Από τις 15 έως τις 16 Ιουλίου, η Μπογκοτά κατέστη η απρόσμενη μητρόπολη μιας παγκόσμιας εξέγερσης ενάντια στη δυτική νομική ατιμωρησία. Πάνω από 30 κράτη – συμπεριλαμβανομένων βασικών δυνάμεων του Νότιου Ημισφαιρίου και ακόμη και ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών – συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσα της Κολομβίας για τη Σύνοδο Κορυφής της Ομάδας της Χάγης.
Όπως αναφέρει το the cradle, πρόκειται για την πιο φιλόδοξη πολυμερή πρωτοβουλία που έχει αναληφθεί μέχρι σήμερα για την άμεση αντιμετώπιση αυτού που οι συμμετέχοντες χαρακτήρισαν χωρίς δισταγμό ως γενοκτονία του Ισραήλ στη Γάζα, καθώς και της ευρύτερης κουλτούρας ατιμωρησίας που προστατεύει το κράτος κατοχής από το 1948.
Από σταθερός σύμμαχος σε αντιιμπεριαλιστική αιχμή του δόρατος
Το γεγονός ότι η σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε στην Κολομβία – μακροπρόθεσμη υποτελής των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική – δεν ήταν τυχαίο. Η Κολομβία, που κάποτε θεωρούνταν ο πιο πιστός σύμμαχος της Ουάσιγκτον στο ημισφαίριο, με τη δραματική στροφή της υπό τον πρόεδρο Γκουστάβο Πέτρο, αντιπροσωπεύει την πιο τολμηρή περιφερειακή αντίσταση στην εξουσία των ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες.
Ο Γκουστάβο Πέτρο, ο οποίος έκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Τελ Αβίβ το 2024, έθεσε τη Μπογκοτά σε πορεία σύγκρουσης με τις ΗΠΑ λόγω της αταλάντευτης αντίθεσής του στην επίθεση του κράτους κατοχής στη Γάζα.
Η Ουάσιγκτον αντέδρασε όπως ήταν αναμενόμενο, εκδίδοντας προειδοποιήσεις προς τους συμμάχους της κατά της «χρήσης του διεθνούς δικαίου ως όπλου» και επιβάλλοντας κυρώσεις στην ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ Φραντσέσκα Αλμπανέζε για τις «παράνομες και επαίσχυντες προσπάθειές» της να προωθήσει τις διώξεις του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) κατά ισραηλινών και αμερικανών αξιωματούχων. Η Μπογκοτά απάντησε με άμεση αντίσταση.
Στην πορεία προς τη σύνοδο κορυφής, ο Πέτρο υποστήριξε δημοσίως την Αλμπανέζε, δηλώνοντας ότι «το πολυμερές σύστημα των κρατών δεν μπορεί να καταστραφεί», σε μια ελάχιστα καλυμμένη απόρριψη των διαταγμάτων των ΗΠΑ.
Συμμετείχαν πάνω από 30 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των οκτώ ιδρυτικών μελών της Ομάδας της Χάγης – Βολιβία, Κολομβία, Κούβα, Ονδούρα, Μαλαισία, Ναμίμπια, Σενεγάλη και Νότια Αφρική, υπό την προεδρία της Κολομβίας και της Νότιας Αφρικής. Σε αυτές προστέθηκαν περισσότερες από 20 χώρες που εκτείνεται στη Λατινική Αμερική, την Αφρική, την Ασία και ακόμη και την Ευρώπη.
Αξίζει να σημειωθεί η συμμετοχή ευρωπαϊκών χωρών όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία. Και τα δύο κράτη εγκαθίδρυσαν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ μόνο κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα: η Πορτογαλία το 1977 και η Ισπανία το 1986, κάτι που συμβολίζει την ιστορική τους επιφύλαξη ως προς την αμφισβητούμενη νομιμότητα του Ισραήλ.
Ωστόσο, από την έναρξη του γενοκτονικού πολέμου του Τελ Αβίβ κατά της Γάζας στα τέλη του 2023, η Μαδρίτη έχει υιοθετήσει μια σειρά τιμωρητικών διπλωματικών κινήσεων.
