Το όπλο MOSAIC του ΔΟΑΕ: Προληπτική κατασκοπεία κατά του Ιράν

Από τη στιγμή που το Ισραήλ ξεκίνησε τον παράνομο πόλεμο εναντίον του Ιράν στις 13 Ιουνίου, έχουν κυκλοφορήσει πολλές εικασίες σχετικά με το ρόλο που διαδραμάτισε το MOSAIC, ένα εργαλείο που δημιουργήθηκε από την αμφιλεγόμενη εταιρεία τεχνολογίας κατασκοπείας Palantir.

Όπως αναφέρει το the cradle, αυτό το λογισμικό έχει ενσωματωθεί βαθιά στις δραστηριότητες του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), ιδίως στην αποστολή «προστασίας» του: επιθεωρήσεις και παρακολούθηση της συμμόρφωσης των κρατών με τις συμφωνίες μη διάδοσης.

Το MOSAIC διαδραματίζει κεντρικό ρόλο σε αυτό το έργο εδώ και μια δεκαετία και ενσωματώθηκε αθόρυβααπό την κυβέρνηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (JCPOA) του Ιουλίου 2015.

Κατασκοπεία μεταμφιεσμένη σε εποπτεία

Η συμφωνία παρείχε στους επιθεωρητές του ΔΟΑΕ απεριόριστη πρόσβαση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, προκειμένου να επιβεβαιώσουν την απουσία προγράμματος πυρηνικών όπλων. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, η υπηρεσία συγκέντρωσε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων: εικόνες παρακολούθησης, μετρήσεις αισθητήρων, έγγραφα των εγκαταστάσεων – όλα τα οποία τροφοδοτήθηκαν στο σύστημα πρόβλεψης του MOSAIC.

Ωστόσο, ο κεντρικός ρόλος του λογισμικού στη συμφωνία παρέμεινε κρυφός μέχρι την αποκάλυψη του Bloomberg τον Μάιο του 2018, μόλις λίγες ημέρες πριν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, καταργήσει μονομερώς τη συμφωνία και ξεκινήσει την αποκαλούμενη εκστρατεία «μέγιστης πίεσης» της Ουάσιγκτον κατά της Τεχεράνης.

Παρά την καταργηση της συμφωνίας από τον Τραμπ, οι επιθεωρήσεις των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων συνεχίστηκαν, όπως και η παρακολούθηση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης από το MOSAIC. Όπως σημείωσε το Bloomberg, η τεχνολογία της Palantir βοήθησε τον ΔΟΑΕ να εξετάσει τεράστιες ποσότητες πληροφοριών από διαφορετικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων 400 εκατομμυρίων «ψηφιακών αντικειμένων» παγκοσμίως, όπως «τροφοδοσίες κοινωνικών μέσων και δορυφορικές φωτογραφίες εντός του Ιράν» – μια ικανότητα που «προκάλεσε ανησυχία ότι ο ΔΟΑΕ ενδέχεται να υπερβεί τα όρια μεταξύ πυρηνικής παρακολούθησης και συλλογής πληροφοριών».

Το άρθρο του Bloomberg έδωσε επίσης τροφή για μια συχνά εκφραζόμενη ανησυχία του Ιράν ότι το Mosaic βοηθούσε τους Ισραηλινούς να εντοπίζουν Ιρανούς επιστήμονες με σκοπό τη δολοφονία τους: «Το εργαλείο βρίσκεται στον αναλυτικό πυρήνα της νέας πλατφόρμας MOSAIC της υπηρεσίας, αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων, μετατρέποντας βάσεις δεδομένων με απόρρητες πληροφορίες σε χάρτες που βοηθούν τους επιθεωρητές να οπτικοποιήσουν τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων, των τόπων και του υλικού που εμπλέκονται σε πυρηνικές δραστηριότητες, σύμφωνα με έγγραφα του ΔΟΑΕ».«Το εργαλείο βρίσκεται στον αναλυτικό πυρήνα της νέας πλατφόρμας MOSAIC της υπηρεσίας, αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων, μετατρέποντας βάσεις δεδομένων με απόρρητες πληροφορίες σε χάρτες που βοηθούν τους επιθεωρητές να οπτικοποιήσουν τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων, των τόπων και του υλικού που εμπλέκονται σε πυρηνικές δραστηριότητες, σύμφωνα με έγγραφα του ΔΟΑΕ».

