Γιατί η ειρήνη με την Τουρκία είναι ζήτημα επιβίωσης για τον Πασινιάν

Εδώ και περισσότερα από τρία χρόνια, η Τουρκία και η Αρμενία διεξάγουν συνομιλίες με τη στήριξη της Δύσης, με στόχο να τερματίσουν δεκαετίες εχθρότητας και να επιτρέψουν την καθιέρωση διπλωματικών σχέσεων και την επαναλειτουργία των κλειστών συνόρων τους.

Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει το al monitor, όταν ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, Νικολ Πασινιάν, συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη στις 20 Ιουνίου για επίσημες συνομιλίες, ήταν λογικό να αναμένεται μια σημαντική ανακοίνωση. Εξάλλου, ήταν η πρώτη συνάντηση του είδους της μεταξύ Τούρκων και Αρμενίων ηγετών, η οποία χαρακτηρίστηκε από το Ερεβάν ως «ιστορικό βήμα» προς την ειρήνη στην περιοχή και πραγματοποιήθηκε σε ένα οθωμανικό παλάτι όπου είχαν υπογραφεί πολλές παρόμοιες συμφωνίες. Αντ’ αυτού, οι δύο πλευρές εξέδωσαν ασαφείς δηλώσεις σχετικά με τα «πιθανά μέτρα» που συζητήθηκαν και τη «σημασία της συναίνεσης που επιτεύχθηκε» μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις τους. Οι δύο ηγέτες αναφέρθηκαν επίσης στην πρόσφατη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Οι διπλωματικές σχέσεις παραμένουν ανύπαρκτες και τα σύνορα κλειστά.

Η ενοχλητική έλλειψη προόδου χρησιμοποιείται από τους εχθρούς του Πασινιάν στο εσωτερικό της χώρας, που υποστηρίζονται από τη Ρωσία, για να τον παρουσιάσουν ως προδότη και τσιράκι της Τουρκίας, που θέτει τα συμφέροντα της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν πάνω από αυτά της χώρας του. Η πραγματική ανησυχία του Κρεμλίνου πηγάζει από την αποφασιστική προσπάθεια του Πασινιάν να εξαλείψει την ρωσική επιρροή στην πρώην σοβιετική δημοκρατία και να ευθυγραμμίσει τη χώρα του με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Είναι μια μάχη μεταξύ Ανατολής και Δύσης», δήλωσε ο Έρικ Χακοπιάν, αμερικανοαρμένιος πολιτικός σύμβουλος, στο Al-Monitor.

Ο εκπρόσωπος του πατριάρχη της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας Καρεκίν Β’, τον οποίο οι επικριτές κατηγορούν για στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο, έφτασε στο σημείο να υπονοήσει ότι ο Αρμένιος ηγέτης είναι περιτμημένος, όπως οι μουσουλμάνοι άνδρες. Ο Πασινιάν αντέδρασε με μια σιωπηρή πρόταση να εξεταστεί και προκάλεσε τον πατριάρχη να αποδείξει ότι δεν έχει παραβιάσει τον όρκο της αγαμίας του και δεν έχει αποκτήσει νόθο παιδί.

Και δεν ήταν μόνο αυτό. Μια μέρα νωρίτερα, οι αρχές συνέλαβαν τον αρχιεπίσκοπο Μπαγκράτ Γκαλστανιάνκαι τον αρχιεπίσκοπο Μικαγιέλ Ατζαπαχιαν μαζί με 14 άλλους με την κατηγορία της συνωμοσίας για βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης.

Η ομάδα φέρεται να ηγούνταν από πρώην ηγέτες της Αρμενίας που υποστηρίζονταν από το Κρεμλίνο, τους οποίους ο Πασινιάν ανέτρεψε ειρηνικά μέσω της Βελούδινης Επανάστασης του 2018. Ενώ οι δικηγόροι των κατηγορουμένων απέρριψαν τις κατηγορίες ως «φανταστικές», ξένοι διπλωμάτες αναφέρουν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων όπλων και εκρηκτικών που κατασχέθηκαν στα σπίτια των υπόπτων, καθώς και μυστικές ηχογραφήσεις των συνομιλιών τους και τα προσωπικά τους ημερολόγια, υποδηλώνουν ότι η συνωμοσία, με την πλήρη ευλογία του Κρεμλίνου, ήταν πραγματική.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προσκάλεσε τον Πασινιάν στο Παρίσι αυτή την εβδομάδα για να δείξει την αλληλεγγύη του, μετά την εμφάνιση ύποπτων ρωσικών λογαριασμών στο Twitter που άρχισαν να διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες ότι η Γαλλία πετάει τα πυρηνικά της απόβλητα στην Αρμενία.

