«Η Νέα Τάξη της Μέσης Ανατολής»: Πώς διαμόρφωσε ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν τις περιφερειακές ισορροπίες

Η Μέση Ανατολή υφίσταται δραματικές αλλαγές και ένα νέο στρατιωτικό κατεστημένο, ωστόσο αυτές οι αλλαγές είναι αρκετά διαφορετικές από αυτές που περίμεναν οι ηγέτες των ΗΠΑ και των περιφερειών μόλις πριν από λίγο καιρό, ανέφερε η Wall Street Journal.

Πριν από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία είχε φτάσει στο κατώφλι της συμφωνίας για την ομαλοποίηση των διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ μετά από χρόνια δύσκολων διαπραγματεύσεων. Από τη μία πλευρά, η συμφωνία θα μπορούσε να οδηγήσει στην εδραίωση του ισραηλινο-αραβικού συνασπισμού εναντίον του Ιράν και στην αμερικανική εγγύηση για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας και, αφετέρου, να ανοίξει το δρόμο για την αποδοχή του Ισραήλ στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο.

Αλλά οι επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν σε μόλις 12 ημέρες ανέτρεψαν εντελώς τους υπολογισμούς πίσω από τη συμφωνία. Οι επιθέσεις φαίνεται να ήταν το τελικό σημείο για τη σειρά πολέμων του Ισραήλ με τις πληρεξούσιες δυνάμεις του Ιράν, τον λεγόμενο Άξονα Αντίστασης.

Το Ισραήλ ξεκίνησε μια μαζική στρατιωτική εκστρατεία εναντίον της Χαμάς μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, στη συνέχεια στράφηκε στη Χεζμπολάχ, βοήθησε στη σταδιακή κατάρρευση της κυριαρχίας του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία, στη συνέχεια στράφηκε στους Χούθι και τελικά στόχευσε το Ιράν.

Παράλληλα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου μιλούσε επανειλημμένα για τη δημιουργία μιας νέας Μέσης Ανατολής. Ο Didier Bilyon, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής και ανώτερος ερευνητής και αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων του Παρισιού, δήλωσε στο Euronews: «Εάν η νέα Μέση Ανατολή που υποσχέθηκε ο κ. Νετανιάχου είναι μια Μέση Ανατολή υπό τις μπότες του Ισραήλ και μια περιοχή όπου όλα τα προβλήματα και οι προκλήσεις της θέλουν να λυθούν στρατιωτικά, μια τέτοια Μέση Ανατολή θα ήταν πολύ θλιβερή και τίποτα νέο με τον εαυτό της. Δεν θα το κάνει».

Η διοίκηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσαν ότι σκοπεύουν να εργαστούν για άλλη μια φορά για να προωθήσουν την ομαλοποίηση των σχέσεων της χώρας με τη Σαουδική Αραβία. Αλλά τώρα που το Ιράν βρίσκεται σε αδυναμία, το κίνητρο της Σαουδικής Αραβίας να αγνοήσει άλλες ανησυχίες, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της ίδρυσης ενός παλαιστινιακού κράτους και της προόδου προς τη χαλάρωση των εντάσεων με το Ισραήλ, φαίνεται να έχει μειωθεί. Οι Σαουδάραβες χρειάζονται τώρα χρόνο για να εξετάσουν τις συνέπειες της στρατιωτικής και μυστικής υπεροχής του Ισραήλ και του υψηλού επιπέδου κινδύνου της χώρας στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων της.

Επίσης, οι ηγέτες του Κόλπου ανησυχούν ότι οι επενδύσεις τους στις σχέσεις τους με την Ουάσινγκτον, συμπεριλαμβανομένης της πολυτελούς φιλοξενίας του Τραμπ στην επίσκεψή του στις χώρες αυτές τον περασμένο μήνα, δεν θα έχουν απτά αποτελέσματα στην αύξηση της επιρροής τους. Η επανειλημμένη υποστήριξη του Τραμπ στις επιθέσεις του Ισραήλ και οι απειλές από τον ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας Αλί Χαμενεΐ έκαναν αυτούς τους ηγέτες των αραβικών κρατών του Κόλπου να ανησυχούν έντονα για το ξέσπασμα ενός ευρύτερου πολέμου.

Ο Τραμπ εξέδωσε τελικά απόφαση για περιορισμένα αμερικανικά πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και στη συνέχεια σταμάτησε τις συγκρούσεις μεσολαβώντας για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός. Μάλιστα, όπως ανακοίνωσε την Παρασκευή στο Truth Social, σταμάτησε την τελική επίθεση του Ισραήλ.