Το Bloomberg ανέφερε τον επικεφαλής μιας βρετανικής εταιρείας που «συμβουλεύει κυβερνήσεις σε θέματα επαλήθευσης» σχετικά με τους κινδύνους της εισαγωγής ψευδών δεδομένων στο MOSAIC, «είτε κατά λάθος είτε σκόπιμα»: «Θα δημιουργήσετε ένα ψευδές αποτέλεσμα αν προσθέσετε μια ψευδή υπόθεση στο σύστημα χωρίς να κάνετε την κατάλληλη διευκρίνιση… Θα καταλήξετε να πείσετε τον εαυτό σας ότι οι “σκιές” είναι πραγματικές.

Η υποκείμενη και συνεχιζόμενη ανησυχία για την Τεχεράνη είναι ότι το MOSAIC επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το «λογισμικό προληπτικής αστυνόμευσης» της Palantir. Χρησιμοποιούμενη από πολλές υπηρεσίες επιβολής του νόμου σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο με τεράστιο κόστος, αυτή η τεχνολογία είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και έχει διαπιστωθεί ότι παρουσιάζει επικίνδυνες, παραπλανητικές προκαταλήψεις, που οδηγούν σε εσφαλμένες «προληπτικές» παρεμβάσεις.

Πράγματι, το MIT Technology Review ζήτησε κατηγορηματικά την κατάργηση της τεχνολογίας πρόβλεψης σε μια έκθεση που εξετάζει πόσο επικίνδυνη είναι η τεχνολογία αυτή στην ανάλυση ακόμη και εγχώριων ποινικών δεδομένων: «Η έλλειψη διαφάνειας και τα μεροληπτικά δεδομένα εκπαίδευσης σημαίνουν ότι αυτά τα εργαλεία δεν είναι κατάλληλα για τον σκοπό τους. Αν δεν μπορούμε να τα διορθώσουμε, πρέπει να τα εγκαταλείψουμε».

Δεδομένης της συμπερίληψης αμφίβολων πληροφοριών – όπως το ιρανικό αρχείο για το πυρηνικό πρόγραμμα που έκλεψε η Μοσάντ, το οποίο η ισραηλινή υπηρεσία γιόρτασε ανοιχτά για την εξαπάτησή της – είναι πολύ πιθανό ότι τέτοια αλλοιωμένα δεδομένα προκάλεσαν αδικαιολόγητες επιθεωρήσεις. Το Bloomberg ανέφερε έναν διαπραγματευτή που βοήθησε στη διαμόρφωση της συμφωνίας του 2015, ο οποίος εξέφρασε την ανησυχία του για το πώς «βρώμικα ή αδόμητα δεδομένα» θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «μια σειρά από περιττές αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις». Το λογισμικό της Palantir βοήθησε συγκεκριμένα τον ΔΟΑΕ να «σχεδιάσει και να δικαιολογήσει μη προγραμματισμένες έρευνες» – τουλάχιστον 60 από αυτές διεξήχθησαν μέχρι που οι αμερικανο-ισραηλινές επιθέσεις έθεσαν τέλος στις επιθεωρήσεις.

Τα δεδομένα ως όπλο

Στις 31 Μαΐου, ο ΔΟΑΕ δημοσίευσε μια έκθεση στην οποία υπονοούσε ότι το Ιράν ενδέχεται να συνεχίζει να αναπτύσσει πυρηνικά όπλα. Αν και δεν παρουσίασε νέα στοιχεία, οι αμφίβολες κατηγορίες του αφορούσαν «δραστηριότητες που χρονολογούνται από δεκαετίες» σε τρεις εγκαταστάσεις όπου, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000, χειριζόταν «μη δηλωμένο πυρηνικό υλικό». Τα ευρήματά της ώθησαν το Διοικητικό Συμβούλιο της Διεθνούς Οργάνωσης Ατομικής Ενέργειας (IAEA) να κατηγορήσει το Ιράν για «παραβίαση των υποχρεώσεών του για τη μη διάδοση πυρηνικών όπλων» στις 12 Ιουνίου, παρέχοντας στο Τελ Αβίβ ένα προπαγανδιστικό πρόσχημα για την παράνομη επίθεσή του την επόμενη μέρα.

