Ο διευθυντής της Καθημερινής, Αλέξης Παπαχελάς, στέλνει ηχηρό μήνυμα στον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, επισημαίνοντας την απουσία ενός ικανότατου υπουργού Εξωτερικών και ενός επαρκούς επιτελείου, που θα μπορούσε να χαράξει και να εφαρμόσει μια ολοκληρωμένη και ενιαία εξωτερική πολιτική.
Σε άρθρο του, ο Παπαχελάς αναδεικνύει τα σκληρά διλήμματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, καθώς η διεθνής σκηνή γίνεται ολοένα και πιο ασταθής, με την Ουάσιγκτον υπό Τραμπ να επιβάλλει αμείλικτους όρους και την Ευρώπη να λειτουργεί περισσότερο ως think tank παρά ως στρατηγικός εταίρος.
Η πρόκληση της πολυδιάστατης πολιτικής
Για δεκαετίες, η Ελλάδα ακολουθούσε το δόγμα της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής:
- Αγκυροβόληση στη Δύση με στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ για λόγους ασφαλείας.
- Στενή συνεργασία με την Ε.Ε., με ανοίγματα προς Ρωσία και Κίνα όπου ήταν εφικτό.
Σήμερα, όμως, η πολυδιάστατη πολιτική είναι ακραία σύνθετη. Τα διλήμματα που θέτουν οι ΗΠΑ είναι αδυσώπητα: είσαι «από εδώ ή από εκεί», χωρίς περιθώρια διαπραγμάτευσης.
Η κεντρική ανησυχία του Παπαχελά είναι ότι η χάραξη και η εφαρμογή πολιτικής στην Ελλάδα είναι συγκεχυμένη: διαφορετικοί υπουργοί κινούνται με ατομικές ατζέντες, χωρίς συντονισμό, θέτοντας τη χώρα σε κίνδυνο λάθους που θα εκθέσει την Ελλάδα απέναντι σε ΗΠΑ και άλλους διεθνείς εταίρους.
Διλήμματα με Ρωσία και Ουκρανία
- Οι σχέσεις με τη Μόσχα έχουν φτάσει στα άκρα. Η Αθήνα πρέπει να αποφασίσει αν η ρήξη είχε ως στόχο ανταλλάγματα, τα οποία όμως, μέχρι στιγμής, επί κυβέρνησης Μπάιντεν δεν υπήρξαν.
- Πώς θα χειριστεί η Ελλάδα ενδεχόμενη επαναδιαπραγμάτευση Ουάσινγκτον – Μόσχας; Τι θα σημαίνει για την ελληνική ενεργειακή εξίσωση, εάν οι «κάνουλες» του ρωσικού φυσικού αερίου ανοίξουν ξανά;
Διλήμματα με Κίνα, Ινδία και άλλους μεγάλους παίκτες
- Η Ελλάδα δεν διαθέτει ενεργό επιτελείο για την εκμετάλλευση στρατηγικών σχέσεων με Κίνα και Ινδία.
- Το ελληνικό κράτος, από μόνο του, αδυνατεί να προωθήσει αποτελεσματικά τέτοια ανοίγματα, περιορίζοντας τα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν.
- Η ανάγκη μεθοδικότητας και προσοχής είναι μεγαλύτερη από ποτέ: η Αθήνα πρέπει να σφυρηλατήσει σχέσεις με την κυβέρνηση Τραμπ χωρίς να διαρρήξει τις γέφυρες με άλλους διεθνείς παίκτες.
Αναλυτικά
- Χωρίς πυξίδα και καπετάνιο, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει στρατηγική θέση.
- Η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική απαιτεί συνεκτικό σχέδιο, ικανό επιτελείο και πολιτική συνοχή.
- Η βιασύνη ή οι ασύνδετες κινήσεις υπουργών μπορούν να οδηγήσουν σε ανεπανόρθωτα λάθη, αφήνοντας τη χώρα «γυμνή» απέναντι σε διεθνείς πιέσεις.
Ο Παπαχελάς προειδοποιεί: «Στο σημερινό απρόβλεπτο περιβάλλον, το χειρότερο που μπορεί να πάθει μια χώρα είναι να ‘τρώει ξύλο από παντού’». Η Ελλάδα χρειάζεται κεντρικό σχέδιο, πολιτικό μάεστρο και στιβαρό επιτελείο, για να αποφύγει παγίδες και να διασφαλίσει τα συμφέροντά της σε μια γεωπολιτικά ρευστή εποχή.