Αν και το χειρότερο σενάριο – η έξαρση ενός εκτεταμένου περιφερειακού πολέμου – δεν επιβεβαιώθηκε, οι ηγέτες των χωρών του Κόλπου εξετάζουν τώρα την επανεκτίμηση της κατάστασης προτού αναλάβουν οποιαδήποτε ενέργεια.

«Όλα αλλάζουν», δήλωσε ο Bader al-Saif, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ και ειδικός στις υποθέσεις του Κόλπου στο Ινστιτούτο Ερευνών Chatham House.

Το στρατιωτικό χάσμα και η ανησυχία των αραβικών κρατών

Χρησιμοποιώντας την ευκαιρία της κατάπαυσης του πυρός Ιράν-Ισραήλ για να πείσει περισσότερες χώρες να δημιουργήσουν διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, ο κ. Τραμπ επιθυμεί να επεκτείνει το «Σύμφωνο του Αβραάμ» που υπέγραψε στην πρώτη του θητεία με τα Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν.

Την Τετάρτη, ο ειδικός απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ για τις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής, Steve Whitecough, δήλωσε: «Ένας από τους βασικούς στόχους του προέδρου είναι η επέκταση του Συμφώνου του Αβραάμ, έτσι ώστε περισσότερες χώρες να ενταχθούν σε αυτήν, και εργαζόμαστε για αυτό. Ελπίζουμε να δούμε μια ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ μιας σειράς χωρών που ίσως κανείς δεν φανταζόταν ότι μια μέρα θα συνάψουν μια τέτοια συμφωνία», είπε.

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα εμπόδια όσον αφορά την πρόοδο στην ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των χωρών του Κόλπου και του Ισραήλ. Οι Σαουδάραβες έχουν δηλώσει ρητά ότι δεν θα συνάψουν συμφωνία μέχρι να ολοκληρωθεί ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ριάντ θέλει επίσης μια αξιόπιστη πορεία προς τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, ένα ζήτημα που το Ισραήλ απορρίπτει κατηγορηματικά.

Μιλώντας για τη δημιουργία διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ, Σαουδάραβας αξιωματούχος δήλωσε: «Απαιτεί πολλή προσπάθεια και αυτή τη στιγμή οι συνθήκες δεν είναι επαρκείς. Προτεραιότητά μας είναι ο σχηματισμός του κράτους της Παλαιστίνης, όχι ο κίνδυνος του Ιράν», είπε.

Η μεταβαλλόμενη γεωπολιτική ισορροπία που λαμβάνει χώρα στη Μέση Ανατολή περιπλέκει τη διαδικασία. Ο Ζακ Ναν, ρεπουμπλικάνος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, δήλωσε: «Οι ισραηλινές στρατιωτικές και μυστικές επιχειρήσεις εναντίον του Ιράν και της Χεζμπολάχ έχουν εκφοβίσει τις αραβικές χώρες. Ανησυχούν για τις μελλοντικές ενέργειες του Ισραήλ, που από τη μία πλευρά δεν υποστηρίζουν και από την άλλη δεν μπορούν να επηρεάσουν».

«Το Ισραήλ έχει γίνει θύμα της δικής του θυματοποίησης», πρόσθεσε ο Ναν.

Τα τελευταία χρόνια, η συνεργασία με το Ισραήλ για τον περιορισμό του Ιράν είχε γίνει πιο ελκυστική για ορισμένες αραβικές χώρες. Το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη του Κόλπου βρίσκονται και τα δύο στο στόχαστρο των πυραύλων του Ιράν και η υποστήριξη της Τεχεράνης σε ένοπλες ομάδες στη Δυτική Όχθη, τον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, το Μπαχρέιν και την Υεμένη έχει απειλήσει την ασφάλεια του Ισραήλ και πολλών αραβικών χωρών.

Τα αραβικά κράτη του Κόλπου, όπως άλλωστε και το Ισραήλ, έχουν επανειλημμένα αποτελέσει στόχο επιθέσεων από το Ιράν και τους συμμάχους του. Η Σαουδική Αραβία θεωρεί το Ιράν υπεύθυνο για επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους το 2019 σε δύο από τις μεγάλες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της. Οι Χούθι της Υεμένης στόχευσαν επανειλημμένα πόλεις της νότιας Σαουδικής Αραβίας και το Ριάντ, προχωρώντας ακόμη και μέχρι τις πύλες του παλατιού της Σαουδικής κυβέρνησης το 2021. Οι ομάδες στόχευσαν επίσης τα Εμιράτα, που συμμετείχαν στην επιχείρηση βομβαρδισμούς της Υεμένης.

Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ προσπάθησαν να καταλήξουν σε συμφωνία με το Ιράν το 2023 με στόχο τη χαλάρωση των εντάσεων και με κινεζική διαμεσολάβηση. Εκμεταλλεύτηκαν τη νέα σχέση και απέφυγαν τις περιφερειακές συγκρούσεις μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.