Στις 17 Ιουνίου, ο επικεφαλής της ΔΟΑΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, παραδέχτηκε ότι η υπηρεσία «δεν έχει αποδείξεις για συστηματική προσπάθεια της Τεχεράνης να προχωρήσει στην κατασκευή πυρηνικών όπλων». Ωστόσο, η ζημιά είχε ήδη γίνει. Οι ιρανοί βουλευτές, επικαλούμενοι την μυστική ανταλλαγή ευαίσθητων δεδομένων της ΔΟΑΕ με το Τελ Αβίβ και την κρυφή συμπαιγνία του Γκρόσι με ισραηλινούς αξιωματούχους, αναστέλλουνκάθε συνεργασία με την υπηρεσία. Αυτή μπορεί να είναι η σοφότερη πορεία για άλλα κράτη που βρίσκονται υπό την εποπτεία της ΔΟΑΕ. Το MOSAIC είναι πλέον τόσο συνυφασμένο με την καθημερινή λειτουργία του οργανισμού, ώστε οποιαδήποτε χώρα στοχεύεται για αλλαγή καθεστώτος θα μπορούσε να βρεθεί να κατηγορείται για πυρηνικές φιλοδοξίες με βάση κατασκευασμένα στοιχεία.

Ένα έγγραφο της ΔΟΑΕ του 2017 αποκαλύπτει ότι το MOSAIC αποτελείται από «πάνω από 20 διαφορετικά έργα ανάπτυξης λογισμικού». Ξεκίνησε τον Μάιο του 2015, με την ελπίδα να φέρει επανάσταση στην «προστασία» του κόσμου. Η έκθεση περιγράφει το MOSAIC ως ένα εργαλείο που παρέχει στους επιθεωρητές «μια σειρά μέσων για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος». Για παράδειγμα, το Πακέτο Ηλεκτρονικής Επαλήθευσης (EVP) επιτρέπει την αυτόματη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων πεδίου, συμπεριλαμβανομένων του σχεδιασμού, της αναφοράς και της αναθεώρησης. Όταν οι επιθεωρητές επισκέπτονται μια εγκατάσταση, καταγράφουν τεράστιες ποσότητες πληροφοριών, οι οποίες αναλύονται αμέσως στην έδρα μέσω του EVP.

Αλλού, η πλατφόρμα συνεργατικής ανάλυσης (CAP) επιτρέπει τη διεξοδική διασταύρωση εσωτερικών και ανοιχτών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των αεροφωτογραφιών. Υποστηρίζει τις βασικές διαδικασίες διασφάλισης της ΔΟΑΕ: «σχεδιασμό, συλλογή και ανάλυση πληροφοριών, επαλήθευση και αξιολόγηση». Η CAP παρέχει στη ΔΟΑΕ «τη δυνατότητα αναζήτησης, συλλογής και ενοποίησης πολλαπλών πηγών δεδομένων και πληροφοριών για τη διεξαγωγή ολοκληρωμένης ανάλυσης». Ένας αξιωματούχος της ΔΟΑΕ που αναφέρεται στο έγγραφο δήλωσε ότι η πλατφόρμα αποτελεί «ένα σημαντικό βήμα προόδου στον τομέα της ανάλυσης» και «μια επαναστατική αλλαγή», που επιτρέπει στη ΔΟΑΕ να συλλέγει «πολύ μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών και να τις αναλύει σε μεγαλύτερο βάθος από ό,τι στο παρελθόν».

Η αναλυτική αυτή ικανότητα παρέχει στους επιθεωρητές «τη δυνατότητα να συνδέουν πληροφορίες από πολλαπλές πηγές, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές» και «να κατανοούν τεράστιες ποσότητες δεδομένων». Το CAP βοηθά επίσης στη συλλογή και αξιολόγηση πληροφοριών από ανοιχτές πηγές. Το έγγραφο σημειώνει ότι η πλατφόρμα μπορεί να «επεξεργάζεται πολύ περισσότερες πληροφορίες από ανοιχτές πηγές από ό,τι μπορεί να κάνει σήμερα το Τμήμα» και επιτρέπει στο προσωπικό «να αναζητά πληροφορίες σε ολόκληρο το αρχείο, να διασταυρώνει προσεκτικά διαφορετικούς τύπους πληροφοριών και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες σε οπτικές μορφές», όπως «εικόνες από αεροφωτογραφίες».

«Εξω-προϋπολογιστικές συνεισφορές» από την κυβέρνηση των ΗΠΑ

Όλες αυτές οι πληροφορίες είναι εξαιρετικά ευαίσθητες και θα αποτελούσαν θησαυρό για κράτη που σκοπεύουν να αναλάβουν στρατιωτική δράση εναντίον χωρών που βρίσκονται στο στόχαστρο της ΔΟΑΕ. Σύμφωνα με την έκθεση του 2017, οι επιθεωρητές πέρασαν 13.248 ημέρες στο πεδίο το 2015 και επιθεώρησαν 709 πυρηνικές εγκαταστάσεις. Αυτοί οι αριθμοί έχουν αυξηθεί έκτοτε. Εν τω μεταξύ, το MOSAIC – ένα ελάχιστα γνωστό εργαλείο για την «έγκαιρη ανίχνευση της κατάχρησης πυρηνικού υλικού ή τεχνολογίας» – παρέμεινε σε λειτουργία.

