Από τη χρεοκοπία στον ρόλο του ενεργειακού παίκτη
Μέσα σε μία δεκαετία, η Ελλάδα πέρασε από τον απόλυτο οικονομικό κλονισμό στην αναγνώριση ως στρατηγικός παράγοντας ενεργειακής ασφάλειας για την Ευρώπη. Αυτό ήταν το βασικό υπόβαθρο της παρέμβασης του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου στην Ουάσιγκτον, σε εκδήλωση του ισχυρού αμερικανικού think tank Foundation for Defense of Democracies (FDD).
Ο επικεφαλής του FDD υπενθύμισε ότι πριν λίγα χρόνια η Αθήνα θεωρούνταν το επίκεντρο της ευρωπαϊκής κρίσης, για να τη χαρακτηρίσει σήμερα «θεαματικό παράδειγμα» μεταστροφής, που λειτουργεί ως αξιόπιστος κόμβος διασύνδεσης, μεταφοράς ενέργειας και σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο ίδιος ο Παπασταύρου τόνισε ότι η Ελλάδα «έχασε το 25% του ΑΕΠ της σε καιρό ειρήνης», αλλά κράτησε κοινωνική συνοχή και τώρα δανείζεται φθηνότερα από μεγαλύτερες οικονομίες, με πρωτογενές πλεόνασμα και αναπτυξιακή δυναμική. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσει την ενεργειακή στρατηγική της χώρας, αλλά και τον δικό του ρόλο, ο οποίος πλέον ξεκάθαρα ξεπερνά την τυπική διαχείριση ενός χαρτοφυλακίου.
Κάθετος Διάδρομος: από υποδομή φυσικού αερίου σε «διάδρομο ειρήνης»
Κεντρικό σημείο της παρουσίασής του ήταν ο λεγόμενος Vertical Corridor, το πλέγμα αγωγών και υποδομών που συνδέει την Ελλάδα με Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία. Ο υπουργός τον χαρακτήρισε «διάδρομο ειρήνης και ευημερίας», υπογραμμίζοντας ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα ενεργειακό έργο, αλλά για μέσο γεωπολιτικής σταθερότητας σε μια περιοχή που δοκιμάζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση.
Ο διάδρομος τροφοδοτείται κυρίως με αμερικανικό LNG που φτάνει σε ελληνικούς τερματικούς σταθμούς και στη συνέχεια διοχετεύεται στη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Παπασταύρου, περίπου 14–15 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που σήμερα φτάνουν στη γειτονιά μας μέσω του TurkStream και έχουν χρησιμοποιηθεί από τη Ρωσία ως εργαλείο πολιτικής πίεσης, θα πρέπει να αντικατασταθούν τα επόμενα χρόνια. Εκεί η Ελλάδα «πουλάει» τη γεωγραφική της θέση και τις υποδομές της ως μέρος της λύσης.
IMEC: από την Ινδία μέχρι την Κεντρική Ευρώπη, με στάση στην Αθήνα
Στη συζήτηση με τον Richard Goldberg, επικεφαλής του προγράμματος ενέργειας του FDD, ξεχωριστή θέση είχε ο India–Middle East–Europe Corridor (IMEC), ο φιλόδοξος διάδρομος που φιλοδοξεί να ενώσει Ινδία, Μέση Ανατολή και Ευρώπη σε ένα ενιαίο δίκτυο μεταφοράς ενέργειας και αγαθών.
Ο Παπασταύρου περιέγραψε τον IMEC ως «νέα αρχιτεκτονική συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο», στην οποία η Ελλάδα μπορεί να έχει κομβικό ρόλο. Σύνδεσε τον διάδρομο με το σχήμα 3+1 (Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ + ΗΠΑ), σημειώνοντας ότι η πρόσφατη συνάντηση P-TECH στην Αθήνα έδειξε ξεκάθαρη βούληση των τεσσάρων πλευρών για συστηματική συνεργασία στην ενέργεια.
