Το μελάνι δεν έχει ακόμη στεγνώσει στο πακέτο οικονομικής βοήθειας ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά οι 27 κυβερνήσεις της ΕΕ ήδη σκοπεύουν να το διαλύσουν τμηματικά κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών επίπονων διαπραγματεύσεων.
Ενώ άλλοι ήταν στο προσκήνιο και δέχονταν το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής, ήταν η Στεφανί Ρισό που κινούσε αθόρυβα τα νήματα για χρόνια. Χρειάστηκε όλη τη διπλωματική της ικανότητα όταν, αργά το βράδυ πριν από την παρουσίαση του προϋπολογισμού τον περασμένο μήνα, οι εσωτερικές διαμάχες στην Επιτροπή οδήγησαν σε μια σειρά παραχωρήσεων της τελευταίας στιγμής.
Η ασαφής πρόταση του προϋπολογισμού για την περίοδο μετά το 2027 ήταν το χαοτικό φινάλε μηνών εσωτερικών διαμαχών, πολιτικών αντιθέσεων και τελευταίων προσπαθειών να υπονομευθεί το έργο της Ρισό.
Βετεράνος της Επιτροπής από τη Γαλλία, με εμπειρία από την κρίση της Ευρωζώνης, το Brexit και την ανάκαμψη της ΕΕ από την πανδημία, η Ρισό έχει γίνει σιωπηλά μία από τις πιο σημαντικές αλλά και πολωτικές υπαλλήλους της Ένωσης.
Σε ηλικία 49 ετών, ηγείται της πιο σημαντικής αποστολής: να κατευθύνει τον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ, το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), μακριά από τις επιδοτήσεις στους αγρότες και τις περιφερειακές πληρωμές και προς πιο σύγχρονα πανευρωπαϊκά βιομηχανικά έργα.
Τώρα που το σχέδιο προϋπολογισμού, με τα αποτυπώματα της Ρισό, έχει δημοσιευθεί, θα περάσει μεταξύ των πρωτευουσών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μέχρι να οριστικοποιηθεί η τελική του μορφή. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο έργο.
Σε μια πόλη όπου ο συμβιβασμός είναι συνήθως η αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα , ο αδιάλλακτος χαρακτήρας της Ρισό έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις.
«Το ΠΔΠ συντάχθηκε από τρία άτομα κλεισμένα σε ένα δωμάτιο», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ, αναφερόμενος στη Ρισό, τον επικεφαλής του γραφείου της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Μπγιόρν Σάιμπερτ και την Σελίνε Γκάουερ, που επιβλέπει το ταμείο ανάκαμψης μετά την πανδημία.
Εσωτερικά στην Επιτροπή, η Ρισό έχει προκαλέσει αναταραχή, παραγκωνίζοντας τμήματα, μειώνοντας κονδύλια και προωθώντας αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη διαδικασία ή τη συναίνεση.
Αξιωματούχοι ανέφεραν ότι η τακτική της προκάλεσε μια μικρή εξέγερση μεταξύ των επιτρόπων, οι οποίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους για να μπλοκάρουν τις πιο ριζοσπαστικές προτάσεις της σε μια δραματική αναμέτρηση της τελευταίας στιγμής νωρίτερα αυτό το μήνα στην έδρα της Επιτροπής.
Αυτό που συνήθως είναι μια τεχνοκρατική, βαρετή διαδικασία μετατράπηκε σε μια πολιτικό μπρα-ντε-φερ αργά το βράδυ.
«Ήταν μία πολύ δύσκολη μάχη», δήλωσε ανώνυμα διπλωμάτης της ΕΕ στο POLITICO.
Οι υποστηρικτές της Ρισό υποστηρίζουν ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι γνωστός για την δυσκίνητη φύση του, ένα μωσαϊκό εθνικών συμφερόντων, πολιτικών ευαισθησιών και δικαιωμάτων που έχουν αποκτηθεί εδώ και δεκαετίες — από αγροτικές επιδοτήσεις έως επιχορηγήσεις για τον πολιτισμό. Η μεταρρύθμισή του απαιτεί μια ορισμένη αδιαφορία για την εθιμοτυπία των Βρυξελλών.
«Δεν έχει πολλούς εχθρούς», δήλωσε ένας αξιωματούχος. «Αλλά πολλοί την φοβούνται». Ένας άλλος την χαρακτήρισε «την πιο σκληρή» από όλους.
Η Ρισό αψηφά το στερεότυπο του ευρωκράτη. Σύμμαχοι και συνάδελφοί της την περιγράφουν ως έντονη, αιχμηρή, αστεία και απολύτως αμείλικτη. Γνωστή για την πρακτική ενδυμασία της, που αποτελείται από σκούρα σακάκια και κλειστά πουκάμισα, έχει κερδίσει παρατσούκλια όπως «η ιέρεια του πολέμου» για την αφοσίωσή της σε όποια κρίση της ΕΕ βρίσκεται σε εξέλιξη.
