΐα μέσω των Στενών του Ορμούζ, έναν από τους πλέον στρατηγικούς θαλάσσιους διαύλους του πλανήτη.

Η αντίδραση των αγορών

Η χρηματοπιστωτική ιστορία των τελευταίων ετών δείχνει ότι οι αγορές, και ειδικά η αγορά πετρελαίου, τείνουν να αντιδρούν με έντονη αλλά βραχύβια μεταβλητότητα σε γεωπολιτικά σοκ, όπως επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια ή η κρίση στο Αραμκό το 2019. Οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ ή η ταχεία σύναψη συμφωνιών αποκλιμάκωσης λειτουργούσαν ως σταθεροποιητικοί μηχανισμοί. Επιπλέον, οι αγορές συχνά εμφανίζονταν πρόθυμες να «ξεχνούν» τους κινδύνους μόλις αποκαθίστατο προσωρινή σταθερότητα, επιστρέφοντας γρήγορα σε προηγούμενες συμπεριφορές.

Η παρούσα κρίση, ωστόσο, διαφέρει ποιοτικά και ενδέχεται να μην ακολουθήσει αυτό το μοτίβο. Πρώτον, η επίθεση αφορά για πρώτη φορά απευθείας στρατιωτικό πλήγμα σε πυρηνικές υποδομές, γεγονός που υπονομεύει θεμελιωδώς το διεθνές σύστημα μη διάδοσης. Δεύτερον, το πλαίσιο είναι ήδη επιβαρυμένο από σωρευμένες γεωπολιτικές εντάσεις: ο πόλεμος στην Ουκρανία, η αναζωπύρωση της κρίσης στην Ταϊβάν, η κατάρρευση του Σουδάν και η επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ–Κίνας. Τρίτον, η παγκόσμια οικονομία τελεί σε μεταβατική φάση, με υψηλό δομικό πληθωρισμό, εύθραυστες εφοδιαστικές αλυσίδες και συνεχιζόμενες γεωοικονομικές ανακατατάξεις. Τέλος, οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται σε δύσκολη θέση: πρέπει να αποφασίσουν για την πορεία των επιτοκίων εν μέσω μιας κατάστασης που μεταβάλλεται διαρκώς και δεν προσφέρει σαφή δεδομένα στα οποία μπορούν να βασιστούν.

Σε αυτό το πλαίσιο, η κρίση ενδέχεται να επεκταθεί με πολλαπλούς τρόπους. Πρώτον, με πλήρη κατάρρευση των συνομιλιών μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα, εξέλιξη που θα υπονόμευε κάθε ελπίδα ελέγχου του εμπλουτισμού. Δεύτερον, με κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, τα οποία μεταφέρουν περίπου το 26% της παγκόσμιας διακίνησης πετρελαίου, ενέργεια κρίσιμη για την παγκόσμια οικονομία. Τρίτον, με πιθανές συντονισμένες επιθέσεις από πληρεξούσιες δυνάμεις κατά αμερικανικών, ισραηλινών ή και σαουδαραβικών στόχων, είτε στη Μέση Ανατολή είτε μέσω στοχευμένων ενεργειών στον κυβερνοχώρο. Τέλος, σε επίπεδο διεθνών σχέσεων, η κλιμάκωση αυτή προκαλεί ανησυχία στις ομάδες G7 και BRICS, ενισχύοντας τη ρηγμάτωση μεταξύ Δύσης και Ανατολής και αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας διεθνούς συνοχής σε ζητήματα ασφαλείας, ενέργειας και στρατηγικής σταθερότητας.

Οι κίνδυνοι για τις αγορές

Η αιφνίδια στρατιωτική κλιμάκωση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν επιδεινώνει ένα ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον συστημικής αστάθειας, που χαρακτηρίζεται από υψηλό γεωπολιτικό και γεωοικονομικό κίνδυνο. Οι διεθνείς αγορές και οι νομισματικές αρχές καλούνται πλέον να κινηθούν εντός ενός πλαισίου όπου η αβεβαιότητα είναι δομική και όχι παροδική.

