Οι αλλαγές αυτές συνδέονται με τη μάθηση, τη συμπεριφορά, την προσωπικότητα, αλλά και τον κίνδυνο για άνοια και άλλες διαταραχές.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, οι κρίσιμες ηλικίες-σταθμοί είναι περίπου τα 9, 32, 66 και 83 έτη, με τις φάσεις του εγκεφάλου να χωρίζονται σε πέντε περιόδους.
Ο εγκέφαλος δεν είναι «στατικός» – αλλάζει συνεχώς
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει περίπου 86 δισεκατομμύρια νευρώνες. Αυτά τα κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω νευρικών συνάψεων, σχηματίζοντας πολύπλοκα δίκτυα που καθορίζουν τα πάντα: σκέψη, μνήμη, συναισθήματα, κίνηση, λειτουργίες ζωής.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν πάνω από 3.800 μαγνητικές τομογραφίες ατόμων από βρέφη μέχρι 90 ετών, για να δουν πώς αλλάζει η «καλωδίωση» του εγκεφάλου με τον χρόνο. Στο τέλος εντόπισαν τέσσερα σημεία καμπής – και έτσι πέντε διακριτές «ηλικίες του εγκεφάλου».
Όπως εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης Alexa Mousley, κατανοώντας αυτές τις μεταβάσεις, μπορούμε καλύτερα να διακρίνουμε τι είναι φυσιολογική, υγιής αλλαγή και τι μπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας διαταραχής ή νόσου.
Οι πέντε ηλικίες του εγκεφάλου
1. Μέχρι περίπου τα 9 έτη – Η «θεμελίωση» του εγκεφάλου
Στην παιδική ηλικία, ο εγκέφαλος βρίσκεται σε φάση έντονης οικοδόμησης:
-
Δημιουργούνται τεράστιοι αριθμοί συνάψεων.
-
Οι πιο ενεργές και χρήσιμες «επιβιώνουν», οι υπόλοιπες «κλαδεύονται».
-
Αυξάνεται η φαιά ουσία (νευρώνες) και η λευκή ουσία (συνδέσεις).
Γύρω στα 9 χρόνια, αυτή η πρώτη φάση «παγίωσης» του νευρωνικού δικτύου φτάνει στο τέλος της και αρχίζει η μετάβαση στην εφηβεία, με μεγάλες αλλαγές στην σκέψη, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά.
2. Από 9 έως 32 ετών – Η «εφηβεία» του εγκεφάλου
Η δεύτερη φάση, που οι επιστήμονες ονομάζουν «εφηβεία» του εγκεφάλου, εκτείνεται από τα 9 έως περίπου τα 32 χρόνια:
-
Η οργάνωση των συνδέσεων παραμένει σχετικά σταθερή.
-
Τα δίκτυα γίνονται όλο και πιο σύνθετα και αποτελεσματικά.
-
Ο εγκέφαλος «βελτιστοποιείται», μαθαίνει να λειτουργεί με πιο «οικονομικό» τρόπο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε… έφηβοι μέχρι τα 32. Η μελέτη δεν ορίζει πότε ωριμάζει ψυχοκοινωνικά ο άνθρωπος, αλλά πότε αλλάζουν τα μοτίβα αναδιοργάνωσης των νευρικών συνδέσεων. Η ενηλικίωση, όπως τονίζουν οι επιστήμονες, επηρεάζεται έντονα και από κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες.
3. Από 32 έως 66 ετών – Η μεγάλη περίοδος σταθερότητας
Στα 32 έτη εντοπίστηκε το ισχυρότερο σημείο καμπής σε όλη τη ζωή:
-
Η λευκή ουσία έχει φτάσει στο ζενίθ της ωρίμανσης.
-
Η συνολική «συνδεσιμότητα» του εγκεφάλου είναι στο πιο αποδοτικό της επίπεδο.
-
Οι μεγάλες, γρήγορες αλλαγές στην αρχιτεκτονική του δικτύου επιβραδύνονται.
Η περίοδος από τα 32 έως τα 66 είναι η μακρύτερη «ηλικία» του εγκεφάλου και χαρακτηρίζεται ως φάση σταθερότητας:
-
Αντιστοιχεί, όπως σημειώνεται, σε ένα «πλατό» στη νοημοσύνη και την προσωπικότητα.
-
Ο εγκέφαλος λειτουργεί σε μια ισορροπημένη κατάσταση, χωρίς θεαματικές δομικές αλλαγές – αλλά με συνεχή, μικρότερης κλίμακας προσαρμογές.
4. Από 66 έως 83 ετών – Η αρχή της γήρανσης του εγκεφάλου
Το επόμενο σημείο καμπής εντοπίζεται γύρω στα 66 χρόνια:
-
Εμφανίζονται πιο έντονες αλλαγές στη γνωστική λειτουργία.
-
Αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης άνοιας, υπέρτασης και άλλων παραγόντων που συνδέονται με επιταχυνόμενη εγκεφαλική γήρανση.
-
Ορισμένα δίκτυα αρχίζουν να λειτουργούν λιγότερο αποδοτικά.
Αυτή η φάση διαρκεί μέχρι τα 83 έτη και θεωρείται η πρώτη, «κλασική» περίοδος νευρολογικής γήρανσης.
5. Από τα 83 έτη και μετά – Η τελική φάση
Γύρω στα 83 χρόνια η μελέτη εντοπίζει το τελευταίο σημείο καμπής, την αρχή της τελικής φάσης του εγκεφάλου:
-
Διαφορετικές περιοχές δυσκολεύονται περισσότερο να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.
-
Τα δίκτυα γίνονται λιγότερο «συνεκτικά».
-
Αυξάνεται η ευαλωτότητα σε εκφυλιστικές νόσους και σοβαρή γνωστική έκπτωση.
Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι τα διαθέσιμα δεδομένα σε πολύ προχωρημένες ηλικίες είναι πιο περιορισμένα, αλλά η τάση είναι σαφής: η διασύνδεση των περιοχών του εγκεφάλου φθίνει σημαντικά.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την υγεία του εγκεφάλου μας;
Ειδικοί όπως ο καθηγητής Rafael Romero García τονίζουν ότι η μελέτη:
-
Δεν πρέπει να εκληφθεί ως αυστηρός «χάρτης» με απόλυτα όρια.
-
Δεν αφορά άμεσα τη μνήμη, τη μάθηση ή την επίλυση προβλημάτων, αλλά την δομή και οργάνωση των συνδέσεων.
-
Μπορεί όμως να βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πότε και γιατί εμφανίζονται νευροαναπτυξιακές διαταραχές στα παιδιά ή άνοια στην τρίτη ηλικία.
Η διάκριση μεταξύ «ωρίμανσης» και «γήρανσης» του εγκεφάλου, όπως λέει, είναι σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετη και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες: γενετικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς, αλλά και τον τρόπο ζωής (ύπνος, διατροφή, άσκηση, πνευματική δραστηριότητα).
Πηγή: Pagenews.gr