Η απόφαση–τομή στις Βρυξέλλες
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε το βήμα που μέχρι πριν λίγα χρόνια έμοιαζε αδιανόητο: συμφώνησε να τερματίσει όλες τις εισαγωγές ρωσικού αερίου έως τα τέλη του 2027. Σε συμφωνία που κλείστηκε στις Βρυξέλλες ανάμεσα στις κυβερνήσεις των 27 και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι «27» βάζουν ημερομηνία λήξης σε μια ενεργειακή εξάρτηση δεκαετιών από τη Μόσχα, συνδέοντάς την άμεσα με τη 19η δέσμη κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Η κίνηση αυτή δεν αφορά μόνο το μέλλον της ενέργειας στην Ευρώπη, αλλά και την ίδια την αρχιτεκτονική της ηπείρου σε επίπεδο ασφάλειας, οικονομίας και πολιτικής επιρροής. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία από «στρατηγικός ενεργειακός εταίρος» μετατράπηκε σε «τοξικό προμηθευτή», και τώρα η ΕΕ αποφασίζει να κόψει μια για πάντα τον ομφάλιο λώρο.
Πώς και πότε σταματά το ρωσικό αέριο
Το σχέδιο προβλέπει μια σταδιακή αλλά ξεκάθαρα καθορισμένη αποσύνδεση. Για τις βραχυπρόθεσμες συμβάσεις που έχουν υπογραφεί πριν από τις 17 Ιουνίου 2025, η απαγόρευση εισαγωγών ΥΦΑ (υγροποιημένου φυσικού αερίου) θα ισχύσει από τις 25 Απριλίου 2026, ενώ για το αέριο που έρχεται μέσω αγωγών η απαγόρευση ενεργοποιείται από τις 17 Ιουνίου 2026.
Για τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις ΥΦΑ, η οριστική διακοπή έρχεται την 1η Ιανουαρίου 2027. Ακόμη πιο «σφιχτό» είναι το χρονοδιάγραμμα για το αέριο μέσω αγωγών: η ροή θα σταματήσει από τις 30 Σεπτεμβρίου 2027, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουν επιτευχθεί οι στόχοι για τα αποθέματα αερίου. Σε κάθε περίπτωση, το αργότερο μέχρι την 1η Νοεμβρίου 2027, η Ευρώπη δεσμεύεται ότι δεν θα εισάγει ούτε ένα κυβικό μέτρο ρωσικού αερίου.
Πρακτικά, η ΕΕ χαράζει ένα μονοπάτι χωρίς επιστροφή. Οι χώρες–μέλη και οι ενεργειακοί κολοσσοί δεν μπορούν πλέον να υπολογίζουν στη Ρωσία ως Πηγή, αλλά πρέπει να αναζητήσουν εναλλακτικούς προμηθευτές, να ενισχύσουν τις ΑΠΕ και να επενδύσουν σε υποδομές αποθήκευσης και διασυνδέσεων.
Από το 45% στο 12%: η θεαματική πτώση της ρωσικής εξάρτησης
Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, περίπου το 45% του αερίου που κατανάλωνε η Ευρωπαϊκή Ένωση προερχόταν από τη Ρωσία. Η Μόσχα είχε βαθιά διείσδυση στα ευρωπαϊκά δίκτυα, μέσω αγωγών όπως ο Nord Stream και μέσω μακροχρόνιων συμβάσεων που έμοιαζαν ακλόνητες.
Σήμερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία έως τον Οκτώβριο, η Ρωσία καλύπτει περίπου το 12% των εισαγωγών αερίου της ΕΕ. Αν και η εξάρτηση έχει μειωθεί θεαματικά, δεν έχει εξαλειφθεί. Η Ουγγαρία, η Γαλλία και το Βέλγιο βρίσκονται μεταξύ των χωρών που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο, επιβεβαιώνοντας ότι ο πλήρης «απογαλακτισμός» είναι μια δύσκολη και πολιτικά φορτισμένη διαδικασία.
Η οριστική απαγόρευση μέχρι το 2027 είναι τόσο οικονομική όσο και γεωπολιτική δήλωση: η ΕΕ θέλει να κλείσει οριστικά το κεφάλαιο της ρωσικής ενεργειακής επιρροής και να στείλει μήνυμα ότι ο ενεργειακός εκβιασμός δεν θα αποτελέσει ξανά εργαλείο στο ευρωπαϊκό παιχνίδι ισχύος.