Όπως είπε, το 3+1 αποτελεί το τελευταίο ευρωπαϊκό άκρο του IMEC: το φυσικό αέριο και η ενέργεια από Ισραήλ και Κύπρο μπορούν να κατευθυνθούν προς την Ελλάδα και από εκεί προς την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ στην άλλη πλευρά του χάρτη ο διάδρομος συνδέεται με τις χώρες του Κόλπου και την Ινδία. Για πρώτη φορά διαμορφώνεται μια εν δυνάμει ενιαία ζώνη μεταφοράς από την Ινδία μέχρι την Κεντρική Ευρώπη, όπως επεσήμανε, μεταξύ χωρών που «θέλουν ειρήνη, σταθερότητα και συνεργασία».
EastMed, LNG και η «έμμεση» υλοποίηση ενός οράματος
Ο κλασικός αγωγός EastMed δεν θα μπορούσε να λείπει από την ατζέντα. Ο Παπασταύρου διευκρίνισε ότι η βασική ιδέα του EastMed – να μεταφέρει φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη – σήμερα υλοποιείται, αλλά με άλλον τρόπο: μέσω LNG.
Όπως εξήγησε, το αέριο από το Ισραήλ φτάνει στην Αίγυπτο, υγροποιείται στα εκεί τερματικά και στη συνέχεια μπορεί να μεταφερθεί με ελληνικά πλοία και να διοχετευθεί στον κάθετο διάδρομο ή σε άλλες ευρωπαϊκές διασυνδέσεις. Την ίδια στιγμή έργα όπως ο Great Sea Interconnector δημιουργούν ηλεκτρικές ροές προς την ίδια κατεύθυνση.
Δεν έκλεισε την πόρτα στον EastMed, αλλά ήταν σαφής ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρξε το κατάλληλο οικονομικό momentum, ενώ και η προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση δεν στάθηκε ιδιαίτερα υποστηρικτική. «Η Ελλάδα παραμένει ανοιχτή στο ενδεχόμενο του αγωγού στο μέλλον», ήταν το μήνυμα, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξουν νέα αποθέματα ή οικονομικοί λόγοι που θα τον καταστήσουν πραγματικά βιώσιμο.
GREGY, GSI και η σιωπηλή επανάσταση των διασυνδέσεων
Ο Έλληνας υπουργός έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα και στα μεγάλα έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων, που συμπληρώνουν το παζλ της ενεργειακής σκακιέρας.
Για το GREGY, τη διασύνδεση Αιγύπτου–Ελλάδας, τόνισε ότι θεωρείται πλέον «απαραίτητο» έργο, το οποίο φέρνει το αιγυπτιακό ενεργειακό δυναμικό ακόμα πιο κοντά στην Ευρώπη και ενισχύει τον ρόλο της Ελλάδας μέσα στον χάρτη του IMEC. Αντίστοιχα, για τον Great Sea Interconnector (Κρήτη–Κύπρος–Ισραήλ) επισήμανε ότι η ΕΕ τον χρηματοδοτεί με 650 εκατ. ευρώ, το μεγαλύτερο ποσό που έχει εγκρίνει ποτέ για τέτοιο έργο.
Ανέφερε ότι εξετάζεται η είσοδος νέων εταίρων, τόσο από ΗΠΑ όσο και από Μέση Ανατολή, καθώς και ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, ώστε το project να αποκτήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και χρηματοδοτική βάθος. Βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη διαδικασίες επικαιροποίησης των τεχνικών και οικονομικών δεδομένων, με στόχο να γίνει πιο ελκυστικό σε νέους μετόχους.
RepowerEU, TurkStream και το στοίχημα κατά της «πίσω πόρτας»
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε και το RepowerEU, η μεγάλη ευρωπαϊκή προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ο Παπασταύρου προειδοποίησε για τον κίνδυνο να βρεθεί «πίσω πόρτα» επιστροφής ρωσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω τρίτων χωρών.
