«Πόλεμος για το νερό»: Το φράγμα του Νείλου δοκιμάζει τις σχέσεις Αιγύπτου, Αιθιοπίας και Σουδάν

Τον Σεπτέμβριο του 2025, η Αιθιοπία εγκαινίασε το Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης (GERD) στα δυτικά της χώρας, στην περιοχή Benishangul-Gumuz. Το έργο, που συγκρατεί σχεδόν 74 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού και αναμένεται να παράγει 5.000 έως 6.000 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας, θεωρήθηκε από τον πρωθυπουργό Άμπιι Αχμέτ ως «μεγάλο κατόρθωμα για τη χώρα» και μια «κοινή ευκαιρία» για ολόκληρη την περιοχή. Ωστόσο, η απουσία εκπροσώπων από την Αίγυπτο και το Σουδάν στα εγκαίνια σηματοδοτεί την ένταση που έχει προκαλέσει το έργο, με το Κάιρο και το Χαρτούμ να το χαρακτηρίζουν «υπαρξιακή απειλή».

Ιστορικό υπόβαθρο και διπλωματικές εντάσεις

Η διαμάχη για τα νερά του Νείλου έχει βαθιές ρίζες. Το 85% των υδάτων που συγκλίνουν στο Χαρτούμ προέρχεται από τα αιθιοπικά υψίπεδα, στον λεγόμενο Γαλάζιο Νείλο. Ιστορικές συμφωνίες του 1929 και του 1959 είχαν δώσει στην Αίγυπτο προνομιακή πρόσβαση στη ροή του ποταμού, διασφαλίζοντας τελικά το 66% της συνολικής ροής, ενώ η Αιθιοπία είχε περιορισμένο λόγο στη διαχείριση. Η κατασκευή του GERD αποτελεί ουσιαστική αμφισβήτηση αυτών των συμφωνιών, ανατρέποντας δεκαετίες διπλωματικής ισορροπίας.

Ο καθηγητής Abbas Sharaky, ειδικός σε θέματα υδάτινων πόρων, επισημαίνει ότι «η Αιθιοπία παραβιάζει τις συμφωνίες, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τον έλεγχο της Αιγύπτου στο Νείλο». Αντίθετα, Αιθίοπες αναλυτές, όπως ο Tsedenya Girmay, υπογραμμίζουν ότι η προσπάθεια ήταν να δημιουργηθεί μια συμφωνία το 2015 που θα επέτρεπε την κατασκευή του φράγματος χωρίς να βλάψει τις γειτονικές χώρες. Ωστόσο, οι εσωτερικές πολιτικές και οι συγκρούσεις, ειδικά στο Τιγκράι, ανέτρεψαν τις διαπραγματεύσεις.

Εσωτερικές πολιτικές και διασυνοριακές συνέπειες

Το φράγμα έχει επίσης μετατραπεί σε εργαλείο εσωτερικής πολιτικής. Στην Αιθιοπία, αποτελεί σύμβολο εθνικής ενότητας και ανάπτυξης, ενώ σχεδόν 60 εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα, γεγονός που καθιστά το έργο κρίσιμο για την ανάπτυξη. Στην Αίγυπτο, ο Νείλος θεωρείται η «ζωή» για τον πληθυσμό των 115 εκατομμυρίων κατοίκων, οι οποίοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα νερά του. Ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι η χώρα δεν μπορεί να χάσει ούτε μια σταγόνα νερού.

Το Σουδάν, παράλληλα, έχει επηρεαστεί από την ένταση και τον εμφύλιο πόλεμο, με τις αρχές και τις ένοπλες δυνάμεις να προσεγγίζουν περισσότερο την Αίγυπτο, εξαιτίας των πλημμυρών και της ενεργειακής συνεργασίας. Ο ακτιβιστής Kholood Khair εξηγεί ότι η αντίθεση στο GERD χρησιμεύει ως μέσο για να ενισχυθεί η αιγυπτιακή υποστήριξη και λιγότερο λόγω του ίδιου του έργου.

Η διεθνής διάσταση: Η ΕΕ και οι ΗΠΑ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ιστορικά ουδέτερη στο ζήτημα, φαίνεται να κλίνει πλέον υπέρ του Καΐρου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ασφάλειας των υδάτων της Αιγύπτου και τη συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο. Η ΕΕ επικεντρώνεται πλέον σε διπλωματική, τεχνική και οικονομική στήριξη, ενώ παράλληλα ενισχύει την ενεργειακή συνεργασία με την Αίγυπτο.

Οι ΗΠΑ επίσης συμμετέχουν, με προηγούμενους διπλωμάτες να επισημαίνουν ότι η Αίγυπτος χρησιμοποιεί το GERD ως εργαλείο πίεσης για διαπραγματεύσεις με Ουάσινγκτον, ιδίως σε θέματα γεωπολιτικού ενδιαφέροντος και ελέγχου των ροών ενέργειας και μεταναστευτικών ροών στην περιοχή.

Προς αδιέξοδο και ανάγκη τεχνοκρατικής διαχείρισης

Με το φράγμα πλέον κατασκευασμένο και σε λειτουργία, οι πλευρές βρίσκονται σε πολιτικό αδιέξοδο. Οι ειδικοί τονίζουν ότι η μόνη ρεαλιστική προσέγγιση είναι η παράδοση του ελέγχου σε τεχνοκράτες και η διαχείριση με βάση τεχνικά και επιστημονικά κριτήρια, ενώ η πολιτική αντιπαράθεση παραμένει έντονη.

Το Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης αποτελεί πλέον σύμβολο ανάπτυξης για την Αιθιοπία, αλλά και πηγή έντασης για τις γειτονικές χώρες. Η διαχείριση των νερών του Νείλου παραμένει κρίσιμη για την επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων, καθιστώντας το έργο όχι μόνο οικονομικό ή ενεργειακό ζήτημα, αλλά και πυρήνα γεωπολιτικής και διπλωματικής διαμάχης στην περιοχή.

Πηγή: pagenews.gr