Σε μία κίνηση που θυμίζει έντονα τις «καρατομήσεις» κεντρικών τραπεζιτών από τον «φίλο» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι παύει από τα καθήκοντά της τη Λίζα Κουκ, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Fed και πρώτη Αφροαμερικανή γυναίκα που είχε διοριστεί στη θέση.
Επισήμως, ο λόγος ήταν «παρατυπίες» σε στεγαστικά δάνεια. Στην πράξη, όμως, πρόκειται για μια πρωτοφανή σύγκρουση που φέρνει στο προσκήνιο την ίδια την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Η απάντηση Κουκ
Ο Τραμπ επικαλέστηκε «επαρκή λόγο» για την απομάκρυνσή της, ισχυριζόμενος ότι κατέθεσε ψευδείς δηλώσεις σε δύο δανειακές αιτήσεις.
Η Κουκ, η οποία είχε εγκριθεί με θητεία έως το 2038, αντέδρασε άμεσα: «Δεν υπάρχει κανένας λόγος σύμφωνα με τον νόμο, ούτε έχει ο πρόεδρος την εξουσία να με απολύσει», τόνισε, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν θα παραιτηθεί.
Ο δικηγόρος της μίλησε για «παράνομη ενέργεια» και προανήγγειλε δικαστική μάχη.
Νομικά αχαρτογράφητα νερά
Το αν ο πρόεδρος έχει δικαίωμα να αποπέμψει μέλος της Fed παραμένει αμφισβητούμενο. Ο νόμος προβλέπει ότι οι διοικητές μπορούν να απομακρυνθούν «μόνο για σπουδαίο λόγο».
Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο έχει περιορίσει τα τελευταία χρόνια τις εγγυήσεις θητείας σε άλλες ανεξάρτητες αρχές.
Για τη Fed το ζήτημα δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ νομικά. Μια δικαστική μάχη θα μπορούσε να καταλήξει ξανά στο Ανώτατο Δικαστήριο, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το κύρος της τράπεζας.
«Πραξικόπημα στην οικονομία»
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Ρικ Σκοτ χαιρέτισε την απόφαση λέγοντας ότι «προστατεύει τις αμερικανικές οικογένειες». Οι αντιδράσεις ήταν ωστόσο σφοδρές από τους Δημοκρατικούς.
Η γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν την χαρακτήρισε «αυταρχικό πραξικόπημα που παραβιάζει κατάφωρα τον νόμο».
Πολιτικά, η αποπομπή εντάσσεται σε ένα σκηνικό όπου ο Τραμπ δεν έχει κρύψει την ενόχλησή του για τον Τζερόμ Πάουελ και την άρνηση της Fed να ρίξει δραστικά τα επιτόκια. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι θα μπορούσαν να είναι «300 μονάδες βάσης χαμηλότερα».
Οι αγορές και το διακύβευμα
Οι αγορές αντέδρασαν συγκρατημένα: το δολάριο υποχώρησε πρόσκαιρα, οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων ανέβηκαν, ενώ τα futures της Wall Street κινήθηκαν ελαφρώς πτωτικά.
Ωστόσο, οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η διαρκής αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας της Fed μπορεί να πλήξει την εμπιστοσύνη επενδυτών και να εκτοξεύσει τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, στραγγαλίζοντας την ανάπτυξη.
Η Nancy Van Houten της Oxford Economics σχολίασε: «Το να πιστεύει κανείς ότι τα επιτόκια μπορούν να πέσουν τόσο απότομα είναι εκτός πραγματικότητας. Αν επιχειρηθεί, το αποτέλεσμα θα είναι ακριβώς το αντίθετο: οι μακροπρόθεσμοι δανεισμοί θα γίνουν ασφυκτικοί».
Και τώρα τι;
Η υπόθεση Κουκ δεν είναι μεμονωμένο επεισόδιο. Σηματοδοτεί την αποφασιστικότητα του Τραμπ να ασκήσει έλεγχο στην κεντρική τράπεζα, σπάζοντας μια παράδοση άνω του αιώνα που θέλει τη Fed να λειτουργεί μακριά από πολιτικές παρεμβάσεις.
Αν τα δικαστήρια επικυρώσουν την απομάκρυνση, ανοίγει ο δρόμος για μια Fed με απόλυτη προεδρική σφραγίδα – κάτι που θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η αμερικανική οικονομία και, κατ’ επέκταση, οι παγκόσμιες αγορές.