Αλλά η εκστρατεία του Ισραήλ εναντίον του Ιράν έφερε αυτή τη λεπτή ισορροπία. Αν και τα κράτη του Κόλπου χάρηκαν για την αποδυνάμωση του Ιράν, όταν επρόκειτο για την αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, τους υπενθύμισαν την πτώση του Σαντάμ στο Ιράκ και το χάος που ακολούθησε.

«Είναι αλήθεια ότι αρχικά ορισμένες αραβικές χώρες ήταν σχεδόν ικανοποιημένες με την αποδυνάμωση του Ιράν», δήλωσε ο κ. Bilyon. «Αλλά την ίδια στιγμή, φοβούνται το χάος που θα μπορούσε να ακολουθήσει στο Ιράν. Επειδή ειλικρινά, οι αραβικές χώρες του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες χρειάζονται σταθερότητα για το εμπόριο. Ως αποτέλεσμα, βλέπουν τη χαοτική κατάσταση που θα μπορούσε να δημιουργηθεί στο Ιράν με μεγάλη ανησυχία».

Ακόμη και αφού η κατάπαυση του πυρός σταμάτησε τις συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, η Σαουδική Αραβία ανησυχεί ότι η πολιτική αστάθεια στο Ιράν θα καταστήσει τη χώρα επιρρεπή στο χάος, σύμφωνα με αξιωματούχους από χώρες του Κόλπου.

Με την πιθανότητα ισραηλινών επιθέσεων να αυξάνεται φέτος, η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Κατάρ και το Ομάν προσπάθησαν να μεσολαβήσουν μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Ο Anwar Qurghash, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του προέδρου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, παρέδωσε επιστολή στον Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Τεχεράνη τον Μάρτιο και ο μικρότερος αδελφός του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν συναντήθηκε επίσης με τον Αλί Χαμενεΐ τον Απρίλιο για να τον διαβεβαιώσει ότι το Ριάντ αντιτάχθηκε στη στρατιωτική δράση κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Οι προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας να διατηρήσει την ιρανοαμερικανική διπλωματική πορεία τελικά απέτυχαν και στις 13 Ιουνίου ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Σύμφωνα με αξιωματούχους των κρατών του Κόλπου, είχαν ζητήσει από την Ουάσινγκτον να πιέσει το Ισραήλ να σταματήσει τις επιθέσεις και είχαν αρχικά διαβεβαιωθεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα συμμετάσχουν στις επιθέσεις.

Η Μαρία Φανταπιέ, επικεφαλής του προγράμματος Μέσης Ανατολής και Αφρικής στο think tank Διεθνών Υποθέσεων στη Ρώμη, δήλωσε: «Η Σαουδική Αραβία, που επωφελείται από την αυξημένη πίεση των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην Τεχεράνη, ανησυχεί τώρα ότι θα πέσει θύμα της νέας τάξης στην περιοχή. Η ανησυχία είναι ότι το Ισραήλ δεν θα αποδυναμωθεί και ταυτόχρονα θα εμποδίσει την ανάπτυξη και την ενίσχυση των Σαουδάραβων».

Οι χώρες του Κόλπου είδαν τις ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν ως παραβίαση της ιρανικής κυριαρχίας. Χρησιμοποίησαν επίσης παρόμοιο λεξιλόγιο αφού ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμ διέταξε αμερικανική επίθεση στο Ιράν, αλλά προσάρμοσαν τις δηλώσεις τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλέσουν μια απρόβλεπτη αντίδραση του προέδρου των ΗΠΑ.

Επίσης, εξέδωσαν για άλλη μια φορά ένα ενιαίο μήνυμα αυτοσυγκράτησης και αποκλιμάκωσης προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για κατάπαυση του πυρός μετά την επίθεση του Ιράν στην αμερικανική βάση στο Κατάρ τη Δευτέρα.

«Ο ισραηλινο-ιρανικός πόλεμος έρχεται σε αντίθεση με την περιφερειακή τάξη που προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν οι χώρες του Κόλπου», δήλωσε ο Anwar Qurghash. «Για αυτή την τάξη, προτεραιότητα είναι η οικονομική ευημερία, όχι η σύγκρουση», είπε.

Είπε επίσης μια μέρα πριν από την επίθεση των ΗΠΑ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν: «Υπάρχουν πολλά ζητήματα στην περιοχή. Αν θέλουμε να λύσουμε τα πάντα με μια βαριοπούλα, τίποτα δεν θα μείνει ανέγγιχτο».

Πηγή: Pagenews.gr