Σαρδηνία: 15.000€ και σπίτια του 1€ για να σωθούν τα χωριά της – αλλά κανείς δεν πάει

Το νησί που χάνει τους ανθρώπους του

Η Σαρδηνία, ένα από τα πιο εντυπωσιακά νησιά της Μεσογείου, φημισμένη για τα τιρκουάζ νερά και το αρχαίο της παρελθόν, ζει μια δημογραφική τραγωδία. Παρά την τουριστική της ακμή, η καρδιά του νησιού, τα μικρά χωριά της ενδοχώρας, αδειάζουν σιωπηλά.

Ο πληθυσμός, που πριν από τριάντα χρόνια άγγιζε τα 1,64 εκατομμύρια, έχει μειωθεί σε 1,57 εκατομμύρια, ενώ σχεδόν οι μισοί Σαρδηνοί έχουν συγκεντρωθεί στις δύο μεγάλες αστικές περιοχές, Κάλιαρι και Σάσσαρι. Στα χωριά των βουνών και των πεδιάδων, οι δρόμοι σιωπούν. Οι φωνές των παιδιών έχουν σβήσει.

Η δήμαρχος του μικρότερου χωριού του νησιού, Baradili, με μόλις 76 κατοίκους, λέει με πικρία:
«Το τελευταίο παιδί γεννήθηκε εδώ πριν από δέκα χρόνια.»

Με μέσο όρο 0,91 παιδιά ανά γυναίκα, η Σαρδηνία έχει το χαμηλότερο ποσοστό γονιμότητας σε ολόκληρη την Ιταλία, η οποία ήδη κατατάσσεται στις χώρες με τη χαμηλότερη γεννητικότητα της Ευρώπης. Για τη διατήρηση του πληθυσμού, κάθε γυναίκα θα έπρεπε να κάνει 2,1 παιδιά — ένας στόχος που μοιάζει πια ανέφικτος.

Η απελπισμένη μάχη για επιβίωση

Η κυβέρνηση της Σαρδηνίας και οι τοπικές αρχές έχουν επιστρατεύσει κάθε δυνατό κίνητρο για να προσελκύσουν νέους κατοίκους και οικογένειες στα χωριά. Το πρόγραμμα «anti-desertification» (κατά της ερημοποίησης) προσφέρει γενναίες επιδοτήσεις σε όποιον αποφασίσει να εγκατασταθεί σε μικρές κοινότητες με λιγότερους από 3.000 κατοίκους.

Συγκεκριμένα, ένα ζευγάρι που μετακομίζει σε τέτοιο χωριό μπορεί να λάβει:

• Έως 15.000 ευρώ για αγορά ή ανακαίνιση κατοικίας.

• Έως 20.000 ευρώ για έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας που δημιουργεί τοπικές θέσεις εργασίας.

• Μηνιαίο επίδομα 600 ευρώ για το πρώτο παιδί και 400 ευρώ για κάθε επόμενο, μέχρι να φτάσουν τα πέντε τους χρόνια.

Παράλληλα, πρωτοβουλίες όπως το πρόγραμμα “Σπίτια του 1€” στο χωριό Ollolai δίνουν τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε να αγοράσει εγκαταλελειμμένα σπίτια έναντι συμβολικού ποσού, με την υποχρέωση να τα ανακαινίσει.

Γιατί κανείς δεν πάει

Κι όμως, παρά τα ελκυστικά μέτρα, η Σαρδηνία δεν κατορθώνει να προσελκύσει ούτε Ιταλούς ούτε ξένους. Το νησί φιλοξενεί μόλις 52.000 αλλοδαπούς – δηλαδή μόλις το 3,3% του πληθυσμού, ενώ ο εθνικός μέσος όρος φτάνει σχεδόν το 9%. Οι περισσότεροι προέρχονται από Ρουμανία, Σενεγάλη, Μαρόκο, Κίνα και Ουκρανία.

Το 2022, οι ξένοι που μετακόμισαν στη Σαρδηνία δεν κάλυψαν ούτε το ένα τέταρτο της πληθυσμιακής μείωσης του νησιού. Οι λόγοι είναι πολλοί:

• Η ανεργία παραμένει υψηλή, ειδικά στους νέους.

• Η πρόσβαση σε σχολεία, νοσοκομεία και μεταφορές είναι δύσκολη, καθώς πολλά χωριά απέχουν δεκάδες χιλιόμετρα από τις βασικές υπηρεσίες.

• Οι προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης είναι περιορισμένες, με αποτέλεσμα οι νέοι να φεύγουν προς τις μεγάλες πόλεις ή το εξωτερικό.

