Νετανιάχου vs Τραμπ: Ο «μετρ» της στρατηγικής και ο «καουμπόι» του αυτοσχεδιασμού

Η πραγματικότητα, όμως, ίσως να είναι διαφορετική και πιο απλή: ο Ισραηλινός πρωθυπουργός κατάφερε να ξεπεράσει όλους σε στρατηγική σκέψη.

Σύμφωνα με το Politico, ο Τραμπ δεν παίζει σκάκι — ένα παιχνίδι που απαιτεί υπομονή, πειθαρχία και μεθοδικότητα. Αντιθέτως, οι αποφάσεις του είναι ενστικτώδεις, αυτοσχέδιες, περιστασιακές και, πολλές φορές, χαοτικές.

Αυτό δεν αποτελεί μυστικό· παλιοί συνεργάτες του, όπως ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον, έχουν δηλώσει επανειλημμένα πως ο Τραμπ δεν λειτουργεί βάσει στρατηγικής, αλλά αντιδράσεων.

Αντίθετα, ο Νετανιάχου έχει χτίσει τη φήμη του πάνω σε μια σκακιστική αντίληψη της πολιτικής.

«Έχει πάντα ένα σχέδιο — και συνήθως περισσότερα από ένα», αναφέρει ο πρώην σύμβουλός του, Nadav Shtrauchler, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική του ετοιμότητα, ακόμα και σε απρόβλεπτες καταστάσεις.

Η προσέγγιση αυτή, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει τις ρίζες της στη στρατιωτική εκπαίδευση του Νετανιάχου στις ειδικές δυνάμεις Sayeret Matkal.

«Πρέπει να έρχεσαι με τα καλύτερα σου σχέδια, αλλά η απόφαση θα λαμβάνεται την τελευταία στιγμή», του έλεγε χαρακτηριστικά ο Νετανιάχου, σύμφωνα με τον Shtrauchler.

Η αντίληψή του αυτή τον έχει καθιερώσει ως «μάγο» της ισραηλινής πολιτικής — και ίσως πιο εύστοχα, ως «σκακιστή της εξουσίας», που εκμεταλλεύεται τις παρορμήσεις άλλων για να τους φέρει ακριβώς εκεί που θέλει, στο γεωπολιτικό ταμπλό. Αυτό ακριβώς φαίνεται να κάνει και με τον Τραμπ.

Ειρήνη και πόλεμος στην ατζέντα Τραμπ – αλλά προς ποια κατεύθυνση;

Ο Τραμπ ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του υποσχόμενος να φέρει παγκόσμια ειρήνη, να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία «σε μία μέρα» και να συνάψει νέα πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Φιλοδοξίες που αποτελούν εχέγγυα για μια υποψηφιότητα για το Νόμπελ Ειρήνης.

Ωστόσο, αρκετοί από τους στενούς του συμβούλους – και κυρίως ο αντιπρόεδρος JD Vance – παραμένουν βαθιά επιφυλακτικοί απέναντι σε νέες στρατιωτικές περιπέτειες στη Μέση Ανατολή.

Ο Vance, βετεράνος των πεζοναυτών με θητεία στο Ιράκ, έχει εκφράσει κατ’ επανάληψη την απογοήτευσή του για τους «αιώνιους πολέμους» των ΗΠΑ στην περιοχή.

«Το συμφέρον μας είναι σαφές: να μην εμπλακούμε σε πόλεμο με το Ιράν», είχε δηλώσει τον Οκτώβριο του 2024.

Η τάση αυτή ενισχύθηκε μετά τις εκλογές, με μέλη της ομάδας εθνικής ασφάλειας να τονίζουν την ανάγκη μετατόπισης της προσοχής στην Κίνα και στα εσωτερικά μέτωπα.

Κι όμως, ο Τραμπ σήμερα ενισχύει στρατιωτικά τη Μέση Ανατολή, συνεργαζόμενος με έναν πρωθυπουργό, τον Νετανιάχου, που για τρεις δεκαετίες επεξεργάζεται σχέδια για την ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος στην Τεχεράνη — κερδίζοντας και το προσωνύμιο «Κύριος Ιράν».

Παρασύρεται από τον «Μπίμπι»

Τη Δευτέρα, ο Τραμπ υιοθέτησε το πιο επιθετικό αφήγημα του Ισραήλ, απευθύνοντας δραματική έκκληση στους 10 εκατομμύρια κατοίκους της Τεχεράνης να εκκενώσουν την πρωτεύουσα — μια εξαιρετικά δύσκολη αποστολή, δεδομένων των ισραηλινών βομβαρδισμών, της κυκλοφοριακής συμφόρησης και της έλλειψης καυσίμων.