Η Ισπανία ακύρωσε την αγορά πυρομαχικών αξίας 6,6 εκατομμυρίων ευρώ (περίπου 7,2 εκατομμύρια δολάρια) από ισραηλινή εταιρεία, ακύρωσε συμφωνία για την αγορά αντιαρματικών πυραύλων αξίας 285 εκατομμυρίων ευρώ (περίπου 310,7 εκατομμύρια δολάρια) με την ισπανική θυγατρική της Rafael Advanced Defense Systems, απαγόρευσε την είσοδο ισραηλινών όπλων στα λιμάνια της, αναγνώρισε επίσημα την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση και άσκησε πιέσεις για την αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ.
Αν και κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν ενέκρινε πλήρως όλες τις προτάσεις της Μπογκοτά, η συμμετοχή τους και οι σφοδρές καταγγελίες της ισραηλινής πολιτικής αντικατοπτρίζουν ένα βαθύτερο ρήγμα εντός της Ευρώπης σχετικά με τη νομιμότητα του Τελ Αβίβ και το κόστος της συνενοχής.
Θέτοντας το νομικό ζήτημα
Κεντρικό θέμα της συνόδου κορυφής ήταν η σφοδρή νομική και ηθική καταδίκη της συμπεριφοράς του Ισραήλ στη Γάζα και στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Η Ομάδα της Χάγης εξέδωσε έναν λεπτομερή κατάλογο εγκλημάτων πολέμου: τη μαζική δολοφονία περισσότερων από 57.000 αμάχων, τη στοχοθέτηση νοσοκομείων και σχολείων, τη χρήση της πείνας και της πολιορκίας ως όπλων και τη σκόπιμη χρήση της αναγκαστικής εκτόπισης.
Το καθεστώς απαρτχάιντ στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, που επιβάλλεται μέσω φυλετικού διαχωρισμού, παράλληλων νομικών συστημάτων και κατασχέσεων γης για την κατασκευή οικισμών, αναφέρθηκε ως κλασική παραβίαση της τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης και, σύμφωνα με τη συμβουλευτική γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου (ICJ) του 2024, ως παραβίαση των διεθνών απαγορεύσεων σχετικά με την αναγκαστική απόκτηση εδαφών και το καθεστώς απαρτχάιντ.
Η Φραντσέσκα Αλμπανέζε στην κεντρική ομιλία που έκανε στην διάσκεψη έθεσε τον τόνο με μια αδιάλλακτη καταγγελία:
«Για πάρα πολύ καιρό, το διεθνές δίκαιο αντιμετωπίζεται ως προαιρετικό – εφαρμόζεται επιλεκτικά σε όσους διαμορφώνουν την εικόνα του αδύναμου, αγνοείται από όσους ενεργούν ως ισχυροί… Αυτή η εποχή πρέπει να τελειώσει». Τα εντάλματα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) εναντίον του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου και του πρώην Υπουργού Άμυνας Ιωάβ Γκάλαντ – με την αιτιολογία εγκλημάτων όπως η πείνα ως όπλο, οι αδιάκριτες επιθέσεις εναντίον αμάχων και η δολοφονία Παλαιστινίων μη μαχητών – επικαλέστηκαν επανειλημμένα ως ιστορική καμπή.
Ο άξονας αντίστασης του νομικού πολέμου
Το πνεύμα της συνόδου κορυφής ήταν σαφώς να σπάσει την ατιμωρησία που επέτρεπε η παράλυση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η Ομάδα της Χάγης, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2025, αυτοχαρακτηρίστηκε ως το διορθωτικό μέσο του Παγκόσμιου Νότου σε μια μεταπολεμική τάξη που προστατεύει τους παραβάτες όσο αυτοί προστατεύονται από τη δύναμη των ΗΠΑ.
Αυτή η παράλυση, όπως υποστήριξαν οι περισσότεροι συμμετέχοντες, δεν ήταν τυχαία αλλά δομική: το σύστημα βέτο των P5 εξασφαλίζει ατιμωρησία σε χώρες όπως το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του.
