Η Ελλάδα εισέρχεται πλέον σε μια μακρά περίοδο πληθυσμιακής συρρίκνωσης και δημογραφικής γήρανσης, σύμφωνα με νέα ανάλυση του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η ανάλυση, με τίτλο «Δημογραφικό και υπογεννητικότητα στην Ελλάδα σήμερα: δημογραφικές αδράνειες και κοινωνικές προκλήσεις», υπογράφεται από την Ιφιγένεια Κοκκάλη, επίκουρη καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου, και παρουσιάζει τις πολλαπλές διαστάσεις του δημογραφικού προβλήματος, που ξεπερνούν τα στατιστικά και αγγίζουν τον κοινωνικό πυρήνα της χώρας.
Κατάρρευση των γεννήσεων – Δραματικά αρνητικό ισοζύγιο
Το 2023 καταγράφηκαν μόλις 72.300 γεννήσεις, σχεδόν μειωμένες στο μισό σε σχέση με τα ετήσια μέσα επίπεδα της περιόδου 1951–1970.
Από το 2011 έως το 2024, η Ελλάδα βιώνει σταθερά αρνητικά φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις μείον θάνατοι), σε συνδυασμό με αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια, οδηγώντας σε πληθυσμιακή μείωση περίπου 500.000 ατόμωνμέσα σε μόλις 13 χρόνια.
Δείκτες γονιμότητας κάτω από το όριο αναπαραγωγής
Η διαγενεακή γονιμότητα στις γενιές που γεννήθηκαν γύρω από το 1980 κυμαίνεται μεταξύ 1,3 και 1,4 παιδιά ανά γυναίκα, αρκετά χαμηλότερα από το όριο αναπαραγωγής του πληθυσμού (2,07).
Επιπλέον, το ποσοστό των άτεκνων γυναικών σε αυτές τις γενιές αγγίζει το 20%, κάτι που συνιστά ισχυρή ένδειξη δομικής υπογεννητικότητας.
Η Ελλάδα μια “γηραιά” κοινωνία
Σήμερα, σχεδόν 1 στους 4 πολίτες είναι άνω των 65 ετών. Το 2023, ο αριθμός των ηλικιωμένων ξεπερνούσε κατά 1 εκατομμύριο τους ανήλικους έως 14 ετών, ενισχύοντας το γήρας του πληθυσμού.
Η συγκεκριμένη δημογραφική ανισορροπία συνδέεται άμεσα με το ασφαλιστικό, το παραγωγικό δυναμικό, την υγεία και τις κοινωνικές δομές της χώρας.
Η συμβολή της μετανάστευσης και το «φρενάρισμα» από την κρίση
Η καθηγήτρια Κοκκάλη υπενθυμίζει ότι η μείωση του πληθυσμού ξεκίνησε το 2011, καθυστερημένα, λόγω του θετικού μεταναστευτικού ισοζυγίου την περίοδο 1991–2010 (+795.000 άτομα).
Η μαζική είσοδος αλλοδαπών τότε ενίσχυσε προσωρινά τη γεννητικότητα και ανέβαλε τη γήρανση. Ωστόσο, η χρηματοπιστωτική κρίση αντιστρέφει τις ροές και από το 2011 και μετά, ο πληθυσμός μειώνεται σταθερά, ενώ πολλοί μετανάστες αλλά και χιλιάδες νέοι Έλληνες και Ελληνίδες (25–45 ετών) αναζητούν προοπτικές στο εξωτερικό.
Οι αιτίες πίσω από τη φυγή των νέων και την ατεκνία
Η ανάλυση αναδεικνύει ότι η υπογεννητικότητα δεν είναι απλώς αποτέλεσμα “δημογραφικών” παραμέτρων, αλλά συνδέεται άμεσα με τις κοινωνικές και πολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα.
«Το πλαίσιο ζωής στην Ελλάδα φαίνεται να ωθεί είτε προς τη φυγή, είτε προς την ατεκνία», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Μεταξύ των βασικών αιτίων αναφέρονται:
- Έλλειψη επαγγελματικής προοπτικής για πτυχιούχους, ασυμβατότητα προσόντων με τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας.
- Απουσία αξιοκρατίας, που ενισχύει την ανασφάλεια των νέων.
- Αναζήτηση ποιοτικών συνθηκών διαβίωσης και κοινωνικού περιβάλλοντος σε άλλες χώρες.
- Αύξηση του στεγαστικού κόστους, που καθυστερεί τη συμβίωση και την τεκνοποίηση.
Η ηλικία γάμου και το στεγαστικό ως κρίσιμοι παράγοντες
Στην Ελλάδα, αυξάνεται η ηλικία εγκατάλειψης της οικογενειακής στέγης, η ηλικία γάμου και, κατ’ επέκταση, η ηλικία απόκτησης του πρώτου παιδιού.
«Η καθυστέρηση στη δημιουργία οικογένειας συνδυάζεται με χαμηλή γεννητικότητα και αυξανόμενη ατεκνία – μια συσσώρευση παραγόντων με βαθιές επιπτώσεις στο μέλλον του πληθυσμού», επισημαίνεται.
Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου εφαρμόζονται ενεργές στεγαστικές και οικογενειακές πολιτικές, η Ελλάδα παραμένει χωρίς συνεκτικό στρατηγικό σχέδιο για την ανάσχεση της δημογραφικής κρίσης.
Το δημογραφικό: ζήτημα εθνικής επιβίωσης
Η ανάλυση καταλήγει στο ότι το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο, αλλά διαπερνά κάθε πτυχή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής – από την ανάπτυξη μέχρι το ασφαλιστικό και την εθνική άμυνα.
Η υπογεννητικότητα και η γήρανση δεν αντιμετωπίζονται με μεμονωμένες επιδοματικές πολιτικές, αλλά απαιτούν ολιστικές μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως η εργασία, η παιδεία, η υγεία, το κράτος δικαίου και η στέγαση.
Χωρίς τομές και συνέπεια, η Ελλάδα βαδίζει προς έναν πληθυσμιακά και κοινωνικά συρρικνωμένο μέλλον.
Πηγή: pagenews.gr