Ενα νέο σχέδιο μεταρρυθμίσεων, ουσιαστικά ένα εξελιγμένο «Ελλάδα 2.0» σε ανανεωμένη βάση, αναζητά η αγορά και σχεδιάζει η κυβέρνηση. Φορείς και πολιτικός κόσμος μιλούν πλέον ανοιχτά για μια νέα γενιά μεταρρυθμίσεων. Αλλά όχι μόνο φορολογικές, όπως συνηθίσαμε. Συζητούν ιδέες και προτάσεις για out of the box αναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις, έξω από τα συνηθισμένα – όχι πια για το παρελθόν που ζήσαμε, αλλά για το μέλλον που έρχεται.
Οχι μόνο φόροι
Παρά τα μνημόνια, στην πραγματικότητα δεν έγινε ποτέ συζήτηση για τις μεταρρυθμίσεις στη χώρα. Τη δεκαπενταετία που πέρασε, εκατοντάδες αλλαγές ανέτρεψαν βίαια τη ζωή όλων μας, αλλά είχαν επιβληθεί εξ ανάγκης και όχι ως συνειδητή επιλογή, για τον λόγο ότι δεν είχαν γίνει κάποιες μεταρρυθμίσεις πιο πριν, όταν έπρεπε και χρειάζονταν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι πολίτες και επιχειρήσεις κακοπάθησαν τα χρόνια αυτά. Αλλά μαζί κακοποιήθηκαν η πραγματική έννοια και η αξία των μεταρρυθμίσεων.
Η πραγματική συζήτηση, λοιπόν, ξεκινά τώρα. Επισήμως ο δημόσιος διάλογος περιστρέφεται ακόμη γύρω από τους φόρους και τις παροχές που θα δουν οι πολίτες στην τσέπη τους και τα οποία θα ανακοινωθούν στη ΔΕΘ ή έως τις εκλογές. Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες όλο και περισσότεροι στην κυβέρνηση μιλούν για τις νέες μεταρρυθμίσεις που έρχονται μετά το 2025 και έως το 2030. Στο επίκεντρο τίθεται η παιδεία, η Τεχνητή Νοημοσύνη, η παραγωγικότητα, το επιχειρηματικό μοντέλο, η βαθύτερη ενοποίηση και αλλαγή της ευρωπαϊκής αγοράς, το δημογραφικό, η αξιοποίηση του location της χώρας, ακόμα και η νόμιμη μετανάστευση. Ενώ πιο τολμηρές ιδέες για αλλαγές αναμένονται όταν ανοίξει επισήμως ο διάλογος για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Προ ημερών στο συνέδριο του «Economist» στην Αθήνα ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης περιέγραψε πώς απαντά η Ελλάδα στις προκλήσεις των εκθέσεων Λέτα και Ντράγκι. Στις εκ των ων ουκ άνευ μεταρρυθμίσεις, από τα παλιά, που έπρεπε να είχαν γίνει από δεκαετίες και ακόμα συνεχίζονται, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης προτάσσει: βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, επιτάχυνση της Δικαιοσύνης, ολοκλήρωση του Κτηματολογίου και μείωση της γραφειοκρατίας κατά 25%.
Ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης βάζει όμως -επιτέλους- και τον χωροταξικό σχεδιασμό (που η χώρα δεν έχει) μετά την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου (που ακόμα δεν λειτουργεί). Ανοίγει έτσι τον δρόμο και για αλλαγές στις χρήσεις γης δημιουργώντας τεράστιες ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Διόλου τυχαία, η μεταρρύθμιση αυτή είναι ίσως και η πιο επίκαιρη συζήτηση μεταξύ πρώην υπουργών κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας: με διαφορά λίγων ημερών οι κύριοι Χρήστος Σταϊκούρας, Θεόδωρος Σκυλακάκης και Πέτρος Δούκας συστήνουν δημόσια να αλλάξουν οι χρήσεις γης.
«Εθνικοί πρωταθλητές»
Περνώντας στο μέλλον, όμως, ο κ. Χατζηδάκης προχωρά και παραπέρα: μιλά για την Τεχνητή Νοημοσύνη ως ευκαιρία για καινοτομία και πιο αποτελεσματικό κράτος. Προανήγγειλε νέο πλαίσιο για την επιχειρηματική καινοτομία, σύγχρονο οικοσύστημα χρηματοδότησης, σύνδεση έρευνας και καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα και ενίσχυση των εξαγωγών και της εξωστρέφειας.
Η αρχή για τις μεγάλες τομές ήδη έγινε με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Μια μεταρρύθμιση διά χειρός Πιερρακάκηπου λειτουργεί ως πιλότος και για άλλες κινήσεις. Η αδράνεια στον τομέα αυτό οδήγησε συνολικά 40.000 Ελληνες να σπουδάζουν στο εξωτερικό, αν και οι περισσότεροι θα επιθυμούσαν να σπουδάσουν στην Ελλάδα. Στόχος είναι να μη τους χάσει η χώρα, αλλά παράλληλα να προσελκυστούν και ξένοι φοιτητές ενισχύοντας την εξωστρέφεια και την οικονομία της γνώσης στη χώρα μας.
Για πρώτη φορά, όμως, ο κ. Πιερρακάκης θέτει και ζητήματα για τα οποία η Ελλάδα οφείλει να προετοιμαστεί, αλλά ίσως ούτε είχε καν ποτέ κανείς σκεφτεί! Σε συζητήσεις του μιλά ανοιχτά για την ανάγκη να αποκτήσει η χώρα μας «εθνικούς πρωταθλητές που θα γίνουν Ευρωπαίοι πρωταθλητές», δηλαδή επιχειρήσεις σε κλάδους που θα διακριθούν σε διεθνές επίπεδο όσο θα προχωρά η ευρωπαϊκή εμβάθυνση. Κάτι που σημαίνει αλλαγές που θα μεταμορφώσουν την αγορά τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Από τη μεριά του ο διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, Μιχάλης Αργυρού, μιλώντας στο συνέδριο του «Economist» τόνισε την ανάγκη για νέες μεταρρυθμίσεις, ώστε η Ελλάδα να διατηρήσει ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Εκανε λόγο για νέες διαδικασίες και αλλαγές σε Δικαιοσύνη, Χωροταξικό, πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Σύμφωνα με τον κ. Αργυρού, η χώρα πρέπει να τονώσει τον ανταγωνισμό -ειδικά στις υπηρεσίες όπου υπάρχει περιθώριο ανάπτυξης-, να αναστρέψει το brain drain, να δώσει νέα κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων και βελτίωση της αγοράς εργασίας.
Νέα εγχειρίδια
Οι ιδέες που προωθούνται δείχνουν τη δημιουργική αγωνία του πολιτικού και επιχειρηματικού κόσμου για μεταρρυθμίσεις νέου τύπου. «Πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά», επισημαίνει και ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης, που πρωτοστατεί στη συζήτηση. Από τη μια, «μιλάμε για την Τεχνητή Νοημοσύνη που θα αλλάξει πολλά τα επόμενα 5-10 χρόνια με τρόπο που δεν μπορούμε να προβλέψουμε». Από την άλλη, «ο κόσμος εισέρχεται σε εποχή μεγάλης αναστάτωσης που δεν μπορούμε να την επιλύσουμε με παλιές πολιτικές. Πρέπει να πετάξουμε τα εγχειρίδια των μεταρρυθμίσεων της δεκαετίας του ’80 και να ξανασκεφτούμε νέες μεταρρυθμίσεις από την αρχή».