Η εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Ιράν μπορεί να έχει ηρεμήσει τα πυρά για την ώρα, αλλά έχει προκαλέσει μια θύελλα αναθεωρήσεων στην Άγκυρα, που κυμαίνονται από το διπλωματικό της σενάριο στην περιοχή έως τις προτεραιότητές της στον τομέα της αεροπορικής άμυνας. Παγιδευμένη μεταξύ της ιστορικής της αντιπαλότητας με το Ιράν και της ασταθούς συμμαχίας της με τη Δύση, η Τουρκία φαίνεται να βγαίνει από την τελευταία περιφερειακή σύγκρουση με ευκαιρίες αλλά και ανησυχίες.
Όπως αναφλερει το al monitor, ενώο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε να τοποθετήσει την Άγκυρα ως μεσολαβητή κατά τη διάρκεια της κρίσης, η ταχεία κατάρρευση των αμυντικών δυνάμεων του Ιράν συγκλόνισε τους κύκλους ασφαλείας της Τουρκίας. Οι υπεύθυνοι για τον σχεδιασμό της άμυνας πιέζουν τώρα για την επιτάχυνση του στρατιωτικού εκσυγχρονισμού, συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης των πυραυλικών συστημάτων της Τουρκίας και του προγράμματος κατασκευής μαχητικών αεροσκαφών stealth. Ταυτόχρονα, η αποδυνάμωση της επιρροής του Ιράν στην περιοχή μπορεί να ανοίξει χώρο για την Άγκυρα να αναδιαμορφώσει τις δυναμικές στον Νότιο Καύκασο και πέραν αυτού. Με τον Ερντογάν να επιτυγχάνει μια σπάνια ισορροπία μεταξύ διπλωματίας και αποτροπής, η Τουρκία προσπαθεί να διαχειριστεί τις συνέπειες της σύγκρουσης με τη χαρακτηριστική της φιλοδοξία και την γνωστή αβεβαιότητα.
Η συγκρατημένη αντίδραση της Άγκυρας
Στις 13 Ιουνίου, το Ισραήλ εξαπέλυσε μια σειρά αιφνιδιαστικών αεροπορικών επιθέσεων κατά ιρανικών πυρηνικών και στρατιωτικών υποδομών, σηματοδοτώντας μια απότομη κλιμάκωση των εντάσεων που σιγόβραζαν εδώ και καιρό. Το Ιράν απάντησε με βολές βαλλιστικών πυραύλων κατά του Ισραήλ. Η σύγκρουση διευρύνθηκε την Κυριακή, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στη μάχη, χτυπώντας ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις στην Ισφαχάν, το Φόρντοου και το Νατάνζ. Σε αντίποινα, το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους κατά της αμερικανικής αεροπορικής βάσης Αλ Ουντέιντ, στο Κατάρ. Ακριβώς καθώς εντείνονταν οι φόβοι για έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε αργά τη Δευτέρα ότι η κυβέρνησή του μεσολάβησε για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, θέτοντας ένα εύθραυστο τέλος σε 12 ημέρες εχθροπραξιών.
Στις πρώτες ημέρες του πολέμου μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, η Άγκυρα τοποθετήθηκε διακριτικά ως διπλωματικός μεσολαβητής μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης. Ο Ερντογάν πραγματοποίησε δύο ξεχωριστές τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Τραμπ νωρίτερα αυτό το μήνα, στις 14 και 15 Ιουνίου, μετά τις οποίες μίλησε με τον Ιρανό πρόεδρο Μασούντ Πεζέσκιαν, στις 16 Ιουνίου, και με άλλους ηγέτες της περιοχής, στο πλαίσιο των προσπαθειών της Άγκυρας για την αποκλιμάκωση της κρίσης.
Ο συγκρατημένος τόνος της Άγκυρας σε απάντηση στις αμερικανικές επιθέσεις κατά του Ιράν υπογράμμισε την πρόθεσή της να διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τις δύο πλευρές. Σε δήλωση του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας την Κυριακή, δεν προχώρησε σε άμεση κριτική της Ουάσιγκτον. Αντ’ αυτού, η δήλωση ανέφερε ότι «ο κίνδυνος σύγκρουσης, που πυροδοτήθηκε από την ισραηλινή επιθετικότητα, να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την περιοχή» είχε τεθεί σε «υψηλό επίπεδο» μετά την αμερικανική επίθεση.