Τα παγωμένα ρωσικά δισ. στο μικροσκόπιο – λεφτά για την Ουκρανία
Παράλληλα με την ενεργειακή απεξάρτηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει ένα ακόμη βήμα με τεράστια πολιτική σημασία: τη χρήση των δεσμευμένων ρωσικών πόρων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδίδει το πρακτορείο Ρόιτερς, η Κομισιόν σχεδιάζει να υποβάλει επίσημη πρόταση εντός της εβδομάδας, με στόχο να βρεθεί ένας μηχανισμός αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων.
Οι ηγέτες της ΕΕ είχαν ήδη συμφωνήσει τον Οκτώβριο να καλύψουν τις «πιεστικές οικονομικές ανάγκες» της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια, αλλά μέχρι σήμερα δεν υπήρχε πολιτική συμφωνία για τη χρήση των περίπου 140 δισ. ευρώ σε ρωσικά δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στην Ευρώπη. Κύριο εμπόδιο ήταν –και παραμένει– οι νομικοί κίνδυνοι, τους οποίους ανέδειξε ιδιαίτερα το Βέλγιο.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των παγωμένων πόρων διατηρείται στο βελγικό αποθετήριο αξιογράφων Euroclear, γεγονός που καθιστά τη βελγική κυβέρνηση κεντρικό παίκτη σε οποιαδήποτε λύση.
Δάνειο με όρο τις ρωσικές επανορθώσεις
Η πρόταση της Κομισιόν φέρεται να κινείται σε μια ιδιότυπη «γκρίζα ζώνη», καθώς δεν πρόκειται για άμεση κατάσχεση ρωσικών κεφαλαίων αλλά για μηχανισμό δανεισμού. Η ιδέα είναι η ΕΕ να προβεί σε κοινό δανεισμό από τις διεθνείς αγορές, ή σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των εσόδων από τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια, με στόχο τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με το υπό διαμόρφωση σχέδιο, η Ουκρανία θα κληθεί να αποπληρώσει το δάνειο μόνο εφόσον η Ρωσία καταβάλει επανορθώσεις για τις ζημιές του πολέμου. Αν, αντίθετα, η Μόσχα αρνηθεί ή καθυστερήσει, η ουσιαστική επιβάρυνση θα μετακυλιστεί σε μεγάλο βαθμό στα δεσμευμένα ρωσικά κεφάλαια, τα οποία θα λειτουργήσουν ως «εγγύηση» για τη χρηματοδότηση του Κιέβου.
Πρόκειται για μια νομικά περίπλοκη και πολιτικά εκρηκτική κίνηση, η οποία ωστόσο δείχνει την πρόθεση της ΕΕ να περάσει από τις κυρώσεις σε ένα πιο άμεσο σχήμα οικονομικής στήριξης της Ουκρανίας, χρησιμοποιώντας ουσιαστικά τα χρήματα της Ρωσίας για την ανοικοδόμηση της χώρας που εκείνη κατέστρεψε.
Το ρίσκο, το μήνυμα και η επόμενη μέρα
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ερωτηθείς από το Ρόιτερς, απέφυγε να σχολιάσει την ουσία του σχεδίου, περιοριζόμενος να αναφέρει ότι οι επίτροποι «θα εξετάσουν επιλογές» για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας και αναμένεται «να εγκρίνουν» την πρόταση. Πίσω από τη διπλωματική γλώσσα, όμως, είναι ξεκάθαρο ότι η ΕΕ βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής: κλείνει το ενεργειακό κεφάλαιο με τη Ρωσία και ανοίγει ένα νέο, όπου τα παγωμένα ρωσικά χρήματα μπαίνουν στο παιχνίδι της ανοικοδόμησης και της γεωπολιτικής πίεσης.
Με τον τερματισμό των εισαγωγών ρωσικού αερίου μέχρι το 2027 και το σχέδιο αξιοποίησης των δεσμευμένων πόρων, η Ευρώπη στέλνει διπλό μήνυμα: πρώτον, ότι δεν είναι διατεθειμένη να χρηματοδοτεί τον ενεργειακό και πολεμικό μηχανισμό της Μόσχας, και δεύτερον, ότι είναι αποφασισμένη να στηρίξει την Ουκρανία σε βάθος χρόνου, ακόμη και αν χρειαστεί να δοκιμάσει τα όρια του διεθνούς δικαίου και των αγορών.
Το αν αυτό το μεγάλο στοίχημα θα αποδειχθεί στρατηγική νίκη ή θα φέρει απρόβλεπτες παρενέργειες στο ευρωπαϊκό σύστημα, μένει να φανεί. Το βέβαιο είναι πως η εποχή όπου η Ευρώπη ζεσταινόταν, μαγείρευε και παρήγαγε με ρωσικό αέριο μπαίνει οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Πηγή: Pagenews.gr