Δημογραφική Καμπή στην Ελλάδα: Σήμα Κινδύνου για το Ασφαλιστικό Σύστημα

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια βαθιά δημογραφική κρίση, η οποία πλέον δεν αποτελεί μελλοντικό ενδεχόμενο, αλλά τρέχουσα πραγματικότητα με άμεσες επιπτώσεις στο ασφαλιστικό σύστημα και την αγορά εργασίας. Η σταδιακή αλλά σταθερή μεταβολή της ηλικιακής πυραμίδας, με κυρίαρχη τάση τη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων, δημιουργεί πιέσεις που απαιτούν άμεσες και στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, μεταξύ 2008 και 2024, ο πληθυσμός ηλικίας 30-44 ετών μειώθηκε κατά περίπου 683.000 άτομα, ενώ οι πολίτες άνω των 65 ετών αυξήθηκαν κατά πάνω από 405.000. Την ίδια στιγμή, η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους έχει συρρικνωθεί στο 1,7 προς 1, σημαντικά χαμηλότερη από το όριο βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, που σύμφωνα με μελέτες της Eurostat θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 2,5 προς 1.

Η εικόνα συμπληρώνεται από την κατακόρυφη μείωση των γεννήσεων: το 2023 καταγράφηκαν μόλις 76.000 γεννήσεις, περίπου 40% λιγότερες σε σύγκριση με τις 127.000 του έτους 2000. Παράλληλα, οι ετήσιοι θάνατοι ξεπερνούν πλέον τις 135.000, με τη διαφορά γεννήσεων-θανάτων να διαμορφώνει ένα αρνητικό φυσικό ισοζύγιο, επιδεινώνοντας περαιτέρω τη δημογραφική εξίσωση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι έως το 2030, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (δηλαδή το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 σε σχέση με τον ενεργό πληθυσμό 15-64 ετών) θα αγγίξει το 46%, έναντι 42% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Αυτή η μετατόπιση επιβαρύνει δυσανάλογα τον κρατικό προϋπολογισμό, αυξάνοντας τις ανάγκες για συντάξεις, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κοινωνικές υπηρεσίες.

Παρά τη θετική μεταναστευτική ροή των τελευταίων ετών, το ποσοστό των αλλοδαπών στον πληθυσμό μειώθηκε από 6,5% το 2008 σε μόλις 3% το 2024, λόγω της κρίσης και της μετανάστευσης προς πιο ανεπτυγμένες οικονομίες. Η απουσία εισροής ειδικευμένου εργατικού δυναμικού περιορίζει τη δυνατότητα ανανέωσης του παραγωγικού ιστού.

Στον τομέα της εκπαίδευσης, το ποσοστό των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αυξήθηκε στο 40,2%, φέρνοντας τη χώρα κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ωστόσο, η “διαρροή εγκεφάλων” (brain drain), κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει οδηγήσει πάνω από 500.000 νέους πτυχιούχους στο εξωτερικό από το 2010, αποδυναμώνοντας σημαντικά το αναπτυξιακό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας.

Αναγκαίες Πολιτικές Παρεμβάσεις και Στρατηγική Αναστροφής

Η παράταση των ορίων συνταξιοδότησης, η ενίσχυση της απασχόλησης γυναικών, νέων και ατόμων με αναπηρία, καθώς και η σύνδεση της μετανάστευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας αποτελούν κρίσιμες προτεραιότητες για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.

Χρειάζεται ένα συνεκτικό εθνικό σχέδιο που θα συνδυάζει:

• Κίνητρα για την αύξηση των γεννήσεων (π.χ. φορολογικά και στεγαστικά μέτρα για νέες οικογένειες),
• Στρατηγικές επαναπατρισμού επιστημόνων του εξωτερικού,
• Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων του εγχώριου εργατικού δυναμικού,
• Στοχευμένη ενσωμάτωση μεταναστών με απαραίτητες δεξιότητες.

Η δημογραφική καμπή της Ελλάδας συνιστά τη μεγαλύτερη δομική πρόκληση των επόμενων δεκαετιών. Αν δεν ληφθούν εγκαίρως συντονισμένα μέτρα, οι πιέσεις στο ασφαλιστικό και στην οικονομία θα ενταθούν, θέτοντας σε κίνδυνο τη σταθερότητα και το μέλλον της χώρας.

Η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης δεν μπορεί να περιμένει.

Πηγή: pagenews.gr