Πλάτανοι υπό εξαφάνιση: Ο μύκητας που αφανίζει την ελληνική φύση

Η τραγική εξάπλωση του μύκητα που καταρρακώνει το ελληνικό τοπίο

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και αγαπημένα σύμβολα της ελληνικής φύσης, ο αιωνόβιος πλάτανος, δέχεται ισχυρό και δυνητικά μη αναστρέψιμο πλήγμα. Ο παθογόνος μύκητας Ceratocystis platani, υπεύθυνος για το μεταχρωματικό έλκος του πλατάνου, έχει ξεκινήσει μια εκτεταμένη επιδημία που ενδημεί στη Δυτική Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Εύβοια και πλέον «δοκιμάζει» και περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας.

Η εισαγωγή του παθογόνου μοιάζει να συνδέεται με ξύλο που χρησιμοποιήθηκε για μεταφορά πολεμικού υλικού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ η πρώτη καταγεγραμμένη εμφάνιση στην Ελλάδα χωροθετείται στη Μεσσηνία το 2003–2004. Από εκεί σημειώνεται ραγδαία εξάπλωση στην Ήπειρο (2010), Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και εξουθενώνει σταδιακά μεγάλα παραποτάμια πλατανοδάση και αιωνόβιους κορμούς πλατάνων σε κοινότητες και ιστορικά σημεία

Το δέντρο της σκιάς που χάνεται

Οι πλατάνιοι της πλατείας, οι αιωνόβιοι πλάτανοι δίπλα στον ποταμό Σπερχειό στη Φθιώτιδα ή η εμβληματική «Πλατανιώτισσα των Καλαβρύτων» (ηλικίας άνω των 1.000 ετών), ανήκουν άμεσα στα θύματα αυτής της λοίμωξης  Εκτιμάται ότι έως και το 70% των προσβεβλημένων δέντρων έχει ήδη χαθεί, αριθμός που υπολογίζεται σε δεκάδες χιλιάδες πλάτανους — πάνω από 52.000 στην περιοχή των Καλαβρύτων μόνο

Ανθεκτικότητα μηδενική, λύσεις ελάχιστες

Σύμφωνα με τη δασοπόνο Νικολέτα Σουλιώτη, δεν υπάρχει θεραπεία για τον μύκητα. Η ελληνική ποικιλία Platanus orientalis δεν έχει αντιστάσεις και μόλις ένα δέντρο νοσήσει μέσω των ενωμένων υπόγειων ριζών του, ακολουθείται ένα «ντόμινο» μετάδοσης προς το σύνολο του δέντρου ή και του δάσους . Ο ανθρώπινος παράγοντας — εργαλεία, χώμα, ξύλο ή μηχανήματα χωρίς απολύμανση — αποτελεί την κύρια οδό εξάπλωσης του παθογόνου στις νέες ζώνες, επιδεινώνοντας την κατάσταση.

Μέτρα περιορισμού που όχι πάντοτε αποδίδουν

Η κατάλληλη αντιμετώπιση απαιτεί άμεση και δραστική παρέμβαση: υλοτομία προσβεβλημένων και γειτονικών δέντρων με ταυτόχρονη μη λειτουργία του ριζικού συστήματος (μικρή χρήση ζιζανιοκτόνων), ώστε να σταματήσει η μετάδοση μέσω ριζών . Σε περιορισμένες εστίες, όπως στη Ναύπακτο ή τον Σπερχειό, η στρατηγική αυτή απέδωσε, όμως όταν η εξάπλωση γίνεται ευρεία, τα μέτρα αποδεικνύονται ανεπαρκή.

Συνέπειες για το περιβάλλον και την κοινότητα

Η απώλεια των πλατάνων δεν αποτελεί απλώς αισθητικό πλήγμα. Ο πλάτανος είναι φυσικός μηχανικός του οικοσυστήματος: στέκεται δίπλα σε ποτάμια, διαβρώνει πρανή και εξασφαλίζει σκιά και βιοποικιλότητα. Η εξαφάνισή του ανοίγει δρόμους σε ξενικά είδη, που συχνά είναι τοξικά ή φτωχά ως προς τη λειτουργική αξία τους.

 Τι γίνεται τώρα;

Το DW, μέσα από την συνέντευξη με τη Δασοπόνο Σουλιώτη, παρουσιάζει τις επιστημονικές διαπιστώσεις και την επείγουσα ανάγκη για εμπλοκή επιστημόνων, κρατικών φορέων και πολιτών στη δημιουργία ζωνών καραντίνας γύρω από περιοχές με προσβολές και αυστηρή απολύμανση εργαλείων και εξοπλισμού.

Ωστόσο, πολλές τοπικές κοινωνίες, είτε λόγω άγνοιας είτε λόγω ελάχιστης εμπειρίας με οικολογικές κρίσεις, δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα του προβλήματος στην αρχή. Η καθυστέρηση στην αντίδραση της κοινότητας καθιστά την αντιμετώπιση πολύ πιο δύσκολη – όταν το πρόβλημα γίνει ευρέως ορατό, μπορεί να είναι πλέον ανεξέλεγκτο.

Ο δρόμος προς την προστασία και διάσωσή του είναι δύσκολος και απαιτεί συντονισμό. Είναι ανάγκη να ενεργήσουμε τώρα για να μην χάσουμε εντελώς αυτά τα δέντρα που διαπνέουν την ιστορία και τη μνήμη της Ελλάδας.

Πηγή: pagenews.gr