Η Ευρώπη φοβάται υβριδικό πόλεμο από τη Ρωσία

Ωστόσο, τα σύνορα γίνονται όλο και πιο στρατιωτικοποιημένα και, αν όχι σε κατάσταση πραγματικού πολέμου, τουλάχιστον κοντά σε αυτή. Η λετονική κυβέρνηση έχει αυξήσει τον αμυντικό της προϋπολογισμό, από λίγο πάνω από το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2022 σε στόχο 5% μέχρι το επόμενο έτος, και έχει αρχίσει να κατασκευάζει μια αμυντική γραμμή από οχυρά, οδοντωτά φράγματα, τάφρους και άλλα μέτρα «αντι-κινητικότητας» κατά μήκος των συνόρων της με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.

Στο Νταουγκαβπίλς, μια πόλη με χαμηλά κτίρια και περίπου 80.000 κατοίκους, οι φαρδιές λεωφόροι ήταν σχεδόν έρημες ένα απόγευμα Τετάρτης του Σεπτεμβρίου. Την προηγούμενη μέρα, οι υπηρεσίες ασφαλείας πραγματοποίησαν αντιτρομοκρατικές ασκήσεις — οι συνοριοφύλακες κλήθηκαν να κλείσουν τους δρόμους. Σε όλη την πόλη, αφίσες εξακολουθούν να ενημερώνουν τους κατοίκους για τις ασκήσεις του ΝΑΤΟ που διεξάγονται κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου. Τα επίσημα κανάλια κοινωνικών μέσων της κυβέρνησης ενημερώνουν περιοδικά τους πολίτες σε όλη τη χώρα να μην ανησυχούν αν δουν μεγάλες φάλαγγες στρατιωτικών οχημάτων να κινούνται στους δρόμους.

Αν συμβεί αυτό που η Λετονία αποκαλεί «ώρα Χ» — μια εισβολή —, ο Γκρίκοβς και οι συνάδελφοί του θα τεθούν υπό στρατιωτική διοίκηση. Έχουν εκπαιδευτεί για ορισμένα σενάρια κρίσης, είπε, «έτσι ώστε να είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να τεθούμε υπό τις διαταγές του Εθνικού Στρατού».

Εν τω μεταξύ, οι φρουροί επικεντρώνονται στην προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο αριθμό ατόμων που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα. Ομάδες προσπαθούν να φτάσουν στη Λετονία ανοίγοντας τρύπες στους φράχτες ή διασχίζοντας τον ποταμό Νταουγκάβα με βάρκα.

Ο Γκρίκοβς είπε ότι υπάρχει μια πρόταση της κυβέρνησης — την οποία υποστηρίζει — για την επέκταση του βάθους της συνοριακής γραμμής. Επί του παρόντος, μόνο οι συνοριοφύλακες και η αστυνομία έχουν πρόσβαση σε έκταση 12 μέτρων από τα σύνορα. Αυτό μπορεί να αυξηθεί σε 42 μέτρα. «Σε 12 μέτρα μπορείς να περάσεις σε ένα δευτερόλεπτο και να βρεθείς στο δάσος», είπε. «Σε 42 μέτρα, χρειάζεσαι πέντε, έξι δευτερόλεπτα, και έτσι τα συστήματα επιτήρησης των συνόρων μπορούν να σε εντοπίσουν».

Οι περιπολίες, που φέρουν drones και εξοπλισμό κατά των drones, έχουν υποστεί κάποιες ηλεκτρονικές παρεμβολές. «Δεν έχουμε αποδείξεις ότι προέρχονται από τη Λευκορωσία», είπε ο Γκρίκοβς, αλλά έχουν υποστεί διακοπή των επικοινωνιών και έχουν χάσει τον έλεγχο των drones. «Μερικές φορές οι αισθητήρες σταματούν να λειτουργούν, μερικές φορές δεν έχουμε κάλυψη κινητής τηλεφωνίας ή ραδιοφώνου».

Η δημιουργία μιαςμεταναστευτικής κρίσης δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι ανατολικοί γείτονες της Λετονίας έχουν — σύμφωνα με ισχυρισμούς — προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα.

