Ερντογάν: Ελπίζω τα F‑35 να επιστρέψουν — ζητά άρση του CAATSA ως «βαλβίδα» επαναπροσεγγίσεων

Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού με ξεκάθαρες γεωπολιτικές στόχευση, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι ελπίζει πως σύντομα θα παραλάβει πολεμικά αεροσκάφη F‑35 από τις ΗΠΑ και ότι επιθυμεί την άρση των αμερικανικών κυρώσεων CAATSA που έχουν «παγώσει» τη δυνατότητα της Τουρκίας να αναπτύξει πιο σύγχρονα οπλικά συστήματα.

Η τοποθέτηση έγινε εν πτήσει, σε δημοσιογράφους, καθώς ο Τούρκος Πρόεδρος επέστρεφε από επίσκεψή του στο Αζερμπαϊτζάν. «Ευελπιστώ ότι θα επιλυθεί το θέμα με τα F‑35 και θα αρθούν οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος CAATSA», σημείωσε, προσθέτοντας ότι οι σχέσεις των δύο χωρών μπαίνουν σε μια «νέα εποχή» μετά την πρόσφατη επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο.

Τα όσα είπε ο Ερντογάν – και το πλαίσιο στο οποίο τα διατύπωσε – αξίζουν μια βαθύτερη πολιτική και στρατιωτική ανάλυση.

1. Ιστορικό φορτίο: CAATSA, S‑400 και αποπομπή από το πρόγραμμα F‑35

Η κρίση στην αμερικανοτουρκική σχέση έχει βαθιές ρίζες. Η Τουρκία είχε εξαιρετικά στενή σχέση με το πρόγραμμα F‑35 — ήταν όχι μόνο πελάτης αλλά και βιομηχανικός εταίρος. Όμως το 2017, αποφάσισε να αγοράσει ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα S‑400, κάτι που οι ΗΠΑ θεώρησαν συμβατό μόνο με «διπλοπαιχνίδι».

Αποτέλεσμα: το 2019 η Άγκυρα εκδιώχτηκε από το πρόγραμμα F‑35, και τέθηκαν σε εφαρμογή κυρώσεις μέσω του νόμου CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act), ο οποίος στοχεύει χώρες που προβούν σε σημαντικές στρατιωτικές συναλλαγές με τη Ρωσία.

Από τότε, η Τουρκία έχει καταβάλει προσπάθειες να ακυρώσει ή να «μαλακώσει» αυτές τις κυρώσεις. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία διεκδικεί παράδοση των έκτη F‑35 αεροσκαφών που έχει πληρώσει, ενώ παράλληλα προσπαθεί να πιέσει για αλλαγές σε αμερικανικές νομοθεσίες ώστε να «ξεμπλοκάρει» το ζήτημα.

Ωστόσο, οι ΗΠΑ, και ειδικά το Κογκρέσο, έχουν εκφράσει επανειλημμένα ότι παραμένουν αντίθετες στη μεταγενέστερη ένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F‑35, εκκλησιαστικά επικαλούμενες θέματα ασφάλειας και συμβατότητας με συστήματα που χρησιμοποιούνται από τη Ρωσία.

Οι αναλυτές τονίζουν ότι η Τουρκία έχει τώρα ένα «στενό μονοπάτι» για να επανενταχθεί — εφόσον απομακρύνει ή περιορίσει τη λειτουργικότητα του S‑400 και η Ουάσιγκτον αποδεχθεί αλλαγές στη στάση της.

2. Τα όρια της αισιοδοξίας: Η αμερικανική αντίδραση

Παρά τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης, το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει ξεκαθαρίσει ότι το υφιστάμενο καθεστώς παραμένει ασυμβίβαστο με την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F‑35 υπό τους σημερινούς όρους.

Η FDD (Foundation for Defense of Democracies) έχει εκδώσει αναλύσεις στις οποίες υποστηρίζει ότι ο νόμος Section 1245 καθιστά ρητά παράνομη τη μεταφορά ή ανανέωση της εμπλοκής της Τουρκίας στο F‑35 πρόγραμμα όσο διατηρείται ο S‑400

Παράλληλα, οι ΗΠΑ έχουν ήδη προχωρήσει σε συμφωνία για πώληση F‑16 νέας γενιάς στην Τουρκία, ως «μεσαία λύση» για ενίσχυση της τουρκικής αεροπορικής ικανότητας σε μεταβατικό στάδιο.

