Το Ιράν αντιμέτωπο με τον μηχανισμό ενεργοποίησης της Ευρώπης

Αντιμετωπίζοντας την αυξανόμενη πίεση από την Ευρώπη, το Ιράν προχώρησε στην ενίσχυση της πυρηνικής του θέσης με την υποστήριξη της Ρωσίας και της Κίνας, λίγες μόνο ημέρες πριν από την επανέναρξη των συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη

Στις 22 Ιουλίου, η Τεχεράνη φιλοξένησε μια τριμερή σύνοδο κορυφής υψηλού επιπέδου με ανώτερους αξιωματούχους από τη Ρωσία και την Κίνα, με στόχο τον συντονισμό των στρατηγικών για το πυρηνικό πρόγραμμα και τις κυρώσεις, αφορμή οι προγραμματισμένες διαπραγματεύσεις του Ιράν με την ευρωπαϊκή Τρόικα στην Κωνσταντινούπολη.

Και, όπως αναφέρει το the cradle, οι τρεις αντιπροσωπείες επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να διατηρήσουν στενό συντονισμό στο πυρηνικό ζήτημα και δεσμεύτηκαν να επεκτείνουν τις διαβουλεύσεις με στόχο την αντιμετώπιση των δυτικών πολιτικών, ιδίως των κυρώσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Η τριμερής συνάντηση έλαβε χώρα μετά από μια απότομη κλιμάκωση των πυρηνικών εντάσεων. Μόλις τον περασμένο μήνα, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ εξαπέλυσαν συντονισμένες αεροπορικές επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, με αποτέλεσμα η Τεχεράνη να αναστείλει τη συνεργασία της με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ). Αν και οι επιθεωρητές του οργανισμού έχουν πλέον αποχωρήσει από τη χώρα, η μόνιμη αποστολή του Ιράν στη Βιέννη συνεχίζει να διατηρεί επαφές με τον ΔΟΑΕ.

Οι απειλές της Δύσης και ο μηχανισμός ενεργοποίησης

Η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο (γνωστές και ως «Ευρωπαϊκή Τριάδα» ή «E3») – δυσαρεστημένες από τον αποκλεισμό τους από τις έμμεσες συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν – έχουν αρχίσει να επικεντρώνονται στον «μηχανισμό ενεργοποίησης» που περιλαμβάνεται στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) του 2015. Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Νοέλ Μπαρό ήταν ο πρώτος που σηματοδότησε την αλλαγή, προειδοποιώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στα τέλη Απριλίου ότι το Παρίσι «δεν θα διστάσει ούτε για ένα δευτερόλεπτο» να επαναφέρει τις κυρώσεις του ΟΗΕ που ίσχυαν πριν από το 2015, εάν διαμορφωθεί η εντύπωση ότι απειλούνται τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.

Ο μηχανισμός ενεργοποίησης θεωρείται ευρέως ως μοχλός πίεσης για την επιστροφή της ευρωπαϊκής Τρόικας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το Ιράν. Εάν εφαρμοστεί ο μηχανισμός ενεργοποίησης, και οι έξι επιλογές κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας κατά του Ιράν πριν από το 2015 (επιλογές 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 και 1929) θα επανέλθουν, γεγονός που θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα για την οικονομία του Ιράν.

Η αποφασιστικότητα της E3 έχει ενταθεί από τότε που χτυπήθηκαν οι ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Στις 15 Ιουλίου, ο Μπαρό εξέδωσε νέα προειδοποίηση ότι, εάν η Τεχεράνη δεν προσφέρει «σταθερή, απτή και επαληθεύσιμη δέσμευση», η Ευρώπη θα επιβάλει εκ νέου κυρώσεις «το αργότερο μέχρι τα τέλη Αυγούστου». Την ίδια ημέρα, οι απεσταλμένοι της E3 στον ΟΗΕ συγκλήθηκαν στην αποστολή της Γερμανίας στον ΟΗΕ για να συντονίσουν τις θέσεις τους. Το θέμα τέθηκε επίσης σε τηλεφωνική συνομιλία στις 14 Ιουλίου μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, και των υπουργών Εξωτερικών των τριών χωρών, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους των ΗΠΑ.