Η εμπιστοσύνη του κοινού στη Ρωσία έχει μειωθεί δραματικά στην Αρμενία. Σύμφωνα με έρευνα του Διεθνούς Ρεπουμπλικανικού Ινστιτούτου του 2024, μόνο το 31% των Αρμενίων είχε θετική άποψη για τις σχέσεις με τη Μόσχα — μια απότομη πτώση από το 93% του 2019.

Αντίθετα, πολλοί Αρμένιοι θεωρούν πλέον τη Γαλλία ως τον κύριο πολιτικό τους εταίρο, ακολουθούμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Γκαλσταντιάν ηγούνταν των διαδηλώσεων κατά της κυβέρνησης από το 2023, όταν το Αζερμπαϊτζάν απέσπασε από την Αρμενία την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπου κατοικεί αρμενική πλειοψηφία.

Ο εξέχων ιερέας ιρανικής καταγωγής ήλπιζε — μάταια, όπως αποδείχθηκε — ότι ο λαός θα συσπειρωθεί πίσω του. Δεν βοήθησε τον εαυτό του όταν δήλωσε σε συνέντευξή του στον τοπικό Τύπο ότι η Αρμενία χρειαζόταν κάποια μορφή στρατιωτικής επέμβασης για να απαλλαγεί από τον Πασινιάν, αναγνωρίζοντας ουσιαστικά ότι οι κάλπες δεν θα έδιναν αποτέλεσμα. «Ό,τι προσπάθησαν είχε το αντίθετο αποτέλεσμα», παρατήρησε ο Χακοπιάν.

Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η δημοτικότητα του Πασινιάν μειώνεται σταθερά, αν και παραμένει άνετα μπροστά από τους διαφθαρμένους αντιπάλους του, τους οποίους πολλοί κατηγορούν για την ταπεινωτική ήττα της Αρμενίας στον πόλεμο του 2020 με το Αζερμπαϊτζάν. Η στρατιωτική βοήθεια της Τουρκίας και του Ισραήλ συνέβαλε αποφασιστικά στην ανατροπή της ισορροπίας υπέρ του Μπακού. Με τις κοινοβουλευτικές εκλογές να πλησιάζουν το επόμενο έτος, ο πρώην δημοσιογράφος χρειάζεται απεγνωσμένα μια νίκη.

Ωστόσο, η Άγκυρα έχει καταστήσει σαφές ότι έως ότου η Αρμενία οριστικοποιήσει την ειρηνευτική συνθήκη με το Μπακού, δεν θα προβεί σε καμία σημαντική κίνηση για να τον ικανοποιήσει. Ο Πασινιάν έχει κάνει τη μία παραχώρηση μετά την άλλη για να πείσει τον ισχυρό άνδρα του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγιεφ, να υπογράψει. Ο Αλίγιεφ συνεχίζει να ζητάει περισσότερα, κυρίως τον έλεγχο μιας χερσαίας γέφυρας που χωρίζει τη νότια περιοχή Συούνικ της Αρμενίας και θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με το Ναχίτσεβάν, μια εξκλάβια της σοβιετικής εποχής που συνορεύει με την Τουρκία και αποτελεί επίσημα μέρος του εδάφους της. Η μεσόγεια Αρμενία επιθυμεί να γίνει μέρος ενός περιφερειακού κόμβου μεταφορών και ενέργειας, αλλά δεν θέλει να αφήσει το Αζερμπαϊτζάν να ελέγχει τμήματα του κυρίαρχου εδάφους της, πόσο μάλλον αν αυτό σημαίνει ότι θα αποκοπεί ουσιαστικά από τα σύνορά της με το Ιράν.

