Πώς το ΑΙ  θα διατηρεί «αθάνατα» τα αγαπημένα μας πρόσωπα

Οι επιστήμονες μιλάνε για «ψηφιακή αθανασία», αλλά τις επιπτώσεις της ακόμα δεν μπορούμε να τις προβλέψουμε.

Γυρίζετε από την κηδεία του παππού σας. Και τον ρωτάτε: Πώς σου φάνηκε η κηδεία σου; Εκείνος, με την οικεία βραχνή φωνή του, σας απαντά: Μια χαρά ήταν, παιδί μου.

Δεν είναι μια σκηνή από το μέλλον, αλλά κάτι που ήδη έχει συμβεί αρκετές φορές. Η τεχνητή νοημοσύνη μάς επιτρέπει να «ανασυνθέτουμε» οικείους μας που έφυγαν σε άβαταρ που όχι μόνο έχουν μνήμες και γνώσεις με τις οποίες τα διαμορφώσαμε, αλλά μπορούν να ακολουθούν την επικαιρότητα και να συζητάνε μαζί μας όλες τις εξελίξεις.

Οι επιστήμονες μιλάνε για «ψηφιακή αθανασία», αλλά τις επιπτώσεις της ακόμα δεν μπορούμε να τις προβλέψουμε.

«Creepy», «ανατριχιαστικό». Αυτό είναι το πρώτο που λένε οι περισσότεροι άνθρωποι όταν μαθαίνουν για αυτή τη νέα δυνατότητα που αλλάζει την εμπειρία του θανάτου και του πένθους, την οποία μας προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, περιγράφει στα «ΝΕΑ» η Καταρζίνα Νόβατσιουκ – Μπασίνσκα, ειδικός στον τομέα της ψηφιακής αθανασίας, ερευνήτρια στο Κέντρο Leverhulme για το Μέλλον της Νοημοσύνης του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ. Είναι επίσης επικεφαλής του προγράμματος Imaginaries of Immortalityστο ίδιο πανεπιστήμιο, μιας μεγάλης έρευνας στην Ινδία, την Κίνα και την πατρίδα της την Πολωνία για τις διαπολιτισμικές προσεγγίσεις στο θέμα.

«Ομως, όσο ανατριχιαστικό κι αν τους φαίνεται στην αρχή, όλο και περισσότεροι άνθρωποι, καθώς συνηθίζουν στην ιδέα, επιθυμούν να συνομιλήσουν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν πεθάνει. Ξέρετε, συχνά νικά η περιέργεια για το πώς λειτουργεί όλο αυτό, για το πώς θα είναι να μιλάς με κάποιον που αγαπάς πολύ και δεν είναι πια στη ζωή. Κάτι που με απασχολεί ως ερευνήτρια είναι: πόσο πολύ μπορούμε να διατηρήσουμε μια τέτοια σχέση; Για πόσο καιρό θα έχει νόημα για εμάς; Μπορώ να φανταστώ ότι τον πρώτο καιρό όταν βιώνουμε αυτή την τεράστια απώλεια θα είναι χρήσιμο. Αλλά για πόσο;».

Μιλώντας στην κηδεία μου

«Υπάρχουν ήδη εταιρείες», λέει, «ειδικά στις ΗΠΑ και την Κίνα, που προσφέρουν υπηρεσίες για τη δημιουργία άβαταρ συγγενών μας ή φίλων, με τα οποία μπορούμε να συνομιλούμε. Μερικοί αποθανόντες έχουν ήδη “μιλήσει” στις δικές τους κηδείες ή ακόμα και στις δίκες των δολοφόνων τους. Κάθε πολιτισμός έχει τη δική του σχέση με τη μετά θάνατον ζωή. Κάθε οικογένεια βιώνει την απώλεια των αγαπημένων της προσώπων με τον δικό της τρόπο. Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη θα επιτρέψει τη δημιουργία μιας νέας σχέσης με τους νεκρούς μας, η οποία θα εξαρτηθεί από νέες επιχειρηματικές, ηθικές και νομικές αποφάσεις. Είναι ένα ζήτημα – όπως συμβαίνει με τις περισσότερες καινοτομίες – που εμφανίζεται πριν καν οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις το σκεφτούν».