Ο Σονέρ Καγκαπτάι, διευθυντής του Τουρκικού Ερευνητικού Προγράμματος στο Ινστιτούτο Εγγύς Ανατολής της Ουάσιγκτον, πιστεύει ότι ο «συγκρατημένος» τόνος της δήλωσης του υπουργείου δείχνει ότι ο Ερντογάν εξακολουθεί να ελπίζει ότι θα χρησιμοποιήσει τις σχέσεις του με τον Τραμπ για να μεσολαβήσει μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν, ακόμη και μετά την κατάπαυση του πυρός.
«Δεν έχω διαβάσει τόσο συγκρατημένη δήλωση της Τουρκίας για την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή εδώ και πάνω από μια δεκαετία», δήλωσε ο Καγκαπτάι στο Al-Monitor. «Αυτή η ήπια διατύπωση οφείλεται στη χημεία μεταξύ των δύο ηγετών — του Ερντογάν και του Τραμπ — αλλά και στα «κροκοδείλια δάκρυα» ή τη «χαρά για την δυστυχία του άλλου» της Άγκυρας για το γεγονός ότι κόπηκαν τα πυρηνικά φτερά του ιστορικού της περιφερειακού ανταγωνιστή».
Ο Καγκαπτάι σημείωσε ότι η κύρια ανησυχία της Άγκυρας είναι η πιθανή αστάθεια σε έναν ακόμη γείτονα της Μέσης Ανατολής, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει νέα ροή προσφύγων, όπως συνέβη στη Συρία και το Ιράκ, «όπου το κενό εξουσίας επέτρεψε στους ριζοσπάστες τζιχαντιστές και το πλέον αποδυναμωμένο PKK να επιτεθούν στην Τουρκία». Το PKK, ή Μαχητικό Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, μάχεται την τουρκική κυβέρνηση από τη δεκαετία του 1980 και έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Διδάγματα για τους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας της Τουρκίας
Μια άλλη άμεση επίπτωση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν ήταν η αύξηση των ανησυχιών στην Τουρκία σχετικά με την ετοιμότητα και την ανθεκτικότητα των περιφερειακών αμυντικών συστημάτων της απέναντι σε έναν πόλεμο υψηλής τεχνολογίας και ταχείας επίθεσης.
Η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία το Ισραήλ επιτέθηκε στο Ιράν εξέπληξε πολλούς Τούρκους αναλυτές της άμυνας. Ενώ πολλοί ανέμεναν το στρατιωτικό πλεονέκτημα του Ισραήλ έναντι της Ισλαμικής Δημοκρατίας, λίγοι περίμεναν ότι τα αμυντικά της συστήματα θα κατέρρεαν τόσο γρήγορα.
Μετά τις ισραηλινές επιθέσεις, οι Τούρκοι παρατηρητές της άμυνας φαίνεται να συμφωνούν στην ανάγκη να διατεθούν περισσότεροι πόροι για έργα προτεραιότητας, όπως το εγχώριο μαχητικό πέμπτης γενιάς MMU Kaan, το σύστημα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας Steel Dome και ένα ακόμη μεγαλύτερο οπλοστάσιο επιθετικών πυραύλων. Ο προϋπολογισμός της Τουρκίας για την άμυνα και την ασφάλεια ανέρχεται σήμερα σε περίπου 45 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με κυβερνητικές στατιστικές.
Το Steel Dome της Τουρκίας είναι ένα προηγμένο σύστημα αεροπορικής άμυνας που έχει σχεδιαστεί για την προστασία από ένα ευρύ φάσμα αεροπορικών απειλών, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων, drones και αεροσκαφών, σε διάφορες αποστάσεις και υψόμετρα. Ο Ερντογάν παρουσίασε το έργο τον Αύγουστο του 2024. Στόχος του είναι να συνδυάσει διάφορες εγχώριες τεχνολογίες αεροπορικής άμυνας σε ένα συντονισμένο σύστημα που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την ταχεία ανίχνευση και αντίδραση σε απειλές. Ένα βασικό μέρος του συστήματος, το οποίο ονομάζεται Siper Block-1, τέθηκε σε λειτουργία τον Οκτώβριο του 2024, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός στις προσπάθειες της Τουρκίας να επιτύχει ανεξαρτησία στις δυνατότητες αεροπορικής άμυνας.
