Η νέα σχολική χρονιά βρίσκει σχεδόν όλη την Ευρώπη αντιμέτωπη με ένα κοινό πρόβλημα: δεν υπάρχουν αρκετοί δάσκαλοι. Σύμφωνα με το Education and Training Monitor 2023 της Κομισιόν, 24 κράτη μέλη της ΕΕ δηλώνουν ελλείψεις εκπαιδευτικών – με εξαίρεση μόνο την Κροατία και την Κύπρο – ενώ για την Ελλάδα δεν υπάρχουν καν επαρκή δημόσια στοιχεία ώστε να αξιολογηθεί η πραγματική εικόνα.
24 χώρες με ελλείψεις – Η Σουηδία στην πιο δύσκολη θέση
Τα περισσότερα κράτη αναφέρουν ότι ξεκινούν τη χρονιά με κενά σε βασικές ειδικότητες, ειδικά:
-
σε μαθήματα επιστήμης
-
στην προσχολική αγωγή, όπου λείπει εξειδικευμένο προσωπικό
Η Σουηδία εμφανίζεται με το μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς εκτιμάται ότι θα χρειαστεί 153.000 νέους εκπαιδευτικούς μέχρι το 2035.
Ελλάδα: Χωρίς εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος
Για την Ελλάδα, η Κομισιόν επισημαίνει ότι τα διαθέσιμα δημόσια δεδομένα δεν επαρκούν ώστε να φανεί αν:
-
καλύπτονται όλες οι ανάγκες
-
υπάρχουν μαθήματα ή βαθμίδες που υποφέρουν από ελλείψεις
Με άλλα λόγια, ενώ σχεδόν όλη η ΕΕ παραδέχεται ότι «χάνει» δασκάλους, η ελληνική πραγματικότητα παραμένει στατιστικά θολή.
Ένα επάγγελμα που γερνάει – και δεν ελκύει τους νέους
Τα αίτια της κρίσης είναι κοινά σχεδόν παντού:
-
χαμηλές αμοιβές
-
υψηλός φόρτος εργασίας
-
εργασιακή ανασφάλεια
-
περιορισμένες προοπτικές εξέλιξης
Το 2021, μόλις το 8% του εκπαιδευτικού προσωπικού στην ΕΕ ήταν κάτω των 30 ετών, σύμφωνα με τη Eurostat – ένδειξη ότι το επάγγελμα δεν προσελκύει νέους αποφοίτους.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Gauthier Catteau, που ξεκίνησε ως καθηγητής Γεωγραφίας στο γαλλόφωνο Βέλγιο στα 22 του και παραιτήθηκε στα 29 για να γίνει μηχανικός. Οι καθημερινές μετακινήσεις τριών ωρών, οι τάξεις με σχεδόν 40 εφήβους και η έλλειψη προοπτικής καριέρας τον οδήγησαν εκτός σχολείου, ειδικά όταν άρχισε να σκέφτεται τη δημιουργία οικογένειας.
Πρόσθετη πίεση από τον πόλεμο στην Ουκρανία
Η μαζική άφιξη παιδιών από την Ουκρανία στα σχολεία της ΕΕ επιδείνωσε περαιτέρω τις ελλείψεις:
-
Μόνο στην Πολωνία, τον Φεβρουάριο του 2023, 43.800 εκτοπισμένα παιδιά είχαν εγγραφεί στην προσχολική εκπαίδευση.
Περισσότεροι μαθητές, ίδια ή και λιγότερα χέρια στις τάξεις, σημαίνει μεγαλύτερη πίεση σε ένα ήδη επιβαρυμένο σύστημα.
Πορτογαλία: Έρχεται «τσουνάμι» συνταξιοδοτήσεων
Σε πολλές χώρες, ο πληθυσμός των εκπαιδευτικών γερνάει και ένα μεγάλο κύμα συνταξιοδοτήσεων είναι προ των πυλών.
Στην Πορτογαλία:
-
το συνδικάτο Fenprof εκτιμά 4.700–4.800 συνταξιοδοτήσεις σε σύντομο ορίζοντα – «ο μεγαλύτερος αριθμός στη χιλιετία»
-
η χώρα θα χρειαστεί πάνω από 30.000 νέους εκπαιδευτικούς έως το 2030
Παρόμοιες τάσεις καταγράφονται και σε άλλα κράτη μέλη, προσθέτοντας νέα κενά στα ήδη υπάρχοντα.
Τι προσπαθούν να κάνουν οι χώρες – και γιατί μια ενιαία λύση είναι δύσκολη
Οι κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δοκιμάζουν διάφορες κινήσεις για να ανακόψουν την κρίση:
-
επιβράβευση καινοτόμων διδακτικών πρακτικών
-
προσπάθειες επαναφοράς συνταξιούχων στο σχολείο
-
προσωρινές συμβάσεις για «μπαλώματα» στα κενά
Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, ο γγ του ASTI, Kieran Christie, ζήτησε «πλήρη αλλαγή τακτικής» και μια δέσμη κινήτρων για να επιστρέψουν όσοι Ιρλανδοί εκπαιδευτικοί έχουν μεταναστεύσει.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο εκπαιδευτικός οικονομολόγος Giorgio Di Pietro σε τεχνική έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της ΕΕ, μια πανευρωπαϊκή λύση είναι περίπλοκη, γιατί:
-
κάθε χώρα έχει διαφορετικό σύστημα προσόντων για τους δασκάλους
-
σε άλλες γίνεσαι αυτομάτως εκπαιδευτικός με την ολοκλήρωση των σπουδών
-
σε άλλες απαιτούνται επιπλέον στάδια και διαδικασίες
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Ευρώπη μπαίνει σε μια δεκαετία όπου ο «πόλεμος για δασκάλους» θα είναι εξίσου κρίσιμος με τον «πόλεμο για ταλέντο» σε άλλους κλάδους – και η Ελλάδα, χωρίς καθαρή εικόνα για τα δικά της κενά, ξεκινά ήδη με σοβαρό μειονέκτημα.