Οι φυσικές καταστροφές έχουν προκαλέσει παγκόσμιες απώλειες 3,26 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στη γεωργία μέσα σε μόλις τρεις δεκαετίες (1991-2023), σύμφωνα με τη νέα έκθεση του FAO “The Impact of Disasters on Agriculture and Food Security 2025: Digital Solutions for Reducing Risks and Impacts”, που παρουσιάστηκε στις 14 Νοεμβρίου 2025. Πρόκειται για ένα σοκαριστικό οικονομικό κόστος – περίπου 99 δισ. δολάρια τον χρόνο, ή το 4% του παγκόσμιου γεωργικού ΑΕΠ – που αποτυπώνει την αυξανόμενη ευαλωτότητα του πλανήτη λόγω κλιματικής αλλαγής, πανδημιών και συγκρούσεων. Η έκθεση, η δεύτερη έκδοση του flagship report του FAO, βασίζεται σε δεδομένα από EM-DAT και FAOSTAT, και υπογραμμίζει ότι οι απώλειες σε αλιεία, υδατοκαλλιέργειες και δασοκομία είναι ακόμη υψηλότερες λόγω ελλιπούς καταγραφής.
Στο επίκεντρο αυτής της πίεσης βρίσκεται και η Ευρώπη, μια περιοχή με ανεπτυγμένα συστήματα παραγωγής αλλά επίσης με αυξανόμενη έκθεση σε ξηρασίες, πλημμύρες και θερμικούς θόλους. Παρά τις εκτεταμένες υποδομές και τα προηγμένα συστήματα ετοιμότητας, η Ήπειρος αντιπροσωπεύει το 11% των παγκόσμιων απωλειών – περίπου 353 δισ. δολάρια – αντιστοιχώντας στο 3,6% του ευρωπαϊκού γεωργικού ΑΕΠ. Αυτό το ποσοστό, παρόλο που μικρότερο από την Αφρική (7,4%), αποκαλύπτει ότι κανένα σύστημα δεν είναι «άτρωτο», ιδίως σε μια ποικιλόμορφη γεωργία από σιτηρά στη Βόρεια Ευρώπη μέχρι φρούτα στη Μεσόγειο.
Δημητριακά, φρούτα και λαχανικά οι μεγάλοι χαμένοι
Η έκθεση καταγράφει μια συστηματική επιδείνωση: από το 1991 έως το 2023 χάθηκαν 4,6 δισ. τόνοι δημητριακών (69 εκατ. τόνοι/έτος, ισοδύναμο της γαλλικής παραγωγής), 2,8 δισ. τόνοι φρούτων και λαχανικών (40 εκατ. τόνοι/έτος) και 900 εκατ. τόνοι κρέατος και γαλακτοκομικών. Αυτές οι απώλειες οδήγησαν σε μείωση 320 θερμίδων ανά κάτοικο παγκοσμίως, εντείνοντας την επισιτιστική ανασφάλεια. Παρότι η Ασία σημειώνει τις μεγαλύτερες απόλυτες απώλειες (47% του συνόλου, $1,53 τρισ.), η Ευρώπη δεν μένει ανεπηρέαστη, με πλημμύρες και ξηρασίες να πλήττουν εξαγωγικές καλλιέργειες. Η πραγματικότητα είναι ξεκάθαρη: οι καταστροφές, που αυξήθηκαν από 100 ετησίως στη δεκαετία του 1970 σε 400 τα τελευταία 20 χρόνια, διαταράσσουν όλες τις πυλώνες της επισιτιστικής ασφάλειας – διαθεσιμότητα, πρόσβαση, χρήση και σταθερότητα.
Επιπλέον, η έκθεση ρίχνει φως σε λιγότερο ορατούς κινδύνους, όπως οι θαλάσσιες θερμικές καταιγίδες, που πλήττουν το 15% της παγκόσμιας αλιείας. Για την Ευρώπη, που βασίζεται στη Μεσόγειο και τον Ατλαντικό, αυτό απειλεί 500 εκατ. μέσα διαβίωσης και ενισχύει την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση.
Η Ευρώπη χάνει το 3,6% του γεωργικού ΑΕΠ
Η ευρωπαϊκή γεωργία αντιμετωπίζει όλο και πιο συχνά ακραία φαινόμενα, με ξηρασίες, πλημμύρες και θερμικούς θόλους να πλήττουν ποικιλόμορφα συστήματα. Η ξηρασία του 2018, η χειρότερη από το 1976, προκάλεσε ζημιές άνω των 9 δισ. ευρώ, επηρεάζοντας σιτηρά, ζωικό κεφάλαιο και υδάτινους πόρους από Σκανδιναβία έως Μεσόγειο. Ο θερμικός θόλος του 2022, με θερμοκρασίες άνω των 40°C σε Γαλλία και Ισπανία, κατέστρεψε 20% της ελαιοπαραγωγής και αύξησε θνησιμότητα ζώων κατά 30%. Αυτές οι απώλειες, 3,6% του ΑΕΠ, υπογραμμίζουν την ευαλωτότητα: η Ευρώπη, με 10% παγκόσμιας γεωργικής παραγωγής, βλέπει απώλειες να ισοδυναμούν με το ΑΕΠ της Ελλάδας ετησίως.
Η ποικιλομορφία επιδεινώνει το πρόβλημα: στη Βόρεια Ευρώπη, πλημμύρες πλήττουν σιτηρά, ενώ στη Μεσόγειο, ξηρασίες χτυπούν φρούτα (πτώση 15% παραγωγής εσπεριδοειδών το 2023). Η έκθεση προειδοποιεί ότι χωρίς προσαρμογή, οι απώλειες θα διπλασιαστούν έως το 2050, λόγω κλιματικής αλλαγής.
Ανάγκη να “τρέξει” ο ψηφιακός μετασχηματισμός
Ο FAO δεν μένει στην καταγραφή: προβάλλει τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως αντίδοτο. Τεχνητή νοημοσύνη, δορυφόροι, drones και αισθητήρες επιτρέπουν έγκαιρες προειδοποιήσεις και προληπτικές παρεμβάσεις, μειώνοντας απώλειες κατά 20-30%. Στην Ευρώπη, η ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Πολιτική) ενσωματώνει τέτοια εργαλεία: η πλατφόρμα Copernicus παρέχει real-time δεδομένα για ξηρασίες, ενώ parametric insurance καλύπτει 9,1 εκατ. αγρότες παγκοσμίως.
Παραδείγματα: Στην Ολλανδία, AI προβλέπει πλημμύρες με 85% ακρίβεια, σώζοντας €500 εκατ. ετησίως. Στην Ιταλία, drones ψεκάζουν αμπέλια κατά παρασίτων, μειώνοντας ζημιές 15%. Ο FAO καλεί για επενδύσεις: κάθε $1 σε προληπτική δράση αποδίδει $7, ενισχύοντας ανθεκτικότητα για μικροκαλλιεργητές και γυναίκες. Για την Ευρώπη, η επόμενη δεκαετία κρίνεται από την ταχύτητα ενσωμάτωσης: η Green Deal και το Digital Decade παρέχουν πλαίσιο, αλλά χρειάζεται πολιτική βούληση και κατάρτιση.
Σε έναν πλανήτη όπου οι καταστροφές «κοστίζουν» δεκάδες δισεκατομμύρια ετησίως, η Ευρώπη – και ο κόσμος – δεν έχει πολυτέλεια καθυστέρησης. Η τεχνολογία δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα για βιώσιμη γεωργία και επισιτιστική ασφάλεια.