Ο Κρατικός Προϋπολογισμός του 2026 παρουσιάζεται ως ακόμη ένα βήμα «σταθερότητας» και «ανάπτυξης». Στην πραγματικότητα, όμως, αποτυπώνει μια βαθιά πολιτική επιλογή: να προχωρά η χώρα με ταχύτητες άνισες, αφήνοντας την περιφέρεια, τους μικρούς παραγωγούς και τη μεσαία τάξη στο περιθώριο.
Ζούμε σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών. Η Τεχνητή Νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση δεν είναι σενάρια του μέλλοντος, αλλά καθημερινότητα. Θέσεις εργασίας μετασχηματίζονται ή χάνονται, νέες ειδικότητες γεννιούνται, ενώ η παραγωγική διαδικασία αλλάζει ριζικά. Το ερώτημα δεν είναι αν θα συμβεί αυτή η μετάβαση, αλλά ποιοι θα συμμετέχουν σε αυτήν και ποιοι θα μείνουν πίσω.
Και εδώ ακριβώς αποτυγχάνει ο Προϋπολογισμός του 2026.
Αριθμοί χωρίς κοινωνικό αποτύπωμα
Η κυβέρνηση επιλέγει να μιλά με αριθμούς, δείκτες και μακροοικονομικές προβλέψεις. Όμως στην Ξάνθη, στη Θράκη, σε δεκάδες περιφερειακές περιοχές της χώρας, η «ανάπτυξη» δεν μεταφράζεται σε καλύτερη ζωή. Η βιομηχανική δραστηριότητα συρρικνώνεται, οι νέοι φεύγουν, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις ασφυκτιούν από το κόστος ενέργειας και την έλλειψη ρευστότητας.
Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι βιώνουν διαρκή ανασφάλεια. Η πρόσφατη κρίση με την ευλογιά στο ζωικό κεφάλαιο ανέδειξε για ακόμη μία φορά ένα κράτος αργό, γραφειοκρατικό και απροετοίμαστο. Όταν χάνεται το εισόδημα μιας ολόκληρης χρονιάς, οι καθυστερημένες αποζημιώσεις δεν είναι λύση, είναι απλή διαχείριση ζημιάς.
Τεχνολογία για λίγους ή για όλους;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη και η γεωργία ακριβείας θα μπορούσαν να αποτελέσουν μοχλό αναγέννησης για τον πρωτογενή τομέα. Μείωση κόστους, εξοικονόμηση νερού, αύξηση παραγωγικότητας. Κι όμως, σήμερα, χιλιάδες μικροί παραγωγοί δεν έχουν πρόσβαση ούτε στα βασικά: αισθητήρες, λογισμικό, αξιόπιστο διαδίκτυο.
Τα ευρωπαϊκά κονδύλια υπάρχουν. Τα προγράμματα ανακοινώνονται. Το ερώτημα, όμως, παραμένει: Θα φτάσουν στον μικρό αγρότη, στον συνεταιρισμό, στην οικογενειακή επιχείρηση ή θα καταλήξουν –όπως συχνά συμβαίνει– στους ήδη ισχυρούς;
Χωρίς καθολική ευρυζωνικότητα, χωρίς τεχνική υποστήριξη και χωρίς απλοποιημένες διαδικασίες, η «ψηφιακή μετάβαση» κινδυνεύει να γίνει ακόμη ένας παράγοντας ανισότητας.
Εκπαίδευση χωρίς σχέδιο, μετάβαση χωρίς δίχτυ ασφαλείας
Ανησυχητική είναι και η απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την εκπαίδευση και την επανεκπαίδευση. Οι μαθητές και οι φοιτητές χρειάζονται δεξιότητες προσαρμοσμένες στη νέα εποχή. Οι εργαζόμενοι άνω των 45 χρειάζονται πραγματικές ευκαιρίες επανένταξης, όχι γενικόλογες εξαγγελίες.
Καμία μετάβαση δεν είναι δίκαιη όταν αφήνει πίσω της ολόκληρες κοινωνικές ομάδες. Και καμία οικονομία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη όταν βασίζεται στη φυγή των νέων και στην εξάντληση της μεσαίας τάξης.
Η περιφέρεια δεν ζητά προνόμια – ζητά ισοτιμία
Η Ελλάδα έχει τεράστια συγκριτικά πλεονεκτήματα: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ανθρώπινο δυναμικό, πανεπιστήμια, αγροτική γνώση. Η Θράκη, ειδικά, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κόμβο καινοτομίας στον αγροδιατροφικό τομέα. Αυτό, όμως, απαιτεί πολιτική βούληση, αποκέντρωση πόρων και στρατηγική με κοινωνικό πρόσημο.
Ο Προϋπολογισμός του 2026 δεν δίνει αυτές τις απαντήσεις. Και γι’ αυτό δεν είναι απλώς ανεπαρκής. Είναι επικίνδυνα βολικός για όσους έχουν ήδη προσαρμοστεί και αδιάφορος για όσους παλεύουν να κρατηθούν όρθιοι.
Η χώρα δεν χρειάζεται άλλη μία «χαμένη γενιά». Χρειάζεται πολιτικές που χειραφετούν, που ανοίγουν δρόμους και που αντιμετωπίζουν την τεχνολογική πρόοδο ως συλλογικό δικαίωμα – όχι ως προνόμιο των λίγων.
*Ο Μπουρχαν Μπαράν είναι Βουλευτής Ξάνθης