Μέχρι στιγμής, οι αμερικανικές δυνάμεις δεν έχουν εμπλακεί άμεσα στις πολεμικές επιχειρήσεις.

Όμως, η ιστορία ανάμεσα σε Ιράν και Ισραήλ δεν εξελίσσεται πλέον ως περιορισμένων πληγμάτων αψιμαχία, αλλά μάλλον ως διαρκής πόλεμος φθοράς.

Πόσο θα αντέξει ο Τραμπ να παραμένει στο περιθώριο, ενώ ο Νετανιάχου – στα παρασκήνια – πιθανόν να τον πιέζει πως μόνο οι αμερικανικές «bunker buster» βόμβες μπορούν να επιφέρουν αποφασιστικό πλήγμα στις υπόγειες εγκαταστάσεις του Ιράν;

Αλλάζει ρητορική ο Τραμπ – Ο Νετανιάχου παραμένει προσηλωμένος στον στόχο του

Η ένταση της ρητορικής του Ντόναλντ Τραμπ έχει μεταβληθεί αισθητά τις τελευταίες ημέρες, καθώς το Ιράν δέχεται ισχυρά πλήγματα από τις ισραηλινές επιθέσεις.

Αρχικά, ο Αμερικανός πρόεδρος μιλούσε με ύφος σχεδόν πένθιμο, υπονοώντας ότι η Τεχεράνη «έσπειρε και τώρα θερίζει».

Ωστόσο, το τελευταίο 48ωρο εμφανίζεται σαφώς πιο επιθετικός, υιοθετώντας τόνο στενού συμμάχου του Ισραήλ, και ενισχύοντας τις φήμες ότι ενδέχεται να ακολουθήσει ακόμη πιο ενεργή εμπλοκή των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τον Nadav Shtrauchler, τον πρώην συνεργάτη του Μπενιαμίν Νετανιάχου, δεν ευσταθεί η άποψη ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός «χειραγωγεί» τον Τραμπ ή ότι τον ωθεί παρασκηνιακά προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Ο ίδιος, όμως, παραδέχεται ότι ο Νετανιάχου υπομονετικά περιμένει την κατάλληλη στιγμή, κάνοντας ενδιάμεσα συμβιβασμούς όταν το κρίνει αναγκαίο — όπως η αποδοχή, έστω προσωρινά, της απαίτησης Τραμπ για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα νωρίτερα μέσα στο έτος.

Ωστόσο, όλα αυτά ήταν τακτικές κινήσεις. Στρατηγικά, ο Νετανιάχου παραμένει προσηλωμένος στον μακροπρόθεσμο στόχο του: την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.

Όπως εξηγεί ο Shtrauchler, για τον Νετανιάχου, τα μέτωπα της Γάζας και της Χεζμπολάχ στον Λίβανο δεν είναι παρά προπαρασκευαστικά στάδια για τη μεγάλη σύγκρουση με το Ιράν.

Ο στόχος είναι να εξουδετερωθούν οι ιρανικοί πληρεξούσιοι, ώστε να μην μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή ή να παρεμποδίσουν την τελική αναμέτρηση με την Τεχεράνη.

Όπως πάντα, ο Νετανιάχου λειτουργεί με περισσότερα του ενός σχέδια στο μυαλό του. «Το πρώτο είναι η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, όχι απαραίτητα μέσω άμεσου πολέμου, αλλά ξεκινώντας μια διαδικασία που τελικά θα οδηγήσει στην κατάρρευσή του. Το δεύτερο, υποδεέστερο σχέδιο, είναι να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να ανοίξει τον δρόμο για τη Σαουδική Αραβία να προσχωρήσει στις Συμφωνίες του Αβραάμ», εξηγεί ο Shtrauchler.

Ο Νετανιάχου έχει επιδείξει υπομονή και επιμονή, ευθυγραμμίζοντας τακτικά τους πολιτικούς και στρατιωτικούς του συμμάχους — όχι μόνο τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και το πολεμικό του συμβούλιο και την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ.

«Από τις 7 Οκτωβρίου, προχωρά βήμα-βήμα,» αναφέρει ο Shtrauchler.

«Ένα από τα μεγαλύτερα σημεία τριβής ήταν με τον πρώην υπουργό Άμυνας, Γιοάβ Γκάλαντ, που ήθελε να χτυπήσει τον Λίβανο από την πρώτη εβδομάδα. Και ο Νετανιάχου του είπε: «Όχι ακόμα. Δεν είμαστε έτοιμοι. Θα προχωρήσουμε σταδιακά».

«Ξεκίνησε με τη Γάζα, μετά τον Λίβανο. Στη Συρία είχε την τύχη να αξιοποιήσει την αποδυνάμωση του καθεστώτος Άσαντ».