Η έκθεση σημείωσε ότι το MOSAIC χρηματοδοτήθηκε από τον τακτικό προϋπολογισμό της ΔΟΑΕ, το Ταμείο Μεγάλων Κεφαλαιουχικών Επενδύσεων και «εξω-προϋπολογιστικές συνεισφορές». Το κόστος του τότε ήταν περίπου 41 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 44,15 εκατομμύρια δολάρια) – σχεδόν το 10% του συνολικού ετήσιου προϋπολογισμού του οργανισμού. Η πηγή και το μέγεθος αυτών των εξω-προϋπολογιστικών συνεισφορών παραμένουν ασαφή, ίσως σκόπιμα, αλλά μια ενημερωτική σημείωση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου δείχνει ότι η Ουάσιγκτον χρηματοδοτεί επίσημα τον ΔΟΑΕ με ποσό που υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ παρέχουν σταθερά πάνω από 90 εκατομμύρια δολάρια σε εξω-προϋπολογιστικές συνεισφορές κάθε χρόνο. Με άλλα λόγια, σχεδόν το ήμισυ του προϋπολογισμού του ΔΟΑΕ προέρχεται από τις ΗΠΑ, γεγονός που υποδηλώνει ότι το MOSAIC δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου με χρήματα της Ουάσιγκτον. Ο χρόνος της έναρξης της λειτουργίας της – δύο μήνες πριν από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της κυβέρνησης Ομπάμα – θα μπορούσε να υποδηλώνει περαιτέρω ότι χρηματοδοτήθηκε ρητά με το Ιράν στο μυαλό. Όπως αποκάλυψε ο τότε γενικός διευθυντής της ΔΟΑΕ, Yukiya Amano, τον Μάρτιο του 2018, η διείσδυση της ένωσης στην Τεχεράνη ήταν άνευ προηγουμένου.

Σε συνέντευξη Τύπου, ο Αμάνο χαρακτήρισε το «καθεστώς επαλήθευσης» του ΔΟΑΕ στο Ιράν ως «το πιο ισχυρό στον κόσμο». Οι επιθεωρητές του οργανισμού πέρασαν «3.000 ημερολογιακές ημέρες το χρόνο στο έδαφος» της χώρας, καταγράφοντας «εκατοντάδες χιλιάδες εικόνες που τραβήχτηκαν καθημερινά από τις εξελιγμένες κάμερες παρακολούθησης», οι οποίες «αντιπροσώπευαν περίπου το ήμισυ του συνολικού αριθμού των εικόνων που συλλέγουμε σε όλο τον κόσμο».

Συνολικά, «πάνω από ένα εκατομμύριο στοιχεία από ανοιχτές πηγές» συλλέχθηκαν από τον ΔΟΑΕ κάθε μήνα. Η εμμονή του ΔΟΑΕ στο Ιράν, σε συνδυασμό με τις υποψίες ότι παρέσχε τα ονόματα πυρηνικών επιστημόνων – οι οποίοι αργότερα δολοφονήθηκαν από το Ισραήλ – θέτει το ερώτημα: Ήταν η συμφωνία του 2015 πάντα μια επιχείρηση κατασκοπείας βιομηχανικής κλίμακας με σκοπό την προετοιμασία για πόλεμο;

Μια σειρά δολοφονιών πυρηνικών επιστημόνων και διοικητών του IRGC στα αρχικά στάδια του αποτυχημένου πολέμου του Τελ Αβίβ κατά του Ιράν φαίνεται να υποστηρίζει αυτό το συμπέρασμα. Οι ιρανικές αρχές όχι μόνο ανέστειλαν τη συνεργασία με τον ΔΟΑΕ και διέταξαν την αποσυναρμολόγηση των καμερών επιθεώρησης, αλλά απέρριψαν και το αίτημα του Γκρόσι να επισκεφθεί τις βομβαρδισμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις. Ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσιί χαρακτήρισε την επιμονή του επικεφαλής του ΔΟΑΕ να επισκεφθεί τις εγκαταστάσεις με το πρόσχημα των διασφαλίσεων «άσκοπη και πιθανώς κακόβουλη».

Είναι σαφές ότι κάθε κράτος που εξακολουθεί να συνεργάζεται με τον ΔΟΑΕ πρέπει πλέον να συνυπολογίζει την πιθανότητα ότι δεν παρακολουθείται, αλλά χαρτογραφείται για πολεμικούς σκοπούς.

Πηγή: Pagenews.gr