Ημέρα μετά το Σαρμ Ελ-Σέιχ: Η εύθραυστη πραγμάτωση μιας εκεχειρίας

Η υπογραφή της εκεχειρίας στη Σαρμ Ελ-Σέιχ, παρουσία των ηγετών της Αιγύπτου, των ΗΠΑ και της Τουρκίας, θέτει υπό δοκιμή το πιο κρίσιμο στάδιο: το day after. Αν και η συμφωνία ανακηρύχθηκε ως ιστορικό σημείο καμπής για τη Μέση Ανατολή, η πρακτική εφαρμογή της θα κρίνει αν η εκεχειρία θα εξελιχθεί σε παύση πυρός ή μεταβατικό σταθμό προς βιώσιμη σταθερότητα.

1. Η εξαιρετικά εύθραυστη έναρξη

Η εκκίνηση της εκεχειρίας συνοδεύτηκε από ανταλλαγές κρατουμένων: η Χαμάς απελευθέρωσε 20 ζώντες και 28 νεκρούς Ισραηλινούς ομήρους, ενώ το Ισραήλ απελευθέρωσε σχεδόν 2.000 Παλαιστίνιους κρατουμένους.  Παρά την προσωρινή αυτή «συμφιλίωση», ήδη στην Πόλη της Γάζας εμφανίζονται ένοπλοι της Χαμάς που διεκδικούν τον έλεγχο της δημόσιας τάξης.

Κέντρο της σύμφωνης θέσης είναι η «αποστρατικοποίηση υπό διεθνή επιτήρηση» — όμως το κείμενο απέτυχε να κατονομάσει επακριβώς τον μηχανισμό ελέγχου, τον χρονικό ορίζοντα και τις συνέπειες της μη συμμόρφωσης. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά την εκεχειρία, υπάρχουν αναφορές για τοπικές εκρήξεις βίας: συγκρούσεις ανάμεσα στη Χαμάς και φυλές ή αντίπαλα τάγματα — όπως η σύγκρουση με την οικογένεια Doghmush στην Τελ αλ-Χάουα — υπογραμμίζουν ότι η εσωτερική εκεχειρία δεν είναι δεδομένη. 

Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο: το πλάνο προβλέπει την είσοδο πολυεθνικής αποστολής για σταθεροποίηση και εκπαίδευση νέας αστυνομικής δύναμης — όμως καμία δύναμη δεν έχει ακόμη δεσμευθεί να αναπτυχθεί στο πεδίο.  Ακόμα, η επιστροφή των εκτοπισμένων στο βόρειο τμήμα της Γάζας έχει ήδη αρχίσει, παρά τις συνεχείς καταστροφές και τον χειμερινό κίνδυνο. 

Τελικά, η εκεχειρία είναι σήμερα μια λεπτή συμφωνία ισορροπίας, και η διάρρηξη του συμβολαίου αποσταθεροποίησης ενδέχεται να είναι πιο εύκολη απ’ όσο φαίνεται.

2. Οι βασικές μεταβλητές της επόμενης μέρας

α) Η αποχώρηση του Ισραήλ και ο έλεγχος των συνόρων

Το σχέδιο προβλέπει σταδιακή απομάκρυνση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα και καθορισμό γραμμών αποχώρησης, υπό όρους που θα συνδέονται με την τήρηση της αποστρατικοποίησης.  Ωστόσο, ο πρωθυπουργός Νετανιάχου ήδη διακήρυξε ότι οι δυνάμεις θα παραμείνουν σε θέσεις πίεσης μέχρι να εκτελεστεί η απαίτηση για αφοπλισμό της Χαμάς.  Χωρίς ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα, το ενδεχόμενο μια ισραηλινής επανάληψης στρατιωτικών κινήσεων παραμένει ανοιχτό.

β) Η αποστρατικοποίηση της Χαμάς

Το μεγαλύτερο «αγκάθι» της συμφωνίας. Η Χαμάς μέχρι σήμερα δηλώνει ότι θα παραδώσει τα όπλα της μόνο όταν ιδρυθεί πλήρες παλαιστινιακό κράτος — όχι ως προϋπόθεση.  Το κείμενο της συμφωνίας δεν καθορίζει τα όρια, τον μηχανισμό ελέγχου ή τις συνέπειες αποτυχίας συμμόρφωσης.  Αναλυτές εκφράζουν τον φόβο ότι η αποστρατικοποίηση θα γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης — και αν δεν ξεκαθαριστεί έγκαιρα, θα αποτελέσει σημείο εκκίνησης για νέες συγκρούσεις. 

γ) Η διακυβέρνηση της Γάζας

Το σχέδιο προτείνει σύνθεση παλαιστινιακής επιτροπής με διεθνή εποπτεία, υπό προσωρινό «Board of Peace» με επικεφαλής τον Τραμπ, πριν την παράδοση στον ανασχηματισμένο Παλαστινιακό Οργανισμό (ΠΑ).  Αλλά ποιοι θα συμμετέχουν, ποια θα είναι η σχέση με τη Χαμάς και πώς θα αποφευχθούν συγκρούσεις εξουσίας μεταξύ Χαμάς και Φατάχ — όλα παραμένουν θολά. Ένα επιπλέον ζήτημα: οι διασυνοριακές διαβάσεις (με Ισραήλ και Αίγυπτο) πιθανόν να παραμείνουν υπό ισραηλινό έλεγχο — κάτι που μπορεί να ακυρώσει τις οικονομικές δυνατότητες της Γάζας. 