Ποια είναι η διαδικασία για να έχουμε το άβαταρ αγαπημένων μας που έχουν πεθάνει, στο τηλέφωνό μας;

«Κάποιος απευθύνεται σε μία από αυτές τις εταιρείες και δίνει βίντεο, φωτογραφίες, ηχογραφήσεις ή άλλα στοιχεία του ανθρώπου. Κατόπιν μπορεί να το τροφοδοτεί συνεχώς με νέα στοιχεία. Το σύστημα καθώς δέχεται τις πληροφορίες αυτές μαθαίνει σταδιακά όλο και περισσότερα και τα ενσωματώνει. Παρατηρεί τις δικές μας αλληλεπιδράσεις και μαθαίνει να αντιδρά με τον καλύτερο τρόπο και να μας δίνει απαντήσεις που ταιριάζουν με τα όσα γνωρίζει για τον χαρακτήρα του αποθανόντος».

Προσομοίωση, όχι συνείδηση

Άρα, όλα εξαρτώνται από τα στοιχεία που θα δώσει ο πελάτης στην εταιρεία. Δηλαδή κάποιος που είχε έναν κακοποιητικό πατέρα μπορεί να δώσει μόνο βίντεο στα οποία δείχνει ένα ήρεμο πρόσωπο – να φτιάξει δηλαδή ένα εξιδανικευμένο άβαταρ.

«Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι πρόκειται για εκπροσώπηση. Τα στοιχεία που δίνονται αποφασίζουν πώς θα αλληλεπιδρά το άβαταρ. Οι άνθρωποι μπορεί να μπερδευτούν, αλλά αυτό που θα βλέπουν και θα ακούν δεν θα είναι ποτέ το πρόσωπο που έχασαν. Θα είναι μια προσομοίωση. Βέβαια, κάποιος μπορεί να επιλέξει να έχει μια διορθωτική εμπειρία μετά θάνατον με έναν δικό του με τον οποίο είχε δύσκολη σχέση. Ή μπορεί να κρύψει πράγματα που δεν μπορούσε να αποδεχθεί εν ζωή. Είναι δίκοπο μαχαίρι. Υπάρχει ένα ηθικό ερώτημα για το εάν πρέπει να αλλάξουμε το παρελθόν και να δημιουργήσουμε μια εκδοχή του ανθρώπου που επιλέγουμε ή να μείνουμε προσκολλημένοι στην πραγματικότητα, χωρίς να κρύψουμε κάτι».

Αυτό όμως δεν είναι το μόνο ηθικό ζήτημα που προκύπτει από την ψηφιακή αθανασία. «Ο κόσμος ανησυχεί πολύ, και δικαίως, για την εμπορική διάσταση αυτής της τεχνολογίας. Επειδή πίσω από την “ψηφιακή τεχνολογία της μετά θάνατον ζωής” βρίσκονται εταιρείες που προσπαθούν να βγάλουν χρήματα κεφαλαιοποιώντας το πένθος και τη θλίψη μας. Ειδικοί και μη ανησυχούν για αυτό το μοντέλο, αυτό το οικοσύστημα, όπου προσπαθούν να μας πουλήσουν ότι μπορούμε να ζήσουμε για πάντα. Οι ειδικοί λένε ότι για να υπάρχουν κανόνες θα πρέπει να καλέσουμε και κάποιους θεσμούς, όπως πανεπιστήμια, πολιτιστικά κέντρα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, να αγοράσουν μετοχές σε τέτοιες επιχειρήσεις. Να μην ελέγχουν μόνο οι εταιρείες τη μεταθανάτια εμπειρία.

Επίσης, οι ειδικοί ανησυχούν ότι αυτές οι τεχνολογίες μπορεί να γίνουν εθιστικές και άρα βλαπτικές. Δεν έχουμε ακόμα στοιχεία, τώρα τα συγκεντρώνουμε».

Ευκαιρία για αντίο;

Η άρνηση είναι ένα από τα στάδια του πένθους. Εάν ξαφνικά μπορώ να μιλάω με το πρόσωπο που έφυγε, μπορεί να μην το δεχτώ ποτέ. Μήπως αυτό αλλάζει όλη την ανθρώπινη εμπειρία;

«Για κάποιους μπορεί να βοηθήσει στο κλείσιμο του πένθους, να τους δώσει την ευκαιρία να πουν αντίο επειδή δεν πρόλαβαν, μια και ο θάνατος επήλθε π.χ. ξαφνικά. Για κάποιους άλλους μπορεί να είναι τρόπος να διαμορφώσουν τη σχέση με έναν τρόπο που δεν μπορούσαν μέχρι εκείνη τη στιγμή».