Σε συνάντηση στο Παλάτι του Σαν Κάρλος, εκπρόσωποι από 12 κράτη – Βολιβία, Κολομβία, Κούβα, Ινδονησία, Ιράκ, Λιβύη, Μαλαισία, Ναμίμπια, Νικαράγουα, Ομάν, Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες και Νότια Αφρική – ανακοίνωσαν έξι δεσμευτικά μέτρα. Αυτά περιλαμβάνουν πλήρες εμπάργκο όπλων στο κράτος κατοχής, απαγόρευση εισόδου σε λιμάνια για ισραηλινά στρατιωτικά σκάφη, επανεξέταση συμβάσεων για τον τερματισμό της εμπορικής συνενοχής με την κατοχή και σταθερή υποστήριξη για την εσωτερική και διεθνή δίωξη ισραηλινών αξιωματούχων.
Αυτές οι πολιτικές βασίστηκαν στη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου του 2024, η οποία κήρυξε παράνομη την ισραηλινή κατοχή, και στο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ του Σεπτεμβρίου 2024, το οποίο καλεί για αποφασιστική παγκόσμια δράση εντός 12 μηνών.
Μια παγκόσμια ρήξη – και μια μάχη που συνεχίζεται
Παρά την σημαντική πρόοδο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί. Μόνο 12 κράτη υιοθέτησαν αμέσως τα μέτρα. Σε άλλα δόθηκε προθεσμία μέχρι τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο για να υπογράψουν. Σημαντικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων η Κίνα, απέκλεισαν την υποστήριξή τους – παρά το γεγονός ότι υποστηρίζουν τους στόχους της πρωτοβουλίας – πιθανώς λόγω οικονομικών δεσμών με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων σε λιμενικές υποδομές.
Οι διοργανωτές αναγνώρισαν τον ανώμαλο δρόμο που έχει μπροστά του: χωρίς ευρύτερη αποδοχή από τον ΟΗΕ και ισχυρότερη ευθυγράμμιση των οικονομικών δυνάμεων, το βέτο της Ουάσιγκτον και η διστακτικότητα της Ευρώπης θα μπορούσαν να εξουδετερώσουν την νομική εξέγερση της Ομάδας της Χάγης. Ωστόσο, η συμμαχία παραμένει αμετάκλητη ότι η δικαιοσύνη δεν είναι πλέον διαπραγματεύσιμη.
Ο Κολομβιανός υφυπουργός Μαουρίσιο Χαραμίγιο Τζασίρ απέδωσε την επείγουσα φύση της συνόδου κορυφής: «Η γενοκτονία των Παλαιστινίων απειλεί ολόκληρο το διεθνές σύστημα… Τα συμμετέχοντα κράτη δεν θα επαναβεβαιώσουν μόνο τη δέσμευσή τους να αντιταχθούν στη γενοκτονία, αλλά θα διαμορφώσουν και συγκεκριμένα μέτρα για να προχωρήσουν από τα λόγια στη συλλογική δράση».
Μια προειδοποίηση – και μια υπόσχεση
Η σύνοδος κορυφής της Μπογκοτά δεν ήταν απλώς μια ακόμη διεθνής διάσκεψη. Αμφισβήτησε ανοιχτά τη νομική ψευδαίσθηση της «τάξης βασισμένης σε κανόνες» που επικράτησε μετά το 1945 – ένα σύστημα που έχει από καιρό αποκαλυφθεί ως ευφημισμός για τα προνόμια της Δύσης.
Όπως δήλωσε ο υπουργός Διεθνών Σχέσεων της Νότιας Αφρικής, Ρόλαντ Λαμόλα, «Κανένα κράτος δεν είναι υπεράνω του νόμου και κανένα έγκλημα δεν θα μείνει ατιμώρητο».
Ωστόσο, ο αγώνας παραμένει ανοιχτός. Η τολμηρή αντιπαράθεση της Ομάδας της Χάγης με την ατιμωρησία του Ισραήλ σηματοδοτεί μια αποφασιστική στροφή, αλλά το μέλλον αυτής της νομικής εξέγερσης εξαρτάται από το αν η δυναμική της θα καταφέρει να σπάσει τα οχυρωμένα τείχη της Νέας Υόρκης και της Χάγης και αν δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία θα μεταβούν από την σιωπηρή υποστήριξη στην ενεργό συμμαχία.
Στις 16 Ιουλίου, καθώς χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην Πλάζα Μπολιβάρ για να εκφράσουν την υποστήριξή τους, το μήνυμα ήταν σαφές: είτε θα τελειώσει η εποχή της ατιμωρησίας, είτε θα καταρρεύσει μαζί της η νομιμότητα της παγκόσμιας τάξης.