Περίπου το 30% του εμπορίου της Αρμενίας πραγματοποιείται μέσω του Ιράν. Πριν από τις πρόσφατες συγκρούσεις στο Καραμπάχ, τα σύνορα της Αρμενίας με την Ισλαμική Δημοκρατία, συμπεριλαμβανομένου του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν που είχε καταλάβει σε μια σύγκρουση τη δεκαετία του 1990, εκτείνονταν σε 178 χιλιόμετρα (111 μίλια). Τώρα έχουν συρρικνωθεί σε 44 χιλιόμετρα (27 μίλια).

Ο διαρκής φόβος της Αρμενίας είναι ότι η επόμενη κίνηση του Αζερμπαϊτζάν θα είναι να καταλάβει τη γη με τη βία, όπως έκανε το 2023, όταν κατέλαβε στρατηγικές θέσεις στην Αρμενία. Αυτοί οι φόβοι υπογραμμίζουν την αποφασιστικότητα του Πασινιάν να αναπτύξει σχέσεις με την Τουρκία.

«Η Τουρκία, που κάποτε θεωρούνταν καθαρά απειλή, θεωρείται όλο και περισσότερο ως η τελευταία γραμμή αποτροπής στην περιοχή», έγραψε η ερευνήτρια Ολέσια Βαρτανιάν στο blog Politika του Carnegie Endowment.

Κατά κάποιον τρόπο, η διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας μοιάζει με τις ειρηνευτικές συνομιλίες της Τουρκίας με τους Κούρδους αντάρτες του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος. Ανταποκρινόμενοι στις εκκλήσεις του φυλακισμένου ηγέτη τους, Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ανακοίνωσαν τον Μάιο ότι διαλύουν την οργάνωσή τους και αποστρατεύονται, παρότι η Άγκυρα δεν έχει ικανοποιήσει καμία από τις απαιτήσεις τους, επειδή η εναλλακτική λύση – περισσότερη σύγκρουση με έναν ολοένα και πιο ισχυρό τουρκικό στρατό – είναι πολύ χειρότερη.

Η καταστροφική επίθεση του Ισραήλ κατά του Ιράν τον περασμένο μήνα έχει κάνει την Αρμενία ακόμη πιο ευάλωτη, δήλωσε ο Μπέντζαμιν Πογκοσιάν, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Πολιτικής Έρευνας της Αρμενίας, στο Al-Monitor. Εάν η σύγκρουση είχε παραταθεί, δεκάδες χιλιάδες Ιρανοί θα είχαν πιθανώς συρρέει στην περιοχή Συούνικ, όπου ο συνολικός πληθυσμός είναι περίπου 125.000. Οι Ιρανοί που ζουν πέρα από τα σύνορα είναι κυρίως Αζέροι.

«Θα βρισκόμασταν σε μια κατάσταση όπου οι Αζέροι θα υπερέβαιναν αριθμητικά τους Αρμένιους» σε ένα έδαφος που είναι περιζήτητο από το Μπακού, σημείωσε ο Πογκοσιάν. Με την απειλή να μην έχει σε καμία περίπτωση εξαλειφθεί, ο Πασινιάν έχει ένα ακόμη επιχείρημα για να επιδιώξει την ειρήνη με την Τουρκία, πρόσθεσε.

Η φιλοδυτική στροφή του Πασινιάν δεν είναι απλώς ρητορική. Η Αρμενία έχει αναστείλει τη συμμετοχή της στον Οργανισμό Συλλογικής Ασφάλειας, έναν στρατιωτικό συνασπισμό υπό την ηγεσία της Ρωσίας για τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, και έχει ζητήσει από τους ρωσικούς συνοριοφύλακες να αποσυρθούν από το κύριο αεροδρόμιο του Ερεβάν. Η Ρωσία, ωστόσο, διατηρεί ακόμη αρκετές στρατιωτικές βάσεις στη χώρα, μεταξύ των οποίων μία κοντά στα τουρκικά σύνορα, στο Γκιουμρί.