Η ιταλική κυβέρνηση υπό τη Giorgia Meloni, βλέποντας την κρίση να βαθαίνει, έχει ήδη εγκρίνει την είσοδο 500.000 ξένων εργαζομένων τα επόμενα τρία χρόνια. Ωστόσο, τα κίνητρα δεν αρκούν για να αναζωογονήσουν τις μικρές κοινότητες του νησιού.

Το Baradili – Ένα σύμβολο εγκατάλειψης

Το Baradili, το μικρότερο χωριό της Σαρδηνίας, μοιάζει με ζωντανό μουσείο. Μόλις 500 μέτρα χωρίζουν τις πινακίδες εισόδου και εξόδου του, ενώ κάθε σπίτι είναι φροντισμένο και στολισμένο με φωτογραφίες κατοίκων — σαν ένα μεγάλο οικογενειακό λεύκωμα.

Πριν από τριάντα χρόνια, το μοναδικό δημοτικό σχολείο του χωριού έκλεισε, καθώς μόνο 15 παιδιά παρέμεναν στην περιοχή. Σήμερα, οι μαθητές των γύρω χωριών μετακινούνται με λεωφορείο κάθε πρωί για να φοιτήσουν σε τρία διαφορετικά χωριά, εναλλάξ μέσα στη χρονιά.
Η πρόσβαση στο πλησιέστερο λύκειο ή νοσοκομείο απαιτεί διαδρομή 30 χιλιομέτρων, κάτι που καθιστά τη ζωή δύσκολη, ιδιαίτερα για νέες οικογένειες.

Το πρόβλημα της γονιμότητας – Ένας κύκλος που δεν σπάει

Η χαμηλή γονιμότητα στην Ιταλία δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά στη Σαρδηνία έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Οι νέοι καθυστερούν να κάνουν οικογένεια ή επιλέγουν να μη γίνουν γονείς λόγω:

• Οικονομικής ανασφάλειας,

• Έλλειψης κοινωνικών υποδομών,

• Και, συχνά, απουσίας ελπίδας για μια καλύτερη ζωή.

Η μετανάστευση των νέων προς τις πόλεις ή το εξωτερικό στερεί από τα χωριά τους πιθανούς γονείς, επιταχύνοντας έτσι τον φαύλο κύκλο της πληθυσμιακής συρρίκνωσης.

Οι προσπάθειες αναστροφής – Ελπίδα μέσα από την κοινότητα

Η περιφερειακή κυβέρνηση της Σαρδηνίας, σε συνεργασία με το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τις Εσωτερικές Περιοχές, επιχειρεί να ενισχύσει τις τοπικές κοινωνίες μέσω μικρών επιχειρήσεων, αγροτουρισμού και πολιτιστικών πρωτοβουλιών.

Ωστόσο, όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι αξιωματούχοι, ορισμένα χωριά δεν μπορούν πια να σωθούν. Οι δημογραφικές τάσεις είναι τόσο αρνητικές, που το μόνο που απομένει είναι να διατηρηθεί η πολιτιστική τους μνήμη.

Η ιταλική κυβέρνηση αναγνωρίζει πως δεν είναι ρεαλιστικό να τεθούν στόχοι αναστροφής σε κάθε περιοχή, αλλά ούτε επιτρέπεται να αφεθούν όλα στην τύχη τους. Η πολιτεία επιδιώκει να δημιουργήσει βιώσιμες κοινότητες, έστω και με μικρότερο πληθυσμό, διατηρώντας τα σχολεία, την τοπική οικονομία και τον κοινωνικό ιστό ζωντανό.

Ένα νησί ανάμεσα στη νοσταλγία και την ελπίδα

Η Σαρδηνία παραμένει ένας τόπος ανείπωτης φυσικής ομορφιάς και πολιτισμικού πλούτου, αλλά η ερημοποίηση των χωριών της υπενθυμίζει ότι χωρίς ανθρώπους δεν υπάρχει μέλλον.

Όπως λέει η δήμαρχος του Baradili:
«Δεν θέλουμε να γίνουμε τουριστικό σκηνικό. Θέλουμε παιδιά που θα γελούν στους δρόμους, ανθρώπους που θα δουλεύουν τη γη, ζωή στα σπίτια που σήμερα σιωπούν.»

Και όσο η Σαρδηνία ψάχνει τον δρόμο της μέσα στη δημογραφική κρίση, το ερώτημα μένει αναπάντητο:
Μπορεί ένα νησί να σωθεί μόνο με επιδοτήσεις, αν πρώτα δεν ξαναβρεί την ψυχή του;

Πηγή: Pagenews.gr