Η αλήθεια πίσω από το δημογραφικό: Έξι νομοί σε μόνιμη πληθυσμιακή συρρίκνωση εδώ και 45 χρόνια

Η Ελλάδα που γερνά: Το φαινόμενο της υπογεννητικότητας
Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα παραμένει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας. Παρά τους εθνικούς δείκτες που συχνά παρουσιάζονται, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ πιο σύνθετη. Η υπογεννητικότητα δεν πλήττει όλες τις περιοχές το ίδιο – και σε ορισμένους νομούς η πληθυσμιακή φθορά έχει μετατραπεί σε μόνιμο φαινόμενο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), η χώρα έχει περάσει από θετικά φυσικά ισοζύγια –δηλαδή περισσότερες γεννήσεις από θανάτους– σε σταθερά αρνητικά τα τελευταία 15 χρόνια. Από το 2011 έως το 2024, οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά περισσότερες από 500.000, οδηγώντας σε πληθυσμιακή μείωση που ξεπερνά τα 700.000 άτομα.

Δημογραφική ανατροπή: Από την ευημερία στη συρρίκνωση
Ο καθηγητής Δημογραφίας Βύρων Κοτζαμάνης, διευθυντής του ΙΔΕΜ, εξηγεί ότι αυτή η ανατροπή οφείλεται σε δύο βασικούς παράγοντες: τη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων. Από το 1951 έως το 2024, το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε κατά 17 χρόνια, όμως ο αριθμός των ηλικιωμένων πενταπλασιάστηκε – από 520.000 άτομα σε σχεδόν 2,5 εκατομμύρια σήμερα. Η αύξηση αυτή είχε ως συνέπεια την εκρηκτική άνοδο των ετήσιων θανάτων. Παράλληλα, οι γεννήσεις μειώθηκαν δραματικά. Από 148.000 το 1980, έπεσαν σε μόλις 68.500 το 2024, ενώ οι προβλέψεις για το 2025 είναι ακόμη πιο δυσοίωνες. Οι γυναίκες γεννούν λιγότερα παιδιά και σε μεγαλύτερη ηλικία, με αποτέλεσμα η μέση γονιμότητα να έχει περιοριστεί σε κάτω από 1,5 παιδί ανά γυναίκα.

Οι έξι νομοί που «σβήνουν» πληθυσμιακά
Η κρίση αυτή, ωστόσο, δεν είναι ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα. Ο κ. Κοτζαμάνης αναφέρει ότι σε έξι νομούς –Αρκαδία, Λακωνία, Λευκάδα, Μεσσηνία, Φωκίδα και Λέσβος– οι θάνατοι ήταν περισσότεροι από τις γεννήσεις για 45 συνεχόμενα χρόνια. Αυτές οι περιοχές αντιμετωπίζουν διαρκή πληθυσμιακή υποχώρηση, η οποία πλέον απειλεί την ίδια τους τη βιωσιμότητα. Αντίθετα, νομοί όπως το Ρέθυμνο βίωσαν αρνητικό φυσικό ισοζύγιο μόνο για ένα έτος, δείχνοντας ότι οι δημογραφικές πιέσεις δεν κατανέμονται ισότιμα σε ολόκληρη τη χώρα.

Οι ρίζες των ανισοτήτων
Οι δημογραφικές ανισότητες εξηγούνται, σύμφωνα με την ανάλυση του ΙΔΕΜ, από παράγοντες όπως η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση αλλά και οι διαφορές στη γονιμότητα των γενεών μετά το 1980. Οι νομοί που υπέστησαν έντονη πληθυσμιακή διαρροή προς τα αστικά κέντρα ή το εξωτερικό δεν κατάφεραν να αναπληρώσουν τις απώλειες. Παράλληλα, η έλλειψη πολιτικών στήριξης της οικογένειας, η αδυναμία προσέλκυσης νέων εργαζομένων και η χαμηλή οικονομική δραστηριότητα επιδείνωσαν το πρόβλημα. Αντίθετα, περιοχές με ζωντανή οικονομία, όπως η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα, διατηρούν θετικότερες ισορροπίες, χάρη στις νεότερες ηλικιακές ομάδες και τη δυναμική τοπική ανάπτυξη.

athens-6790780_1280

Η γεωγραφία της γήρανσης και το μέλλον της χώρας
Η άνιση κατανομή του πληθυσμού δημιουργεί μια γεωγραφία της γήρανσης: ενώ ορισμένες περιοχές παραμένουν δημογραφικά ενεργές, άλλες οδεύουν προς πληθυσμιακή ερήμωση. Ο κ. Κοτζαμάνης προειδοποιεί ότι η εξέλιξη αυτή «υποθηκεύει την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή» της χώρας. Το δημογραφικό πρόβλημα, επομένως, δεν είναι μόνο αριθμητικό, αλλά και κοινωνικό και χωρικό. Η Ελλάδα καλείται να εφαρμόσει στοχευμένες πολιτικές ανά περιοχή, ώστε να αντιστρέψει τη συρρίκνωση και να ενισχύσει τη νεανική παρουσία στην περιφέρεια.

Πηγή: Pagenews.gr