Τόνισε ότι το αέριο που φτάνει από τον TurkStream θεωρείται εξ ορισμού ρωσικό, εκτός αν αποδειχθεί το αντίθετο, καθώς από την Τουρκία δεν υπάρχουν σε πραγματικό χρόνο διαφανή δεδομένα ροών. Η ελληνική πλευρά έχει προτείνει ένα σύστημα προέγκρισης για την πιστοποίηση προέλευσης, ώστε να αποφευχθεί η παράκαμψη των κυρώσεων και να διασφαλιστεί ότι η αντικατάσταση του ρωσικού αερίου μέχρι το 2027 θα γίνει με όρους διαφάνειας.
Ο υπουργός παραδέχτηκε ότι η διαδικασία απαιτεί τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές, μακροχρόνια συμβόλαια και κεφάλαια, αλλά επέμεινε ότι χωρίς σαφείς κανόνες προέλευσης «κανένα μεγάλο έργο δεν είναι πραγματικά bankable».
Τουρκία, διεθνές δίκαιο και το μήνυμα προς τους επενδυτές
Δεν απέφυγε το θέμα της Τουρκίας. Ο Παπασταύρου ξεκαθάρισε ότι η Ελλάδα δεν βλέπει την Ανατολική Μεσόγειο ως παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, αλλά ως πεδίο συνεργασίας, υπό έναν όρο: σεβασμός κανόνων.
Υπογράμμισε ότι η Άγκυρα πρέπει να εγκαταλείψει το casus belli, τις απειλές και τις μονομερείς κινήσεις, και να κινηθεί στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και του λεγόμενου lex mercatoria, δηλαδή ενός κοινού πλαισίου κανόνων που ακολουθούν όλοι οι σοβαροί παίκτες. Θύμισε ότι η Ελλάδα πήρε καθαρή θέση υπέρ της Ουκρανίας μετά την εισβολή, ενώ η Τουρκία προσπάθησε να ισορροπήσει «και με τις δύο πλευρές», κάτι που ίσως φαινόταν έξυπνο τακτικά, αλλά μακροπρόθεσμα δημιουργεί ερωτηματικά αξιοπιστίας.
Σχολιάζοντας εμμέσως τη συμφωνία Τουρκίας–Λιβύης, επισήμανε ότι ακόμη και σε έγγραφα που θεωρήθηκαν προκλητικά, οι περιοχές που παρουσιάζονται τελικά τηρούν τη μέση γραμμή, δείχνοντας πως όποιος θέλει πραγματικά να συμμετέχει στη διεθνή ενεργειακή αγορά, αργά ή γρήγορα αναγκάζεται να συμμορφωθεί με τους κανόνες.
Το μήνυμα προς τις μεγάλες εταιρείες, όπως η ExxonMobil και η Chevron που ήδη δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, ήταν ξεκάθαρο: «Αν παίζεις παιχνίδια, οι επενδύσεις δεν έρχονται».
Η Ελλάδα ως πυλώνας σταθερότητας στην ενεργειακή σκακιέρα
Κλείνοντας την παρέμβασή του, ο Παπασταύρου υπενθύμισε ότι η Ελλάδα δεν επενδύει μόνο σε φυσικό αέριο και LNG, αλλά συνεχίζει να δίνει βαρύτητα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ αναπτύσσει για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια τη δική της βιομηχανία υδρογονανθράκων, με τη βοήθεια των αμερικανικών ExxonMobil και Chevron. Η πρώτη ερευνητική γεώτρηση στο Ιόνιο σε 18 μήνες, καθώς και οι έρευνες νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου από το 2026, εντάσσονται σε αυτή τη στρατηγική ενεργειακής αυτονομίας.
Η εικόνα που ήθελε να αφήσει στην Ουάσιγκτον ήταν σαφής: η Ελλάδα δεν είναι πλέον ο «αδύναμος κρίκος» που ζητά βοήθεια, αλλά ένας σταθερός, προβλέψιμος και θεσμικά ώριμος εταίρος, ικανός να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα σε τρεις ηπείρους σε μια εποχή που η ενέργεια αποφασίζει ισορροπίες.
Πηγή: Pagenews.gr