Ο Τούρκος αναλυτής άμυνας Κοζάν Σελτσούκ Ερκάν, ο οποίος είναι επίσης συγγραφέας για τον ιστότοπο Defence Turk, προειδοποίησε ότι, παρόλο που το Steel Dome κατασκευάζεται με εντυπωσιακή ταχύτητα, απέχει πολύ από το να είναι λειτουργικό.
Μιλώντας στο Al-Monitor, ο Ερκάν δήλωσε ότι η Τουρκία θα πρέπει επίσης να αγοράσει αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου (AWACS) και να κατασκευάσει τουλάχιστον οκτώ μπαταρίες του συστήματος αεράμυνας μεγάλου βεληνεκούς και μεγάλου υψομέτρου Siper, καθώς και να προμηθευτεί «εκατοντάδες πυραύλους αεράμυνας» ως μέρος του Steel Dome.
Αυτές οι ανησυχίες και οι εκκλήσεις για ενίσχυση της αεράμυνας βρήκαν απήχηση στα υψηλότερα επίπεδα. Αντανακλώντας την αίσθηση επείγοντος που επικρατεί στο αμυντικό κατεστημένο της Τουρκίας, ο Ερντογάν δεσμεύτηκε να επεκτείνει το οπλοστάσιο πυραύλων της χώρας.
«Υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων, καταρτίζουμε σχέδια παραγωγής για την αύξηση του επιπέδου αποτροπής του αποθέματος πυραύλων μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς», έγραψε στο X στις 16 Ιουνίου. «Θα ανεβάσουμε το επίπεδο αποτροπής μας σε τέτοιο ύψος που κανείς δεν θα τολμήσει να μας επιτεθεί ή να μας αψηφήσει».
Μια ευκαιρία για την περιοχή
Ωστόσο, ο Αρίφ Κέσκιν, εμπειρογνώμονας για το Ιράν και πρώην ερευνητής σε think tank με έδρα την Άγκυρα,βλέπει μια πιθανή θετική πλευρά για την Τουρκία στις περιφερειακές επιπτώσεις των αυξανόμενων προβλημάτων του Ιράν.
Ένας τομέας που πρέπει να παρακολουθηθεί είναι ο Νότος Καύκασος, όπου η Αρμενία, στενός σύμμαχος του Ιράν, επιδιώκει ειρηνευτική συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν, σύμμαχο της Τουρκίας. Το 2023, οι αζερικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επίθεση στην ενκλάβεια του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν, όπου κατοικεί πλειοψηφία Αρμενίων, με αποτέλεσμα μαζική έξοδο του πληθυσμού και τον έλεγχο της περιοχής από το Αζερμπαϊτζάν. Τον Μάρτιο, οι δύο χώρες ανακοίνωσαν την ετοιμότητά τους να διαπραγματευτούν μια ειρηνευτική συμφωνία για τον τερματισμό της μακροχρόνιας σύγκρουσης.«Η τρέχουσα κατάσταση θα μπορούσε να βοηθήσει την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν στις προσπάθειές τους για ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αρμενία», δήλωσε ο Κέσκιν. «Μια νέα τριμερής σχέση μεταξύ Τουρκίας, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν είναι δυνατή εάν το Ιράν αποδυναμωθεί περαιτέρω».
Μια αλλαγή στη θέση του Ιράν, πρόσθεσε, θα μπορούσε να αφήσει την Αρμενία πιο απομονωμένη και να αυξήσει την πίεση στο Ερεβάν να αποδεχτεί τους όρους του Μπακού για την ειρήνη. Αυτοί περιλαμβάνουν την αναγνώριση των τρεχόντων συνόρων μεταξύ των δύο κρατών και την τροποποίηση του αρμενικού συντάγματος για την κατάργηση των διεκδικήσεων επί του αζερικού εδάφους.
Σχεδόν αμέσως, ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικολ Πασινιάν επισκέφθηκε την Τουρκία και συναντήθηκε με τον Ερντογάν, μετά την επίσκεψη του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ στην Άγκυρα.
Πηγή: Pagenews.gr