«Μπορεί να κάνει όλο το τραπέζι να γελάει», θυμάται ένας πρώην συνάδελφός της. «Αλλά είναι και συντριπτική — νιώθεις ότι χρειάζεσαι να πάρεις ανάσα μετά από μια ώρα μαζί της».
Ένας άλλος βετεράνος της Επιτροπής την περιέγραψε ως «ανήσυχη και ατρόμητη» — μια νέα γενιά αξιωματούχων που δε φοβάται να διασταυρώσει τα ξίφη με εκλεγμένους πολιτικούς, ακόμη και με τους ανωτέρούς της.
Η τελευταία διαμάχη για τον προϋπολογισμό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς αποκάλυψε μια διαμάχη εξουσίας με τον Ευρωπαίο Επίτροπο Προϋπολογισμού Πιότρ Σεραφίν.
Στενός σύμμαχος του Πολωνού πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ, ο Σεραφίν έχει εκφράσει ανησυχίες για τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις της φον ντερ Λάιεν, οι οποίες συνδέουν τις πληρωμές με οικονομικές μεταρρυθμίσεις και μειώνουν την περιφερειακή διακριτική ευχέρεια — μέτρα που η Ρισό είχε προωθήσει σθεναρά κατά τη σύνταξη του σχεδίου εκ μέρους της προϊσταμένης της.
«Ήταν προφανές ότι η ομάδα του Σεραφίν δεν ήταν ενήμερη», δήλωσε διπλωμάτης. «Η Ρισό συνεργαζόταν απευθείας με τη φον ντερ Λάιεν».
Προϋπολογισμός-φρούριο
Στο γραφείο της στα περίχωρα της συνοικίας της ΕΕ, που στεγάζεται σε ένα λιτό μαύρο κτίριο, γνωστό για το ότι «είναι πολύ κρύο το χειμώνα και πολύ ζεστό το καλοκαίρι», η Ρίσο και η ομάδα της καταρτίζουν αυτό που κάποιοι αποκαλούν «προϋπολογισμό-φρούριο»: σχολαστικά σχεδιασμένο, αυστηρά φυλασσόμενο και σθεναρά υπερασπιζόμενο.
Όσοι προσπάθησαν να πάρουν μια πρώτη εικόνα της πρότασης συνάντησαν ένα τείχος σιωπής, μια ομερτά μαφιόζικου τύπου, όπως το περιέγραψε ένας διπλωμάτης.
«Έχτιζε ένα κάστρο» και δεν ήθελε να το κάνει να καταρρεύσει πριν το παρουσιάσει, δήλωσε αξιωματούχος που συμμετείχε στις συνομιλίες.
Αυτή η μυστικότητα, σε συνδυασμό με τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα των μεταρρυθμίσεών της, ανησύχησε τόσο τους επιτρόπους όσο και τους εθνικούς ηγέτες. Ξέσπασαν διαμαρτυρίες από ερευνητές, αγρότες και περιφερειακές κυβερνήσεις, αφού όλοι ανησυχούν για τις προτεινόμενες περικοπές ή τους όρους.
«Όταν η Επιτροπή μιλά για συνοχή, εννοεί συγκέντρωση», είπε ένας άλλος διπλωμάτης της ΕΕ. Οι επικριτές το αποκαλούν αρπαγή εξουσίας.
Η δύναμη του Brexit
Η φήμη της Ρισό ως επιλυτή κρίσεων εδραιώθηκε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Brexit, όπου έπαιξε ρόλο πίσω από τα παρασκήνια στη διαμεσολάβηση των διπλωματικών συμβιβασμών μεταξύ των δύο πλευρών το 2020.
«Αν δεν ήταν η Στεφανί, που ανέλαβε την ευθύνη από την πλευρά της ΕΕ τις τελευταίες εβδομάδες, είμαι σίγουρος ότι το όλο εγχείρημα θα είχε καταρρεύσει», δήλωσε πρώην μέλος της βρετανικής διαπραγματευτικής ομάδας. «Οι δεξιότητές της και ο επαγγελματισμός της το έσωσαν».
Έκτοτε, η φήμη της έχει μόνο αυξηθεί, παρόλο που οι μέθοδοί της παραμένουν αμφιλεγόμενες.
«Τους επόμενους μήνες, θα είναι η πιο ισχυρή δημόσια υπάλληλος στις Βρυξέλλες», προέβλεψε ένας διπλωμάτης.
Τελικά, η κληρονομιά της Ρισό θα εξαρτηθεί από το αν ο νέος προϋπολογισμός θα εφαρμοστεί και θα επιβιώσει.
«Αν πετύχει, μπορεί να γίνει η επόμενη γενική γραμματέας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», δήλωσε ένας αξιωματούχος της Επιτροπής. Το αποτέλεσμα δε θα είναι βέβαιο μέχρι λίγο πριν το 2028.
«Αν βρίσκεσαι στην αντίθετη πλευρά του τραπεζιού, καλύτερα να έχεις καλά επιχειρήματα», δήλωσε ένας πρώην συνάδελφός της. «Αλλιώς, θα χάσεις».