Εδώ και χρόνια, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Λετονίας αναφέρουν ότι η χώρα έχει γίνει στόχος εκστρατειών παραπληροφόρησης που προσπαθούν να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν τις κοινωνικές διαιρέσεις και να υπονομεύσουν την υποστήριξη για την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Από την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία, οι αφηγήσεις συχνά προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα υπάρχοντα κοινωνικοοικονομικά παράπονα και να παρουσιάσουν τη βοήθεια της Λετονίας προς την Ουκρανία ή τις στρατιωτικές δαπάνες ως χρήματα που θα ήταν καλύτερα να δαπανηθούν για κοινωνικές υπηρεσίες.

Ο Οργανισμός Αντιμετώπισης Κυβερνοεπιθέσεων της Δημοκρατίας της Λετονίας, ή CERT.LV, ο οποίος παρακολουθεί τις κυβερνοαπειλές, έχει αναφέρει σημαντική αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων εναντίον λετονικών στόχων από το 2022, και ιδιαίτερα φέτος. Η υπηρεσία πληροφοριών της Λετονίας, το Γραφείο Προστασίας του Συντάγματος, ή SAB, ανέφερε στην πιο πρόσφατη ετήσια έκθεσή της ότι πέρυσι Ρώσοι χάκερ είχαν κάνει αρκετές προσπάθειες να διαταράξουν εταιρείες υποδομών και δίκτυα επικοινωνιών.

Αν και οι πρόσφατες εισβολές στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ μοιάζουν με μια πιο άμεση και επιθετική αντιπαράθεση, θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως επέκταση του υβριδικού πολέμου, δήλωσε ο Jānis Kažociņš, πρώην επικεφαλής του SAB, σε συνέντευξη στη Ρίγα. Η ρωσική πολεμική αεροπορία έχει δυσκολευτεί να επιτύχει αεροπορική υπεροχή στην Ουκρανία και δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τους ευρωπαϊκούς στρατούς, είπε. Ωστόσο, η έλλειψη συνεκτικής αντίδρασης στην Ευρώπη ενισχύει το αίσθημα ανασφάλειας και ανησυχίας. «Μας έχουν δείξει ότι μπορούν να πετάξουν drones στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ και δεν ξέρουμε τι να κάνουμε με αυτά», είπε.

Η αντίσταση σε αυτές τις τακτικές είναι «μια μόνιμη διαδικασία» οικοδόμησης ανθεκτικότητας, δήλωσε ο υπουργός Άμυνας Sprūds. Αυτό υπερβαίνει τη στρατιωτική υποδομή και περιλαμβάνει συνεχή επικοινωνία και προετοιμασία σε ολόκληρη την κοινωνία, προκειμένου να στερηθεί ο εχθρός από τις αδυναμίες που μπορεί να εκμεταλλευτεί.

Οι χώρες της Βαλτικής έχουν μάθει να ζουν σε μια «απροσδιόριστη κατάσταση» μεταξύ ειρήνης και πολέμου, σύμφωνα με τον Artis Pabriks, πρώην υπουργό Άμυνας που τώρα προεδρεύει του think tank Northern Defence Policy Centre στη Ρίγα.

«Προσπαθήσαμε να μετατρέψουμε αυτές τις προκλήσεις σε πλεονεκτήματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο και στις τρεις χώρες της Βαλτικής υπάρχουν κέντρα αριστείας του ΝΑΤΟ για τον κυβερνοχώρο, την ενέργεια και τη στρατηγική επικοινωνία», δήλωσε ο Pabriks, αναφερόμενος στη στρατηγική επικοινωνία — ένας άλλος όρος για την άμυνα κατά της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας.

Η Ρωσία είναι έμπειρη στο να λειτουργεί εντός των περιορισμών που επιβάλλουν οι δυτικές φιλελεύθερες κοινωνίες στον εαυτό τους, δήλωσε ο Pabriks. «Χρησιμοποιούν τους κανόνες μας εναντίον μας και οι ίδιοι δεν συμμορφώνονται με αυτούς τους κανόνες».