Σε διαφορετικές κουλτούρες υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις;

«Το ότι κάποια στιγμή πρέπει να πούμε αντίο είναι η προσέγγιση του Φρόιντ, την οποία πολλοί ασπάζονται στη Δύση. Πιο πρόσφατες ψυχολογικές προσεγγίσεις στο πένθος μας λένε ότι δεν είναι απαραίτητο το λεγόμενο “κλείσιμο” αλλά η επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης. Δηλαδή δεν χρειάζεται να πούμε αντίο τώρα. Αλλά να αποδεχτούμε το γεγονός και να κατανοήσουμε ότι αυτή η σχέση είναι διαφορετική πλέον. Είναι η θεωρία των συνεχιζόμενων δεσμών, που σημαίνει ότι μπορούμε να διατηρήσουμε τη σχέση, αποδεχόμενοι ότι ο θάνατος την άλλαξε εις βάθος. Είναι σημαντικό ότι αυτή η σχέση θα πρέπει να εσωτερικοποιηθεί. Εάν μιλάς στον νεκρό μέσω του άβαταρ στο τηλέφωνο, είσαι εσύ το κέντρο αυτής της διαδικασίας, εσύ το ελέγχεις και είναι μονομερής επικοινωνία – όμως δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να είναι επικοινωνία δύο μερών. Εάν κάνεις μια ερώτηση, κάποιος θα απαντήσει. Οπότε γίνεται μια εντελώς εξωτερική διαδικασία, όχι κάτι που συμβαίνει μέσα μας. Ολο αυτό μας εκθέτει σε εντελώς διαφορετικά ηθικά ζητήματα και διλήμματα».

«Αιώνια εσύ»

Δώστε μας ένα παράδειγμα μέσα από την έρευνά σας.

«Στην Πολωνία μιλήσαμε με μια μητέρα που είχε χάσει τον γιο της, ο οποίος αυτοκτόνησε. Στην αρχή η μητέρα παρακολούθησε το ντοκιμαντέρ “Eternal You”(Αιώνια εσύ), που αφορά αυτού του είδους την τεχνολογία, και είπε: “Θα ήθελα πολύ να το χρησιμοποιήσω, να μιλήσω ξανά στον γιο μου, να είμαι πάλι μαζί του, συνέχεια”. Κατόπιν είχαμε μια μεγάλη συζήτηση για τα διάφορα ψυχολογικά ρίσκα που μπορεί να έχει αυτή η προσέγγιση και στο τέλος η γυναίκα άλλαξε γνώμη λέγοντας ότι δεν θα το κάνει ποτέ. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το πένθος είναι προσωπικό – ό,τι λειτουργεί για κάποιον δεν λειτουργεί για όλους. Με ενοχλεί που οι εταιρείες προσπαθούν να το παρουσιάσουν ως μια καθολική θεραπεία για το πένθος. Δεν λειτουργεί έτσι».

Η ερευνήτρια τονίζει ξανά και ξανά πόσο σημαντική είναι η ενημέρωση ώστε ο καθένας να πάρει την απόφαση που πρέπει. «Χρειάζεται όλοι να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί αυτή η τεχνολογία, ποιοι είναι οι κίνδυνοι και να συζητήσουμε ακόμα και προφανή θέματα, που όμως πολλοί ξεχνούν – ότι αυτή η τεχνολογία δεν είναι συνειδητή, δεν είναι πραγματικοί άνθρωποι, είναι απλά αλγόριθμοι που ενορχηστρώνουν αυτή την εμπειρία και την κατάσταση».

Είναι ακριβή σε τιμή η δημιουργία του άβαταρ ενός δικού μας ανθρώπου με το οποίο θα επικοινωνούμε;

«Υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα. Σε κάποια πληρώνεις συνδρομή. Η τιμή ξεκινά από σχετικά προσβάσιμη έως προϊόντα πολυτελείας που έχουν περισσότερες λειτουργίες». Αρα και εδώ θα υπάρχουν ανισότητες. «Βεβαίως. Αυτό είναι ένα θέμα που φάνηκε στην Ινδία. Οτι μπορεί να ισχύσει και σε αυτό το σύστημα με τις κάστες, δηλαδή κάποιοι θα έχουν πρόσβαση λόγω χρημάτων ή κοινωνικού στάτους και κάποιοι άλλοι δεν θα μπορέσουν ποτέ να έχουν την επιλογή».

