Καθώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ετοιμάζεται να ψηφίσει επί πρότασης μομφής κατά της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι πολιτικές συνέπειες αναμένεται να είναι σοβαρές – ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Η πρόταση έχει αναζωπυρώσει τις ανησυχίες γύρω από το ύφος ηγεσίας της, την έλλειψη διαφάνειας και την πολιτική της τοποθέτηση.
Η πρόταση μομφής κατατέθηκε από τον Ρουμάνο ευρωβουλευτή Γκεόργκε Πιπερέα και συνυπογράφηκε από 77 μέλη, κυρίως από δεξιές πολιτικές ομάδες, όπως οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR), οι Πατριώτες για την Ευρώπη και η Ευρώπη των Εθνών και της Ελευθερίας. Στο επίκεντρο της κριτικής βρίσκεται ο αδιαφανής τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε την προμήθεια των εμβολίων της Pfizer και η τάση συγκέντρωσης εξουσιών στο πρόσωπό της.
Ο καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο HEC Paris, Αλμπέρτο Αλεμάννο, δήλωσε στο Euronews ότι η σημασία της πρότασης υπερβαίνει τα αριθμητικά δεδομένα του Κοινοβουλίου.
«Η πρόταση μομφής αναδεικνύει πολλές από τις αδυναμίες που έχουν επισημάνει εδώ και καιρό τα μέσα ενημέρωσης και πολιτικοί παρατηρητές — το προεδρικό της ύφος, η συγκέντρωση εξουσιών, η αδιαφάνεια», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Παρότι η φον ντερ Λάιεν αναμένεται να διατηρήσει την πλειοψηφική στήριξη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Αλεμάννο τόνισε πως η ζημιά στην πολιτική της εικόνα και την αξιοπιστία της θα είναι διαρκής.
«Όλο και περισσότεροι πολίτες θα αναρωτιούνται: είναι πράγματι το κατάλληλο πρόσωπο για να ηγηθεί της ΕΕ σε τόσο ταραγμένους καιρούς; Είτε πρόκειται για διαπραγματεύσεις με μια ενδεχόμενη κυβέρνηση Τραμπ είτε για ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας».
Η κριτική στη φον ντερ Λάιεν, πρόσθεσε, δεν περιορίζεται στη ριζοσπαστική δεξιά. Η μυστικότητα γύρω από τις διαπραγματεύσεις για τα εμβόλια και η απροθυμία της να συνομιλήσει με τον Τύπο έχουν προκαλέσει αντιδράσεις σε όλο το πολιτικό φάσμα.
«Η πρόταση μομφής λειτουργεί ως αλεξικέραυνο για ευρύτερες απογοητεύσεις», ανέφερε. «Συγκεντρώνει παράπονα από διαφορετικές πολιτικές πτέρυγες και αναδεικνύει την αυξανόμενη ανάγκη για μεγαλύτερη δημοκρατική λογοδοσία».
Ανώτερο στέλεχος της Κομισιόν, που μίλησε ανώνυμα, δήλωσε ότι η επικείμενη ψηφοφορία έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στο εσωτερικό του Berlaymont.
«Οι υπάλληλοι το βλέπουν ως προειδοποιητικό σήμα. Το ύφος ηγεσίας της — υπερβολικά συγκεντρωτικό και συχνά πολιτικά ασαφές — την καθιστά ευάλωτη. Υπάρχει η αίσθηση ότι έχει καταστεί “όμηρος” του ίδιου της του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ)», ανέφερε το στέλεχος.
Πιέσεις για αλλαγή πλεύσης
Το τελευταίο διάστημα, τόσο η φον ντερ Λάιεν όσο και το ΕΛΚ έχουν επικριθεί για συνεργασία με την ακροδεξιά σε κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες, γεγονός που αποδυναμώνει την παραδοσιακή πλειοψηφία της ΕΕ που βασίζεται σε κεντρώες συμμαχίες μεταξύ σοσιαλιστών, φιλελεύθερων και Πρασίνων.
Στέλεχος του ΕΛΚ που μίλησε στο Euronews υπογράμμισε πως η πρόεδρος της Επιτροπής οφείλει να ευθυγραμμίσει την πολιτική της ατζέντα με τις αρχές του κόμματός της.
«Πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της. Μια Επιτροπή με κυριαρχία του ΕΛΚ πρέπει να αντικατοπτρίζει καθαρά το πρόγραμμά του», σημείωσε.
Ο Ολλανδός ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Μπας Άικχαουτ, εκτίμησε πως η ζημιά ενδέχεται να ξεπεράσει τη φον ντερ Λάιεν και να αγγίξει και τον επικεφαλής του ΕΛΚ, Μάνφρεντ Βέμπερ.
«Η κεντρώα πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο δεν λειτουργεί πλέον σωστά — και αυτό πλήττει όχι μόνο την Πρόεδρο, αλλά και τον ίδιο τον Βέμπερ», δήλωσε.
Ακόμη κι αν η πρόταση μομφής απορριφθεί, αναλυτές θεωρούν ότι η πίεση στη φον ντερ Λάιεν θα ενταθεί, περιορίζοντας σημαντικά τα περιθώριά της ενόψει πιθανής δεύτερης θητείας.
«Δεν πρόκειται να βγει ενισχυμένη», κατέληξε ο Αλεμάννο. «Ακόμη και αν η πρόταση αποτύχει, η απαίτηση για λογοδοσία θα ενταθεί».
Όλα αυτά έρχονται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς από την επόμενη εβδομάδα ξεκινά η διαπραγμάτευση για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό – θέμα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο τόσο στο εσωτερικό του Κοινοβουλίου όσο και ανάμεσα στα κράτη-μέλη.
«Μέχρι σήμερα, η φον ντερ Λάιεν βασιζόταν σε δύο ετερόκλητες πλειοψηφίες — είτε στο κεντρώο μπλοκ είτε σε συμμαχίες με τη δεξιά. Πλέον, ενόψει της ομιλίας της για την Κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο, θα πρέπει να διαλέξει με ποια από τις δύο μπορεί πραγματικά να πορευτεί», σημείωσε ο καθηγητής.