Ωστόσο, η απάντηση δεν σημαίνει συμβιβασμό στις αρχές που διαφοροποιούν τις χώρες της ΕΕ από τη Ρωσία, είπε. «Νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι να παραμείνουμε ελεύθερες, δημοκρατικές, φιλελεύθερες χώρες όπως είμαστε. Αυτός είναι ο θεμελιώδης κανόνας μας. Πρέπει να τον διατηρήσουμε». Αντ’ αυτού, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να είναι δημιουργικές στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν.

Εάν, όπως υποδηλώνουν ορισμένες αναφορές, τα drones που διέκοψαν τις πτήσεις στα αεροδρόμια της Δανίας προέρχονταν από μη στρατιωτικά πλοία στη Βαλτική Θάλασσα, οι αρχές θα πρέπει να επιβιβαστούν σε αυτά και να εφαρμόσουν λίγη ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, σύμφωνα με τον Pabriks. «Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλες τις εφευρετικές μεθόδους και, ας πούμε, να ελέγξουμε πόσο οικολογικός είναι ο κινητήρας του πλοίου και αν λειτουργούν οι τουαλέτες», είπε.

Ο ιδιωτικός τομέας συνειδητοποιεί επίσης όλο και περισσότερο ότι μπορεί να γίνει στόχος. Πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, τράπεζες, εταιρείες τηλεπικοινωνιών και επιχειρήσεις logistics στις χώρες της Βαλτικής συνεργάζονται με τις κυβερνήσεις για να προστατευθούν από υβριδικές απειλές.

«Βλέπω, για παράδειγμα, ότι εκπαιδεύσεις ανθεκτικότητας, εργαστήρια, σεμινάρια πραγματοποιούνται όχι μόνο σε κλασικές εταιρείες κρίσιμης υποδομής, αλλά και, για παράδειγμα, σε αλυσίδες φαρμακείων», είπε η Marija Golubeva, πρώην υπουργός Εσωτερικών της Λετονίας, η οποία τώρα συμβουλεύει εταιρείες για το πώς να γίνουν ανθεκτικές σε υβριδικές επιθέσεις.

Η εκπαίδευσή της περιλαμβάνει την εργασία μέσω προσομοιώσεων με εταιρείες για να τους δείξει πώς μπορεί να εξελιχθεί μια επίθεση. Μια εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας, για παράδειγμα, μπορεί να αντιμετωπίσει διακοπή της παροχής υπηρεσιών την ίδια στιγμή που ένα δίκτυο bot ξεκινά μια εκστρατεία παραπληροφόρησης ισχυριζόμενο ότι έχει συμβεί μια καταστροφή. Στελέχη που στο παρελθόν ανησυχούσαν κυρίως για τους πελάτες και τις καθημερινές λειτουργίες, τώρα μπορεί να βρεθούν εμπλεκόμενα σε άγνωστα γεωπολιτικά ζητήματα.

«Νομίζω ότι για τους διευθύνοντες συμβούλους της Βαλτικής, το σοκ είναι λίγο μικρότερο από ό,τι θα φανταζόμουν για έναν μέσο διευθύνοντα σύμβουλο της Δυτικής Ευρώπης», δήλωσε η Golubeva.

Για ορισμένους στη Λετονία, η επέκταση των φερόμενων υβριδικών επιθέσεων της Ρωσίας σε όλη την Ευρώπη και η ανανεωμένη εστίαση στις τακτικές τους τους τελευταίους μήνες, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα καθυστερημένο σήμα αφύπνισης για τις χώρες της Δύσης.

Οι Δυτικοευρωπαίοι έχουν συνηθίσει να ζουν «άνετες ζωές», σύμφωνα με τον Kažociņš, τον πρώην επικεφαλής της SAB. «Το ερώτημα είναι αν, όταν αρχίσουν να συμβαίνουν σαμποτάζ ή να χτυπούν ηλεκτρικά δίκτυα και επικοινωνίες από drones άγνωστης προέλευσης, οι άνθρωποι θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι η ζωή δεν είναι και τόσο απλή», είπε. Παλαιότερα, οι Ευρωπαίοι πίστευαν ότι δεν γίνονται πόλεμοι στην Ευρώπη, πρόσθεσε, «τότε ήρθε η Ουκρανία και ακόμα και τότε δεν κατάλαβαν. Αλλά θα καταλάβουν».