Η ιδέα να χρησιμοποιηθεί το άβαταρ του θύματος στη δίκη του δολοφόνου του, τον Μάιο στην Αριζόνα, προκάλεσε αίσθηση. «Αυτό με ανησυχεί. Προσθέτει ένα συναισθηματικό στρώμα σε μια ήδη τεταμένη και δύσκολη κατάσταση και στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε καν τι θα έλεγε το ίδιο το άτομο. Επίσης το ότι η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί επιχειρήματα και τα παρουσιάζει ότι είναι του ατόμου, χωρίς την έγκρισή του, δημιουργεί άλλο ένα ηθικό ζήτημα. Σκεφτείτε ότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να προωθήσουν πολιτικές απόψεις ή ακόμα και να πουλήσουν προϊόντα. Αυτές οι πρακτικές ρισκάρουν την παραβίαση της αξιοπρέπειας του θανόντος. Και μπορούν να αλλάξουν τη δυναμική στην κοινωνία και τον τρόπο που αντιδρούμε».

«Τα λέμε αργότερα»

Ολο αυτό αλλάζει και το τι σημαίνει να πεθαίνεις.

«Ναι, απολύτως. Σίγουρα θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε, βιώνουμε και κατανοούμε το πένθος και τον θάνατο. Επειδή αυτές οι τεχνολογίες προσπαθούν να μας προσφέρουν μια εντελώς νέα εμπειρία, όπου το αντίο δεν είναι πεπερασμένο. Είναι περισσότερο σαν να υποσχόμαστε, «τα λέμε αργότερα». Είναι σαν αλλαγή καθεστώτος: δεν υπάρχει πλέον σάρκα, αλλά μπορείς να γίνεις αθάνατος. Αυτό δηλαδή προσπαθούν να μας πείσει η ψηφιακή βιομηχανία της μετά θάνατον ζωής».

Νομικά ζητήματα και ηθικά διλήμματα

Υπάρχουν και άλλες ανησυχίες, όπως η έλλειψη νομικών ρυθμίσεων. «Σήμερα, δεν υπάρχουν νόμοι που να υπαγορεύουν τον τρόπο διαχείρισης αυτού του κλάδου. Μπορούν να εφαρμοστούν κανονισμοί από άλλους τομείς, αλλά δεν υπάρχει συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο που να μας λέει πώς να το οργανώσουμε. Υπάρχει και το ηθικό ζήτημα. Για παράδειγμα, η συγκατάθεση: ποιος αποφασίζει εάν τα προσωπικά σας δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν; Ποιος έχει τον τελικό λόγο στη δημιουργία του μεταθανάτιου άβαταρ κάποιου; Μπορεί να καταλήξουμε να βλέπουμε παιδιά να ρωτούν τα άβαταρ των γονιών τους για τη διαθήκη τους ή ποιον αγαπούσαν περισσότερο».

Είναι μια εντελώς αχαρτογράφητη περιοχή. Θα έχει και κάποια οφέλη;

«Είναι μια ευκαιρία να δημιουργήσουμε νέους τρόπους επικοινωνίας μεταξύ των γενεών. Μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε περισσότερο σαν ένα διαδραστικό αρχείο. Αυτή η τεχνολογία μπορεί επίσης να μας κάνει πιο συνειδητοποιημένους για την ψηφιακή μας ζωή, επειδή – ανάλογα με το τι λέμε – θα μας γνωρίσουν σαν δισέγγονά μας».

Η ψηφιακή αθανασία μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που λέμε τις ιστορίες της ζωής μας. Θα γίνουμε άραγε επιμελητές των πληροφοριών της ζωής μας, ώστε να καταλήξουμε με κάτι που θέλουμε να δείξουμε στις μελλοντικές γενιές; Και πόσο μπορεί να απέχει αυτό από το ποιοι ήμασταν πραγματικά;

Πηγή: Pagenews.gr