δ) Η ανοικοδόμηση και η ανθρωπιστική κρίση

Η ανάγκη είναι τεράστια: εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια κατεστραμμένα, σχολεία και νοσοκομεία σε ερείπια, πολλοί κάτοικοι ακόμα σε σκηνές ή υπαίθριες δομές.  Ο ΟΗΕ σχεδιάζει να κλιμακώσει την ανθρωπιστική βοήθεια μέσα σε 60 μέρες — αλλά για να προχωρήσει, απαιτείται ασφαλής πρόσβαση, απομάκρυνση ερειπίων και διασφαλισμένη ασφάλεια.  Η ανοικοδόμηση εκτιμάται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια — παράγοντες όπως η χρηματοδότηση, η διαφθορά, οι ανταγωνισμοί μεταξύ δωρητών και η έλλειψη συντονισμού μπορεί να μπλοκάρουν ολόκληρο το εγχείρημα. 

ε) Η γεωπολιτική αναδόμηση

Η συμφωνία της Σαρμ Ελ-Σέιχ αναδεικνύει μια ασυνήθιστη συναίνεση: Τουρκία, Κατάρ και Αίγυπτος ενεργούν ως εγγυητές στο πλευρό των ΗΠΑ. Αυτό δημιουργεί μια νέα διαπραγματευτική πλατφόρμα στην περιοχή — μια πιθανή «συμμαχία των εξισορροπήσεων» απέναντι σε ισλαμιστική σφαίρα επιρροής.  Η αμερικανική εμπλοκή επανέρχεται δυναμικά στη Μέση Ανατολή — με τον Τραμπ να τοποθετεί τον εαυτό του ως αρχιτέκτονα της νέας τάξης πραγμάτων.  Παράλληλα, οι περιφερειακές δυνάμεις όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και οι ΗΑΕ παρακολουθούν προσεκτικά — η επιτυχία ή η αποτυχία της εκεχειρίας θα αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες. 

3. Σενάρια για την επόμενη μέρα

Σενάριο 1: Σταθερή εφαρμογή Η συμφωνία υλοποιείται με προσεκτική σταδιακή αποχώρηση του Ισραήλ, επιτυχής αποστρατικοποίηση υπό διεθνή επιτήρηση, δημιουργία μιας λειτουργικής παλαιστινιακής δομής και μεγάλης κλίμακας ανοικοδόμηση. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για συνομιλίες για τη λύση δύο κρατών.

Σενάριο 2: Πλήρης κατάρρευση Μη συμμόρφωση της Χαμάς, πρόωρη επανατοποθέτηση ισραηλινών δυνάμεων, εσωτερικές συγκρούσεις, κακή διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης και αποστροφή των δωρητών — όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν στη διάλυση της εκεχειρίας και επανάληψη των εχθροπραξιών.

Σενάριο 3: Μερική πρόοδος με παγίδες Η εκεχειρία επιβιώνει, αλλά με μικρές συγκρούσεις, αλλεπάλληλες παραβιάσεις και σταθερές εντάσεις στο εσωτερικό της Γάζας. Οι προσδόκιμες «νίκες» της δεύτερης και τρίτης φάσης (αποστρατικοποίηση, κυριαρχία της Παλαιστινιακής διοίκησης) παραμένουν επίπλαστες.

4. Τρεις κρίσιμοι δείκτες για να παρακολουθούμε

1. Σεβασμός εκεχειρίας & έλεγχος βίας στις τοπικές περιοχές Αν οι ένοπλες ομάδες της Χαμάς ή φυλές αρχίσουν να ανταλλάσσουν πυρά ή να ξεφεύγουν από τον έλεγχο, η συμφωνία θα δοκιμαστεί άμεσα.
2. Πρόοδος στην αποχώρηση δυνάμεων και στις συνοριακές εγκαταστάσεις Ο χρόνος, το εύρος και η συνέπεια στην αποχώρηση θα δείξουν την πραγματική βούληση για μείωση της στρατιωτικής παρουσίας.
3. Διαφανής διαχείριση της ανασυγκρότησης και χρηματοδότηση Αν τα χρήματα για την ανοικοδόμηση φτάσουν στους ανθρώπους, και όχι σε φαύλες διαδικασίες, τότε η εμπιστοσύνη των κατοίκων θα δοκιμαστεί θετικά.

5.  Εύθραυστη ελπίδα

Η μέρα μετά στη Σαρμ Ελ-Σέιχ δεν υπόσχεται ειρήνη· υπόσχεται δοκιμασία.

Η συμφωνία — όσο λαμπρή και αν παρουσιάστηκε — δεν είναι αυτοεκπληρούμενη: απαιτεί εξίσου ισχυρή πολιτική βούληση, παρακολούθηση, λογοδοσία και διεθνές στήριγμα. Σήμερα, οι χιλιάδες κάτοικοι της Γάζας που ξεκινάνε την επιστροφή στα κατεστραμμένα σπίτια τους κρατούν ανάμικτα συναισθήματα ελπίδας και φόβου.

Αν η εκεχειρία καταφέρει να αντέξει, θα αποτελέσει καμπή — αλλά όχι τέλος — στο μακρύ και δύσβατο δρόμο της ειρήνης. Αν καταρρεύσει, οι χειρότεροι κύκλοι βίας μπορεί να επαναληφθούν με πιο οδυνηρή μορφή.

Το νέο πρωί της Γάζας θα φωτιστεί — εάν υπάρξουν τα απαραίτητα εργαλεία και η πολιτική βούληση να κρατηθούν οι λεπτές γραμμές της συμφωνίας.

Πηγή: pagenews.gr