Το άρθρο του Αλέξη Παπαχελά
Σκληρά διλήμματα σε γεωπολιτική αστάθεια
Για πολλές δεκαετίες η Ελλάδα ακολουθούσε το δόγμα της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής. Τι προέβλεπε; Οτι είμαστε αγκυροβολημένοι στη Δύση, με στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ για λόγους ασφαλείας, «αγκαλιά» με την Ε.Ε. και με ανοίγματα, όπου ήταν δυνατόν, προς τη Ρωσία ή την Κίνα. Η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική στις μέρες μας, όμως, είναι μια πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση, αν όχι ακατόρθωτη.
Τα διλήμματα που μπαίνουν από τις ΗΠΑ επί Τραμπ είναι αδυσώπητα και δεν χωρούν πολλή διαπραγμάτευση – είσαι «από εδώ ή από εκεί». Η Ευρώπη είναι κάτι μεταξύ think tank και μη κυβερνητικής οργάνωσης. Η γνώμη της δεν έχει ιδιαίτερη σημασία για κανέναν. Ζούμε σε μια εποχή σκληρών διλημμάτων και αποφάσεων.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν κάποιος ή κάποιοι σκέφτονται ή και σχεδιάζουν α) τι συμφέρει και β) τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα σε αυτό το περιβάλλον.
Οι σχέσεις με τη Μόσχα είναι ένα καλό παράδειγμα. Έχουν φτάσει στα άκρα και το ερώτημα είναι αν, πέρα από τα ζητήματα αρχής που οδήγησαν σε αυτήν την επιλογή, αυτό έγινε για να εξασφαλίσουν κάποια ανταλλάγματα, γιατί η αλήθεια είναι ότι τέτοια ορατά ανταλλάγματα επί κυβέρνησης Μπάιντεν δεν υπήρξαν. Και το δεύτερο συναφές ερώτημα είναι τι θα συμβεί όταν η Ουάσιγκτον επιβάλει μια συμφωνία στο Κίεβο και η Μόσχα επιστρέψει στο τραπέζι ως ισότιμος συνομιλητής της Δύσης. Είναι πιθανό Ζελένσκι να μην υπάρχει, ούτε και «κακή» Μόσχα. Πώς θα χειριστεί η Αθήνα αυτό το σενάριο και τι σημαίνει για την ελληνική ενεργειακή εξίσωση; Οσοι γνωρίζουν εις βάθος την αγορά ενέργειας θεωρούν ότι οι κάνουλες του ρωσικού φυσικού αερίου θα ανοίξουν και πάλι προς την Ευρώπη, ενδεχομένως με τις αμερικανικές «ευλογίες».
Διλήμματα, όμως, θα τεθούν και σε ό,τι αφορά την πολιτική έναντι της Κίνας. Οι σχέσεις με την Ινδία έχουν τεράστια προοπτική, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει ένας αξιωματούχος-χειριστής και το ελληνικό κράτος από μόνο του δεν μπορεί να τις προχωρήσει αποτελεσματικά. Γενικά δεν θα είναι εύκολες οι αποφάσεις της κυβέρνησης στο άμεσο μέλλον. Η Αθήνα θέλει να σφυρηλατήσει τη σχέση της με την κυβέρνηση Τραμπ χωρίς να κόψει εντελώς γέφυρες με τους άλλους μεγάλους παίκτες. Εχει, ωστόσο, κανείς την εντύπωση πως κεντρικό «μυαλό» και μαέστρος δεν υπάρχουν στη χάραξη και άσκηση πολιτικής, και πως διάφοροι υπουργοί κάνουν το δικό τους παιχνίδι. Γεγονός που ενέχει έναν ακόμη κίνδυνο, να υποσχεθεί η Αθήνα στην Ουάσιγκτον πράγματα που απλώς δεν μπορούν να γίνουν πράξη. Χρειάζεται μεθοδικότητα και προσοχή, όχι βιασύνη, διότι στο σημερινό απρόβλεπτο περιβάλλον το χειρότερο που μπορεί να πάθει μια χώρα είναι να «τρώει ξύλο από παντού»…