Ο Μάικλ Γουόλτς, υποψήφιος πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, δήλωσε κατά τη διάρκεια της ακρόασής του στο Σενάτο ότι η ενεργοποίηση του μηχανισμού επαναφοράς των κυρώσεων αποτελεί «μία από τις προτεραιότητές του» και εξέφρασε την εμπιστοσύνη του ότι η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία θα συμμορφωθούν. Ανταποκρινόμενοι σε αυτή την άποψη, ισραηλινοί αξιωματούχοι εξέδωσαν πιέσεις στις ευρωπαϊκές δυνάμεις να ενεργοποιήσουν τις κυρώσεις το συντομότερο δυνατόν.

Επιπλέον, σε τηλεφωνική συνομιλία με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν Αμπάς Αραγτσί στις 18 Ιουλίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της E3 και ο διπλωμάτης της ΕΕ προειδοποίησαν την Τεχεράνη ότι είναι έτοιμοι να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό «επαναφοράς» του ΟΗΕ – επαναθέτοντας τις διεθνείς κυρώσεις – εάν η Τεχεράνη δεν επιτύχει συγκεκριμένη πρόοδο στην αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας μέχρι το τέλος του καλοκαιριού.

Αυτό που έχει προκύψει είναι μια τριμερής δυτική συναίνεση – μεταξύ Ουάσιγκτον, E3 και Τελ Αβίβ – με σκοπό να περιθωριοποιήσουν το Ιράν πριν από τη λήξη των βασικών διατάξεων του JCPOA στις 18 Οκτωβρίου 2025. Μετά την ημερομηνία αυτή, εάν το Ιράν παραβιάσει το JCPOA, ο ΟΗΕ δεν θα έχει πλέον τη δυνατότητα να επιβάλει αυτόματα κυρώσεις. Οποιαδήποτε επανέκδοση θα απαιτούσε νέα απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, η οποία θα μπορούσε να υποβληθεί σε βέτο από οποιοδήποτε από τα πέντε μόνιμα μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας.

Δεδομένου ότι η διαδικασία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ απαιτεί 30 ημέρες, οποιαδήποτε κίνηση για την ενεργοποίηση του μηχανισμού πρέπει να γίνει μέχρι τα τέλη Αυγούστου, ώστε οι κυρώσεις να επανέλθουν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Η νομική απόρριψη του Ιράν και η επιρροή των συμμάχων του

Η Τεχεράνη απέρριψε κατηγορηματικά τη νομιμότητα του μηχανισμού. Ο Αραγτσί, απαντώντας στην απειλή του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Μπαρό να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό, δήλωσε: «Από τη δική μας πλευρά, αυτή η ενέργεια θα ισοδυναμούσε με στρατιωτική επίθεση».

Σε μια επιστολή με σκληρή διατύπωση που απέστειλε στις 20 Ιουλίου στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και στον Πρόεδρο του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο υπουργός Εξωτερικών Αραγτσί χαρακτήρισε τις απειλές των τριών χωρών της Ε3 «νομικά αβάσιμες, ηθικά λανθασμένες και πολιτικά επικίνδυνες».

Κατηγόρησε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις ότι παραβιάζουν τόσο το JCPOA όσο και το ψήφισμα 2231, επικαλούμενος τη στρατιωτική και πολιτική συνενοχή τους στην αμερικανο-ισραηλινή επιθετικότητα ως λόγο για τον αποκλεισμό τους από τη συμμετοχή στην ιστορική πυρηνική συμφωνία του 2015.

Σε δηλώσεις του νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο διπλωμάτης του Ιράν προειδοποίησε: «Αν η ΕΕ θέλει να έχει κάποιο ρόλο, πρέπει να ενεργεί υπεύθυνα και να εγκαταλείψει τις ξεπερασμένες πολιτικές απειλών και πιέσεων, συμπεριλαμβανομένης της «επαναφοράς» για την οποία δεν έχει απολύτως κανένα ηθικό και νομικό έρεισμα».

Η στρατηγική απάντηση του Ιράν εκτυλίσσεται σε διάφορα μέτωπα. Η συνάντηση της 22ας Ιουλίου με τη Ρωσία και την Κίνα ήταν μια σαφής προσπάθεια να ενισχυθεί η πυρηνική διπλωματία μέσω ενός πολυπολικού άξονα. Τόσο η Μόσχα όσο και το Πεκίνο επιβεβαίωσαν την απόρριψή τους των μονομερών κυρώσεων και υποστήριξαν το δικαίωμα του Ιράν στην ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας.