Η αυτοπεποίθηση του Νετανιάχου έχει αυξηθεί σημαντικά, χάρη στην θεαματική επιτυχία της στρατηγικής «αποκεφαλισμού» που ακολούθησαν οι ισραηλινές υπηρεσίες — χτυπώντας μεθοδικά την ιεραρχία και την επιχειρησιακή ικανότητα των ιρανικών πληρεξούσιων. Η αποδυνάμωση του ιρανικού καθεστώτος αποκαλύπτει, όπως επισημαίνει η ανάλυση, την εσωτερική του ανεπάρκεια.

Αρχικά, ο Νετανιάχου μιλούσε δημοσίως κυρίως για επιχείρηση εξουδετέρωσης του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Όμως, το τελευταίο διάστημα —ιδίως μέσα στο Σαββατοκύριακο και αυτή την εβδομάδα— η ρητορική του έχει στραφεί πιο ανοιχτά προς την ανατροπή του καθεστώτος.

Μάλιστα, τη Δευτέρα δήλωσε ότι η εξόντωση του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, «θα τερματίσει τη σύγκρουση».

Στο πεδίο της μάχης, οι τακτικές του Ισραήλ εξελίσσονται ραγδαία: οι στόχοι δεν περιορίζονται πλέον σε πυρηνικές υποδομές. Πλέον, επεκτείνονται σε υπουργεία, την κρατική τηλεόραση και γίνονται επιθέσεις με παγιδευμένα οχήματα, δείχνοντας ένα πιο επιθετικό και διευρυμένο επιχειρησιακό πλαίσιο.

Από το 2020 η δυσφορία Τραμπ με Νετανιάχου

Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια εντυπωσιακή επαναφορά του Μπενιαμίν Νετανιάχου στο επίκεντρο των στρατηγικών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ίδιος και οι πιο στενοί του συνεργάτες γνώριζαν εξαρχής πως ένας επανεκλεγμένος Ντόναλντ Τραμπ δεν θα ήταν εύκολος σύμμαχος. Δεν θα του έδινε «λευκή επιταγή» και θα διατηρούσε υποβόσκουσα δυσπιστία προς το πρόσωπό του, λόγω προηγούμενων εντάσεων.

Η δυσφορία του Τραμπ απέναντι στον Νετανιάχου κρατάει από το 2020, όταν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που συνεχάρη δημόσια τον Τζο Μπάιντεν για τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές — ενώ ο Τραμπ δεν είχε αποδεχθεί ακόμη το αποτέλεσμα.

Όπως φέρεται να είπε εκνευρισμένος τότε: «Ο Μπίμπι θα μπορούσε απλά να είχε σωπάσει».

Από τότε και μετά, το επιτελείο του Νετανιάχου έχει επιδοθεί σε μια διακριτική αλλά επίμονη εκστρατεία «επαναπροσέγγισης» του Τραμπ, με άφθονους επαίνους και αποφυγή ανοιχτής κριτικής.

Όταν ο Τραμπ επισκέφθηκε τον Περσικό Κόλπο τον περασμένο μήνα, όπου Άραβες ηγέτες τού ζήτησαν να επιδιώξει νέα εκεχειρία στη Γάζα και επανεκκίνηση συνομιλιών με το Ιράν, ο Νετανιάχου δεν διαμαρτυρήθηκε καν που δεν περιλαμβανόταν επίσκεψη στο Ισραήλ. Όταν αργότερα ο Τραμπ ζήτησε την άρση κυρώσεων προς τη Συρία, κάτι που το Ισραήλ αποδοκίμαζε έντονα, ο Νετανιάχου δεν αντέδρασε δημοσίως.

Όλα αυτά εντάσσονται, σύμφωνα με αναλυτές, σε μια ευρύτερη προσπάθεια να κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη του προέδρου, με τελικό στόχο να τον παρασύρει σταδιακά προς τη δική του ατζέντα για το Ιράν.

Σήμερα, ορισμένοι υποστηρικτές του Τραμπ επιχειρούν να παρουσιάσουν την κατάσταση ως ένα διπλωματικό και στρατηγικό τέχνασμα δύο ηγετών που παραπλάνησαν την Τεχεράνη, κάνοντάς τη να πιστέψει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα περιορίσει τον Ισραηλινό σύμμαχό του.

Ωστόσο, πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως η πραγματικότητα είναι αντίστροφη:

Ο «μάγος» της ισραηλινής πολιτικής, ο Νετανιάχου, ήταν εκείνος που τελικά ξεπέρασε τον Τραμπ στη σκακιστική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής.