Ποιες είναι οι πέντε πιο κρίσιμες ηλικίες του ανθρώπινου εγκεφάλου

Οι αλλαγές αυτές συνδέονται με τη μάθηση, τη συμπεριφορά, την προσωπικότητα, αλλά και τον κίνδυνο για άνοια και άλλες διαταραχές.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, οι κρίσιμες ηλικίες-σταθμοί είναι περίπου τα 9, 32, 66 και 83 έτη, με τις φάσεις του εγκεφάλου να χωρίζονται σε πέντε περιόδους.

Ο εγκέφαλος δεν είναι «στατικός» – αλλάζει συνεχώς

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει περίπου 86 δισεκατομμύρια νευρώνες. Αυτά τα κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω νευρικών συνάψεων, σχηματίζοντας πολύπλοκα δίκτυα που καθορίζουν τα πάντα: σκέψη, μνήμη, συναισθήματα, κίνηση, λειτουργίες ζωής.

Οι επιστήμονες ανέλυσαν πάνω από 3.800 μαγνητικές τομογραφίες ατόμων από βρέφη μέχρι 90 ετών, για να δουν πώς αλλάζει η «καλωδίωση» του εγκεφάλου με τον χρόνο. Στο τέλος εντόπισαν τέσσερα σημεία καμπής – και έτσι πέντε διακριτές «ηλικίες του εγκεφάλου».

Όπως εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης Alexa Mousley, κατανοώντας αυτές τις μεταβάσεις, μπορούμε καλύτερα να διακρίνουμε τι είναι φυσιολογική, υγιής αλλαγή και τι μπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας διαταραχής ή νόσου.

Οι πέντε ηλικίες του εγκεφάλου

1. Μέχρι περίπου τα 9 έτη – Η «θεμελίωση» του εγκεφάλου

Στην παιδική ηλικία, ο εγκέφαλος βρίσκεται σε φάση έντονης οικοδόμησης:

• Δημιουργούνται τεράστιοι αριθμοί συνάψεων.

• Οι πιο ενεργές και χρήσιμες «επιβιώνουν», οι υπόλοιπες «κλαδεύονται».

• Αυξάνεται η φαιά ουσία (νευρώνες) και η λευκή ουσία (συνδέσεις).

Γύρω στα 9 χρόνια, αυτή η πρώτη φάση «παγίωσης» του νευρωνικού δικτύου φτάνει στο τέλος της και αρχίζει η μετάβαση στην εφηβεία, με μεγάλες αλλαγές στην σκέψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά.

2. Από 9 έως 32 ετών – Η «εφηβεία» του εγκεφάλου

Η δεύτερη φάση, που οι επιστήμονες ονομάζουν «εφηβεία» του εγκεφάλου, εκτείνεται από τα 9 έως περίπου τα 32 χρόνια:

• Η οργάνωση των συνδέσεων παραμένει σχετικά σταθερή.

• Τα δίκτυα γίνονται όλο και πιο σύνθετα και αποτελεσματικά.

• Ο εγκέφαλος «βελτιστοποιείται», μαθαίνει να λειτουργεί με πιο «οικονομικό» τρόπο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε… έφηβοι μέχρι τα 32. Η μελέτη δεν ορίζει πότε ωριμάζει ψυχοκοινωνικά ο άνθρωπος, αλλά πότε αλλάζουν τα μοτίβα αναδιοργάνωσης των νευρικών συνδέσεων. Η ενηλικίωση, όπως τονίζουν οι επιστήμονες, επηρεάζεται έντονα και από κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες.

3. Από 32 έως 66 ετών – Η μεγάλη περίοδος σταθερότητας

Στα 32 έτη εντοπίστηκε το ισχυρότερο σημείο καμπής σε όλη τη ζωή:

• Η λευκή ουσία έχει φτάσει στο ζενίθ της ωρίμανσης.

• Η συνολική «συνδεσιμότητα» του εγκεφάλου είναι στο πιο αποδοτικό της επίπεδο.

• Οι μεγάλες, γρήγορες αλλαγές στην αρχιτεκτονική του δικτύου επιβραδύνονται.

Η περίοδος από τα 32 έως τα 66 είναι η μακρύτερη «ηλικία» του εγκεφάλου και χαρακτηρίζεται ως φάση σταθερότητας:

• Αντιστοιχεί, όπως σημειώνεται, σε ένα «πλατό» στη νοημοσύνη και την προσωπικότητα.

• Ο εγκέφαλος λειτουργεί σε μια ισορροπημένη κατάσταση, χωρίς θεαματικές δομικές αλλαγές – αλλά με συνεχή, μικρότερης κλίμακας προσαρμογές.

4. Από 66 έως 83 ετών – Η αρχή της γήρανσης του εγκεφάλου

Το επόμενο σημείο καμπής εντοπίζεται γύρω στα 66 χρόνια:

• Εμφανίζονται πιο έντονες αλλαγές στη γνωστική λειτουργία.

• Αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης άνοιας, υπέρτασης και άλλων παραγόντων που συνδέονται με επιταχυνόμενη εγκεφαλική γήρανση.

• Ορισμένα δίκτυα αρχίζουν να λειτουργούν λιγότερο αποδοτικά.

Αυτή η φάση διαρκεί μέχρι τα 83 έτη και θεωρείται η πρώτη, «κλασική» περίοδος νευρολογικής γήρανσης.

5. Από τα 83 έτη και μετά – Η τελική φάση

Γύρω στα 83 χρόνια η μελέτη εντοπίζει το τελευταίο σημείο καμπής, την αρχή της τελικής φάσης του εγκεφάλου:

• Διαφορετικές περιοχές δυσκολεύονται περισσότερο να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.

• Τα δίκτυα γίνονται λιγότερο «συνεκτικά».

• Αυξάνεται η ευαλωτότητα σε εκφυλιστικές νόσους και σοβαρή γνωστική έκπτωση.

Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι τα διαθέσιμα δεδομένα σε πολύ προχωρημένες ηλικίες είναι πιο περιορισμένα, αλλά η τάση είναι σαφής: η διασύνδεση των περιοχών του εγκεφάλου φθίνει σημαντικά.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την υγεία του εγκεφάλου μας;

Ειδικοί όπως ο καθηγητής Rafael Romero García τονίζουν ότι η μελέτη:

• Δεν πρέπει να εκληφθεί ως αυστηρός «χάρτης» με απόλυτα όρια.

• Δεν αφορά άμεσα τη μνήμη, τη μάθηση ή την επίλυση προβλημάτων, αλλά την δομή και οργάνωση των συνδέσεων.

• Μπορεί όμως να βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πότε και γιατί εμφανίζονται νευροαναπτυξιακές διαταραχές στα παιδιά ή άνοια στην τρίτη ηλικία.

Η διάκριση μεταξύ «ωρίμανσης» και «γήρανσης» του εγκεφάλου, όπως λέει, είναι σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετη και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες: γενετικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς, αλλά και τον τρόπο ζωής (ύπνος, διατροφή, άσκηση, πνευματική δραστηριότητα).

Πηγή: Pagenews.gr