80 χρόνια ακριβώς από την έναρξη των Δικών της Νυρεμβέργης (20 Νοεμβρίου 1945), η ταινία «Νυρεμβέργη» του Τζέιμς Βάντερμπιλτ φτάνει στις ελληνικές αίθουσες 13 Νοεμβρίου από την Spentzos Film. Ράσελ Κρόου στον ρόλο του Χέρμαν Γκέρινγκ, Ράμι Μάλεκ ως Ντάγκλας Κέλι, ο ψυχίατρος που προσπάθησε να κατανοήσει το κακό. Βασισμένη στο βιβλίο «The Nazi and the Psychiatrist» του Τζακ Ελ-Χάι, η ταινία δεν είναι ακόμα μία δικαστική δίκη – είναι η ψυχολογική μονομαχία πίσω από τις κλειστές πόρτες.
Η ιστορία που δεν τελείωσε το 1946
Μετά την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας (8 Μαΐου 1945), οι Σύμμαχοι απέρριψαν τις συνοπτικές εκτελέσεις. Αντίθετα, ίδρυσαν το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο στη Νυρεμβέργη – 22 δικαστές από ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, ΕΣΣΔ. 22 κορυφαίοι Ναζί στο εδώλιο. 12 θανατικές, 3 ισόβια, 4 φυλάκιση, 3 αθωώσεις.
Η ταινία εστιάζει σε ό,τι δεν είδαμε το 1961 στο αριστούργημα του Στάνλεϊ Κράμερ: τις συνεντεύξεις του Κέλι με τον Γκέρινγκ στο Μπαντ Μόντορφ. Ο ψυχίατρος ήθελε να βρει κοινή ψύχωση. Δεν βρήκε. Βρήκε οπορτουνιστές με τεράστιο εγώ και δίψα εξουσίας.
Δύο γίγαντες, μία αίθουσα
- Ράσελ Κρόου ως Γκέρινγκ: Ο Reichsmarschall με το σκήπτρο από ελεφαντόδοντο, εθισμένος στην παρακωδεΐνη, που γοήτευε ακόμα και τους δεσμοφύλακές του. Αυτόγραφα σε Αμερικανούς στρατιώτες. Αυτοκτονία με κυάνιο παραμονή εκτέλεσης – μυστήριο που η ταινία αφήνει ανοιχτό.
- Ράμι Μάλεκ ως Κέλι: Ο νεαρός ψυχίατρος που βοήθησε τον Γκέρινγκ να απεξαρτηθεί και να χάσει 60 κιλά. Ανακάλυψε κοινά χαρακτηριστικά – όχι τρέλα, αλλά φιλοδοξία. Επέστρεψε στην Αμερική συντετριμμένος. Το 1958, στα 45 του, αυτοκτόνησε με κυάνιο μπροστά σε γιο και πατέρα – ίδιος τρόπος με τον Γκέρινγκ.
Σκηνές που στοιχειώνουν
- Το φιλμ των Συμμάχων από τα στρατόπεδα: Σωροί πτωμάτων, αδύναμες φιγούρες. Ο Γκέρινγκ αποστρέφει το βλέμμα.
- Ο Γερμανοεβραίος διερμηνέας Χάουαρντ Τριέστ (Λίο Γούντολ) στον Κέλι: «Ξέρετε γιατί συνέβη; Επειδή οι άνθρωποι το άφησαν».
«Δεν πρέπει να ξεχαστεί»
- Το φιλμ των Συμμάχων από τα στρατόπεδα: Σωροί πτωμάτων, αδύναμες φιγούρες. Ο Γκέρινγκ αποστρέφει το βλέμμα.
- Ο Γερμανοεβραίος διερμηνέας Χάουαρντ Τριέστ (Λίο Γούντολ) στον Κέλι: «Ξέρετε γιατί συνέβη; Επειδή οι άνθρωποι το άφησαν».
«Δεν πρέπει να ξεχαστεί»
Τζέιμς Βάντερμπιλτ (σενάριο «Zodiac», σκηνοθεσία «Truth»): «Για την κόρη μου, το Ολοκαύτωμα είναι μακρινό. Σχεδόν εξωπραγματικό». Στο Φεστιβάλ Χάμπτονς: «Αυτή η ιστορία δεν πρέπει να ξεχαστεί».
Κλερ ΜακΧιου (BBC Culture): «Η Νυρεμβέργη δεν ήταν μόνο δικαστήριο. Ήταν η γέννηση του σύγχρονου διεθνούς δικαίου».
Γιατί τώρα;
- Άνοδος ακροδεξιάς σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
- Λαϊκισμός που θυμίζει προπολεμική ρητορική.
- Αμφισβήτηση θεσμών.
Δρ Τόμας Σβαρτς (Vanderbilt University): «Ο Κέλι έβλεπε φασισμό παντού μετά. Και είχε δίκιο».
Η ταινία που δεν σε αφήνει να κοιμηθείς
«Νυρεμβέργη» δεν είναι μουσειακό δράμα. Είναι καθρέφτης. Δύο άντρες. Ένας Ναζί. Ένας ψυχίατρος. Κανείς δεν βγήκε ίδιος.
Από 13 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους. Μην το χάσετε. Γιατί, όπως λέει ο διερμηνέας στην ταινία: «Το κακό δεν έρχεται από τρελούς. Έρχεται από ανθρώπους που το αφήνουν».