Αν και καμία από τις δύο χώρες δεν έχει δηλώσει την αποχώρησή της από το JCPOA, ιρανοί αξιωματούχοι έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι, εάν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη εγκαταλείψουν πλήρως τη συμφωνία, δεν θα υπάρχει πλέον νομική βάση για την εφαρμογή της. Ο Αχμάντ Μπακσισ Αρντεστάνι, ανώτερο μέλος της Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας και Εξωτερικής Πολιτικής του Ιράν, δήλωσε ότι, εάν η Ρωσία και η Κίνα αποχωρήσουν από το JCPOA, «δεν θα απομείνει πρακτικά τίποτα… που θα ωθήσει τους Ευρωπαίους να ενεργοποιήσουν αυτόν τον μηχανισμό».

Διπλωματία της απότομης αναστροφής και πυρηνική πολιτική της ακραίας πίεσης

Ενώ συνεχίζεται ο διπλωματικός συντονισμός, η Ευρώπη έχει σηματοδοτήσει ιδιωτικά μια πιθανή χαλάρωση. Σύμφωνα με μια δημοσίευση στο X του δημοσιογράφου του Wall Street Journal Λόρενς Νόρμαν: «Κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής συνομιλίας με τον Αραγτσί, η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Κάγια Κάλας πρότεινε παράταση της προθεσμίας για την επαναφορά των κυρώσεων στο πλαίσιο της πυρηνικής συμφωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι το Ιράν θα επαναλάβει τη συνεργασία του με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) και θα θέσει συγκεκριμένα όρια στα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου του».

Η Τεχεράνη δεν έχει ακόμη επιβεβαιώσει την προσφορά, ενώ ο πρώην Ιρανός διπλωμάτης Κουρός Αχμαντί απέρριψε τη χρησιμότητα μιας τέτοιας καθυστέρησης, υποστηρίζοντας ότι «η πάροδος του χρόνου δεν είναι υπέρ του Ιράν».

Υπάρχει μια δραστική επιλογή που παραμένει στο τραπέζι: Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν υπονοήσει ότι, εάν τεθεί σε εφαρμογή ο μηχανισμός ενεργοποίησης, η Τεχεράνη ενδέχεται να αποσυρθεί εντελώς από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT) – όπως έκανε η Βόρεια Κορέα το 2003, όταν το πυρηνικό της ζήτημα πολιτικοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό και οι δυτικοί παράγοντες έγιναν «επιθετικοί» και «επεμβατικοί» στις απαιτήσεις τους.

Στις 11 Ιουνίου, ο Ιρανός πρέσβης στον ΟΗΕ Αμίρ Σαΐντ Ιρβάνι προειδοποίησε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ότι ένα τέτοιο βήμα εξετάζεται σοβαρά. Η αποχώρηση θα έθετε τέλος σε κάθε εποπτεία του ΔΟΑΕ και θα ενέτεινε την πολιτική της Τεχεράνης για πυρηνική ασάφεια.

Αντίστροφη μέτρηση για την αντιπαράθεση

Η σύνοδος της Κωνσταντινούπολης πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο αναπληρωτών υπουργών Εξωτερικών του Ιράν, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Γερμανίας.

Μετά τη σύνοδο, το Ιράν, η ευρωπαϊκή τρόικα και η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησαν να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις για την άρση των κυρώσεων και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Ο Καζέμ Γκαριμπαμπάντι, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ιράν για Νομικά και Διεθνή Θέματα, δήλωσε ότι οι συζητήσεις ήταν «σοβαρές, ειλικρινείς και λεπτομερείς» και κάλυψαν τις πρόσφατες εξελίξεις και τις βασικές διαφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της κριτικής για τη στάση της Ευρώπης απέναντι στην πρόσφατη ισραηλινή επιθετικότητα.

Σημείωσε ότι και οι δύο πλευρές παρουσίασαν συγκεκριμένες προτάσεις και συμφώνησαν να πραγματοποιήσουν περαιτέρω διαβουλεύσεις.

Οι μήνες που προηγούνται του Οκτωβρίου 2025 διαμορφώνονται ως αποφασιστικοί. Η E3, με την υποστήριξη της Ουάσιγκτον και του κράτους κατοχής, επιδιώκει να περιορίσει την Ισλαμική Δημοκρατία πριν από τη λήξη των βασικών ρητρών του JCPOA. Η Τεχεράνη, με τη σειρά της, κινείται για να εξουδετερώσει την απειλή μέσω της διπλωματίας, της αποτροπής και της ανυπακοής.

Το αν θα πατηθεί η σκανδάλη ή θα αποσυνδεθεί η βόμβα θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα των συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη – και στις αίθουσες όπου η Τεχεράνη, η Μόσχα και το Πεκίνο μιλούν πλέον με μία φωνή.

Πηγή: Pagenews.gr