1. Απορρύθμιση Νομισματικής Στρατηγικής

Οι κεντρικές τράπεζες —Fed, ΕΚΤ, BoJ— αντιμετωπίζουν ένα οξύ δίλημμα:

• Από τη μία πλευρά, τα πρόσφατα μακροοικονομικά στοιχεία (CPI, PPI) κατέδειξαν ενδείξεις σταθεροποίησης πληθωριστικών πιέσεων, επιτρέποντας σκέψεις για χαλάρωση πολιτικής.

• Από την άλλη, η εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου (άνω του 13% σε μία συνεδρίαση) απειλεί να προκαλέσει ένα νέο κύμα πληθωρισμού κόστους, επαναφέροντας τους κινδύνους του 2022.

Όπως παρατηρεί η Luci Ellis (Westpac), «η επανάληψη γεωπολιτικών σοκ στερεί από τις νομισματικές αρχές τη δυνατότητα να ακολουθούν προβλέψιμες και διαφανείς πορείες πολιτικής. Το δόγμα της forward guidance υπονομεύεται από τη μεταβλητότητα του εξωτερικού περιβάλλοντος».

Η ικανότητα των κεντρικών τραπεζών να πείσουν τις αγορές ότι “έχουν τον έλεγχο” έχει περιοριστεί, ενώ η αναμονή καθίσταται πλέον προτιμότερη στρατηγική από την πρόβλεψη.

Χωρίς προσαντολισμό

Η ασύμμετρη ροή πληροφοριών, οι αντικρουόμενες δηλώσεις κυβερνήσεων, και η αδυναμία πρόβλεψης της διάρκειας και του βάθους των συγκρούσεων έχουν οδηγήσει σε απώλεια επίγνωσης των επενδυτών (investor disorientation), όπως την ορίζει ο Robert Subbaraman (Nomura):

• Οι επενδυτές χάνουν την ικανότητα να σχηματίσουν αξιόπιστες προσδοκίες για τις επιτοκιακές πολιτικές, την ενεργειακή σταθερότητα και τις συναλλαγματικές σχέσεις.

• Παρατηρείται μαζική αναδίπλωση κεφαλαίων από ριψοκίνδυνες κατηγορίες (τεχνολογικές μετοχές, αναδυόμενες αγορές, νομίσματα εμπορευμάτων) και επιστροφή σε «ασφαλή καταφύγια» όπως:

  • ο χρυσός (+8%),

  • το δολάριο ΗΠΑ και το ελβετικό φράγκο,

  • τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα (Treasuries).

Το αξιοσημείωτο είναι πως οι τρεις βασικοί αντισταθμιστικοί δείκτες (χρυσός, πετρέλαιο, κρατικά ομόλογα) καταγράφουν παράλληλη άνοδο — κάτι που σπάνια παρατηρείται, καθώς σε κανονικές συνθήκες πληθωρισμού, ο χρυσός και τα Treasuries κινούνται αντίρροπα.

Στρέβλωση στις τιμές της ενέργειας

Η εκρηκτική άνοδος του πετρελαίου στα $78,5 (με σενάρια $130 σύμφωνα με JPMorgan), η στροφή της καμπύλης futures σε backwardation και η έκρηξη μεταβλητότητας στα options διαμορφώνουν ένα τοπίο όπου:

• Η πραγματική τιμολόγηση της ενέργειας δεν αντανακλά πλέον μόνο προσφορά και ζήτηση, αλλά το βαθμό ρίσκου γεωπολιτικής επιδείνωσης.

• Οι αναθεωρήσεις CPI αναμένονται προς τα άνω για το β’ εξάμηνο 2025.

• Η ανθεκτικότητα των καταναλωτών και της βιομηχανικής παραγωγής δέχεται νέα πίεση.

Κανονικοποίηση της μεταβλητότητας

Ο Marko Papic (BCA Research) επισημαίνει εύστοχα:

«Η μεταβλητότητα παύει να είναι ανωμαλία και καθίσταται συστημικό χαρακτηριστικό. Η παγκόσμια αγορά μαθαίνει να λειτουργεί υπό ένα νέο, ασταθές αλλά “σταθερό” καθεστώς, όπου κάθε εβδομάδα μπορεί να φέρει έναν νέο γεωπολιτικό κραδασμό.»