Ρωσική προσέγγιση

Η Άγκυρα γίνεται όλο και πιο ανυπόμονη με το Μπακού, φοβούμενη ότι ο Πασινιάν μπορεί να μην επιβιώσει. Ωστόσο, ο Ερντογάν παραμένει προσηλωμένος στην προτεραιότητα των σχέσεων με τη χώρα. Το Αζερμπαϊτζάν είναι ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές στην Τουρκία, όπως αρέσει να υπενθυμίζει ο Αλίγιεφ στην Άγκυρα. Η Τουρκία κερδίζει περίπου 200 εκατομμύρια δολάρια ετησίως από τέλη διαμετακόμισης ενός αγωγού που μεταφέρει αζέρικο αργό πετρέλαιο στο μεσογειακό λιμάνι της Τουρκίας, το Τσεϊχάν. Οι προσοδοφόρες επιχειρηματικές σχέσεις μεταξύ της οικογένειας του Ερντογάν και του Αζερμπαϊτζάν έχουν τεκμηριωθεί από το Organized Crime and Corruption Reporting Project.

Ωστόσο, η κλιμάκωση της διαμάχης μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της μακροχρόνιας εχθρού-φίλης Ρωσίας μπορεί να δώσει στον Πασινιάν μια απροσδόκητη ώθηση. Οι εντάσεις πυροδοτήθηκαν από την κατάρριψη ενός αζερικού επιβατικού αεροσκάφους από τις ρωσικές δυνάμεις τον Δεκέμβριο, καθώς πετούσε πάνω από το Γκρόζνι, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 38 άτομα. Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν περαιτέρω μετά τη δολοφονία δύο αδελφών αζέρικης καταγωγής από τη ρωσική αστυνομία την περασμένη εβδομάδα, σε μια επιδρομή που συνδέεται με έρευνα για φόνο. Στη συνέχεια αποκαλύφθηκε ότι οι δύο άνδρες είχαν υποστεί βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της κράτησής τους από την αστυνομία.

«Η κρίση με τη Ρωσία μπορεί να αλλάξει σιωπηλά τους υπολογισμούς στο Μπακού, ενθαρρύνοντάς το να προχωρήσει πιο γρήγορα προς την οριστικοποίηση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας και την επίλυση άλλων εκκρεμών ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένων των διαδρόμων μεταφοράς με την Αρμενία», δήλωσε ο Ζαούρ Σιριέφ, μη μόνιμος ερευνητής στο Carnegie Russia Eurasia Center, στο Al-Monitor. Η επικείμενη συνάντηση μεταξύ του Αλίγιεφ και του Πασινιάν, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί στο Ντουμπάι την επόμενη εβδομάδα, σύμφωνα με το Middle East Eye, «θα μπορούσε να δείξει αν υπάρχει μια τέτοια αλλαγή στη νοοτροπία και αναγνώριση του κοινού κινδύνου, η οποία με τη σειρά της θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μιας απροσδόκητης δυναμικής προς την ειρήνη», πρόσθεσε ο Σιριέφ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάζονται σιωπηλά με τις δύο πλευρές για την επίλυση του ζητήματος του διαδρόμου, επιβεβαίωσαν Αρμένιοι αξιωματούχοι, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας.

Εν τω μεταξύ, η Ρωσία θα συνεχίσει τις προσπάθειές της να υπονομεύσει τον Πασινιάν. Το Κρεμλίνο θα μπορούσε να διπλασιάσει την τιμή του φυσικού αερίου που εξάγει στην Αρμενία και να εντείνει την εκστρατεία παραπληροφόρησης, εκτιμά ο Χακοπιάν. «Η ρωσική παρέμβαση είναι φθηνή και είναι κάτι που κάνουν αρκετά αποτελεσματικά», είπε. Πιστεύει, ωστόσο, ότι τελικά θα αποτύχει, καθώς η πορεία της Αρμενίας προς τη Δύση «έχει προχωρήσει πολύ». Ως εκ τούτου, η μεγαλύτερη απειλή για τον Πασινιάν θα ήταν η εμφάνιση ενός αντιπάλου με παρόμοια φιλοδυτική τάση, αλλά χωρίς το βάρος του παρελθόντος του.

Πηγή: Pagenews.gr