Η πρόθεση της Τουρκίας να μην αποσύρει τον S‑400 μπορεί να παραμείνει το μεγάλο εμπόδιο — ιδιαίτερα εάν το Κογκρέσο θεωρήσει ότι η ασφάλεια των F‑35 θα διακυβευτεί από τη συμβίωση με ρωσικά συστήματα.

3. Στρατηγική παράδοση ή όβελος πίεσης στην ατζέντα των ΗΠΑ

Η ρητορική Ερντογάν λειτουργεί ως «μήνυμα πίεσης»:

• Ζητείται η άρση του CAATSA, θεσμικά «δεσμευμένη» διαδικασία — όχι απλή διακρατική συμφωνία.
• Με τη δήλωση ότι οι σχέσεις περνούν σε νέα εποχή, η Τουρκία στέλνει σήμα ότι δεν θέλει να υποκατασταθεί ως στρατηγικός εταίρος.
• Η προσέγγιση μέσω Τραμπ — του Προέδρου με πιο «χαλαρή» γραμμή σε ορισμένα ζητήματα — επιδιώκει διάδρομο πίεσης εντός της αμερικανικής πολιτικής σκηνής.

Ως αντεπιχείρημα, οι ΗΠΑ μπορούν να σημειώσουν ότι οποιαδήποτε παραχώρηση πρέπει να συνοδεύεται από εγγυήσεις: απόσυρση S‑400, διαφάνεια στην αμυντική βιομηχανία, συμμόρφωση με νομικά πρότυπα ασφαλείας.

Η Τουρκία, από πλευράς της, έχει ήδη ενισχύσει την εγχώρια αμυντική βιομηχανία — το πρόγραμμα KAAN (5ης γενιάς μαχητικό) έχει περάσει από δοκιμές — ως εναλλακτική επιλογή σε ενδεχόμενη αρνητική έκβαση των διαπραγματεύσεων.

4. Επιπτώσεις για Ελλάδα και περιοχή

Η όποια επαναφορά της Τουρκίας ως χρήστη ή εταίρου F‑35 θα αλλάξει στην πράξη τις ισορροπίες ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.

Για την Ελλάδα, η προοπτική αυτή θα εγείρει απαιτήσεις:

• Διερεύνηση αναβαθμίσεων ή ενίσχυση στρατηγικών συμμαχιών
• Πολυμερείς συνεργασίες (ΕΕ, ΗΠΑ, Ισραήλ) για αντιστάθμιση
• Πίεση ώστε κάθε συμφωνία Τουρκίας–ΗΠΑ να μην παρακάμψει θεσμικά δικαιώματα των γειτόνων

Επιπλέον, οι άλλοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ — ιδιαίτερα ΗΠΑ, Γαλλία — πιθανόν θα επαγρυπνούν ώστε να μην εκχωρηθούν τεχνολογικές δυνατότητες που θα θέσουν σε κίνδυνο τη συνολική ασφάλεια της Συμμαχίας.

Παιχνίδι γεωπολιτικής έντασης

Η δήλωση του Ερντογάν δεν είναι μόνο επιθυμία «επιστροφής» στα F‑35 — είναι πολιτικό και διπλωματικό στοίχημα. Ζητά μια «συμφωνία αναδιοργάνωσης» στο πλαίσιο ΗΠΑ–Τουρκίας, με το CAATSA ως συγκριτικό πυλώνα πίεσης.

Αλλά η επιστροφή δεν είναι δεδομένη:

• Η αμερικανική νομοθεσία και το Κογκρέσο κρατούν κλειστές τις πόρτες
• Η παρουσία του S‑400 συνεχίζει να λειτουργεί ως σκληρό εμπόδιο
• Η Τουρκία θα χρειαστεί να κάνει «αντισταθμιστικές παραχωρήσεις»

Στην πράξη, η Άγκυρα παίζει μια διπλή σκακιέρα: την εσωτερική διεκδίκηση τεχνολογικής αναβάθμισης και τη διεθνή πίεση για θέση στρατηγικής σημασίας. Όσο πιο γρήγορα «μεταφραστεί» η φιλολογία σε πράξεις — ή απορριφθεί — τόσο θα ξεκαθαρίσει το τοπίο για την επόμενη φάση στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Πηγή: pagenews.gr