Αυτό σημαίνει:

• Αύξηση risk premia στα περιουσιακά στοιχεία,

• Ασθενέστερη αποτελεσματικότητα εργαλείων νομισματικής πολιτικής,

• Σταδιακή μετάβαση από στρατηγικές «buy the dip» σε «rotate and hedge»,

• Αναζήτηση μη-παραδοσιακών αντισταθμιστικών μηχανισμών από θεσμικούς επενδυτές.

Επισκόπηση Αγορών

Αλυσιδωτές αντιδράσεις

Η επίθεση του Ισραήλ κατά των πυρηνικών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων του Ιράν, καθώς και η στοχοποίηση ανώτατων στελεχών των Φρουρών της Επανάστασης, προκαλούν μια αλυσιδωτή σειρά στρατηγικών συνεπειών που υπερβαίνουν τη στρατιωτική διάσταση και διαχέονται σε επίπεδο διπλωματίας, περιφερειακής σταθερότητας και διεθνών συσχετισμών ισχύος.

Καταρχάς, η πυρηνική διπλωματία απειλείται με κατάρρευση. Το Ιράν βρίσκεται ήδη σε καθεστώς μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις του προς τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας και έχει αφήσει να εννοηθεί ότι εξετάζει το ενδεχόμενο πλήρους απόσυρσης από τις συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ήταν προγραμματισμένες να συνεχιστούν στο Ομάν. Παράλληλα, η ανακοίνωση μεταφοράς του εμπλουτισμένου ουρανίου σε αδήλωτες τοποθεσίες και η πιθανότητα επιτάχυνσης του εμπλουτισμού σε επίπεδα άνω του 90% δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την απόκτηση στρατιωτικής ικανότητας εντός μηνών. Ο κίνδυνος ενός στρατηγικού τετελεσμένου, δηλαδή της πλήρους ικανότητας του Ιράν να παράγει πυρηνική βόμβα, καθίσταται πλέον ορατός.

Στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών, η διοίκηση Τραμπ βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Αν και ο πρόεδρος είχε δηλώσει δημοσίως την προτίμησή του σε διπλωματική λύση και την αποδοκιμασία του για μονομερή ισραηλινή ενέργεια, μετά την επίθεση αποστασιοποιήθηκε, δηλώνοντας πως οι ΗΠΑ δεν είχαν συμμετοχή. Ωστόσο, αντιμετωπίζει αυξανόμενη πολιτική πίεση. Οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο στηρίζουν ανοιχτά το Ισραήλ, ενώ οι Δημοκρατικοί κατηγορούν τον πρόεδρο για απώλεια ελέγχου και προειδοποιούν για τον κίνδυνο άμεσης εμπλοκής, ιδίως σε περίπτωση ιρανικού πλήγματος κατά αμερικανικών στρατιωτικών ή διπλωματικών εγκαταστάσεων στη Μέση Ανατολή.

Παράλληλα, αναμένεται ενεργοποίηση του ευρύτερου περιφερειακού συστήματος πληρεξουσίων δυνάμεων του Ιράν. Η Hezbollah στον Λίβανο έχει τη δυνατότητα να ανοίξει βόρειο μέτωπο κατά του Ισραήλ με μαζικές εκτοξεύσεις πυραύλων, δημιουργώντας πίεση στις ισραηλινές άμυνες. Οι Χούθι στην Υεμένη μπορούν να στοχεύσουν την εμπορική ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα, πλήττοντας στρατηγικούς θαλάσσιους διαύλους και προκαλώντας διαταραχές στις μεταφορές ενέργειας και εμπορευμάτων. Τέλος, οι φιλοϊρανικές δυνάμεις στον Ιράκ και στη Συρία (PMF) έχουν τη δυνατότητα να πλήξουν αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις, δημιουργώντας αφορμή για νέα φάση στρατιωτικής αντιπαράθεσης.

Η δυναμική αυτή υποδηλώνει ότι η κρίση ξεπερνά τα όρια ενός διμερούς επεισοδίου και μετατρέπεται σε καταλύτη για ευρύτερες γεωπολιτικές ανατροπές. Το στρατηγικό περιβάλλον της Μέσης Ανατολής εισέρχεται σε νέα φάση, όπου η χρήση βίας υποκαθιστά τη διπλωματία ως κύριο εργαλείο επιβολής και επανακαθορισμού ισχύος.

Risk Assessment