Γιαντ Βασέμ: 5 εκατομμύρια ονόματα θυμάτων του Ολοκαυτώματος ταυτοποιήθηκαν

Ιστορικό ορόσημο: 5 εκατομμύρια ταυτοποιημένα θύματα

Στις 3 Νοεμβρίου 2025, το Γιαντ Βασέμ, το Παγκόσμιο Κέντρο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ, ανακοίνωσε ότι η κεντρική βάση δεδομένων του ξεπέρασε τα πέντε εκατομμύρια ονόματα Εβραίων που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί. Από τα τουλάχιστον έξι εκατομμύρια θύματα, το 83% έχει πλέον όνομα, φωτογραφία, τόπο γέννησης και τελευταία γνωστή διεύθυνση. Πριν από δύο χρόνια, το 2023, το Βιβλίο των Ονομάτων που εγκαινιάστηκε στα Ηνωμένα Έθνη περιείχε 4,8 εκατομμύρια ονόματα. Η διαφορά των 200.000+ προήλθε αποκλειστικά από την τεχνητή νοημοσύνη, που σκάναρε εκατοντάδες εκατομμύρια σελίδες αρχείων σε δεκάδες γλώσσες.

Ο πρόεδρος του Γιαντ Βασέμ, Ντάνι Νταγιάν, δήλωσε ότι το ορόσημο δεν είναι γιορτή αλλά υπενθύμιση. «Πίσω από κάθε όνομα κρύβεται μια ζωή που είχε αξία – ένα παιδί που δεν μεγάλωσε ποτέ, ένας γονιός που δεν γύρισε σπίτι, μια φωνή που σίγησε για πάντα. Είναι ηθικό μας καθήκον να μη μείνει κανείς στο σκοτάδι της ανωνυμίας». Μόνο το 2025 προστέθηκαν 73.000 νέα ονόματα, τα περισσότερα από μαρτυρίες επιζώντων που πέθαναν πρόσφατα.

Η ΤΝ που «βλέπει» όσα δεν προλάβαινε το ανθρώπινο μάτι

Από τον Μάιο του 2024, το Γιαντ Βασέμ ανέπτυξε δικό του Large Language Model που διαβάζει χειρόγραφα, σβησμένα έγγραφα και φιλμ από στρατόπεδα. Το μοντέλο εκπαιδεύτηκε σε 230 εκατομμύρια σελίδες και εντοπίζει παραλλαγές ονομάτων σε 40 γλώσσες – από το «Moishe» στο πολωνικό «Moszek» μέχρι το γερμανικό «Moritz». Σε μία μόνο μαρτυρία της Όλγκα Κατζ-Γκόλντσταϊν, η ΤΝ αποκάλυψε 12 συγγενείς που η ίδια είχε ξεχάσει. Ο διευθυντής της Αίθουσας Ονομάτων, Αλεξάντερ Άβραμ, που ηγείται του προγράμματος εδώ και 37 χρόνια, εξηγεί: «Οι Ναζί δεν άφησαν ποτέ λίστα. Στόχευαν να εξαφανίσουν την ύπαρξη. Με την ΤΝ, αποκαθιστούμε την ανθρώπινη ταυτότητα». Το μοντέλο προβλέπεται να προσθέσει άλλα 250.000 ονόματα μέχρι το 2030, εστιάζοντας σε παιδιά κάτω των 12 ετών και Εβραίους από την Πολωνία και την Ουκρανία.

Ένα εκατομμύριο ακόμα ανώνυμα – Και πολλοί για πάντα

Παρά την πρόοδο, περίπου ένα εκατομμύριο θύματα θα μείνουν για πάντα άγνωστα. Παιδιά που κάηκαν αμέσως στο Άουσβιτς, οικογένειες που εξοντώθηκαν ολόκληρες σε χωριά της Λευκορωσίας, Εβραίοι της Θεσσαλονίκης που μεταφέρθηκαν χωρίς χαρτιά. «Δεν υπήρχε ποτέ λίστα θυμάτων», λέει ο Άβραμ. «Μόνο λίστες μεταφοράς». Η ΤΝ δεν μπορεί να δημιουργήσει ονόματα από το πουθενά – μόνο να συνδέσει ψίχουλα.

Η online βάση: Έξι γλώσσες, εκατομμύρια ιστορίες

Η Κεντρική Βάση Δεδομένων του Γιαντ Βασέμ είναι προσβάσιμη δωρεάν σε έξι γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών. Κάθε όνομα συνοδεύεται από Σελίδα Μαρτυρίας, φωτογραφίες, ημερολόγια, επιστολές. Το 2024 βοήθησε 1.200 οικογένειες να βρουν χαμένα αδέρφια και 3.500 να εντοπίσουν τάφους. Μια Ελληνίδα από τη Θεσσαλονίκη ανακάλυψε πέρυσι ότι η προγιαγιά της Σάρα Λεβί είχε υιοθετηθεί από χριστιανική οικογένεια και επέζησε κρυμμένη. «Ήξερα μόνο το μικρό της όνομα. Η ΤΝ το έβγαλε από γερμανική λίστα μεταφοράς», λέει.

Η κούρσα με τον χρόνο: Οι επιζώντες φεύγουν

Το 90% των επιζώντων θα έχει φύγει μέχρι το 2040. Μόνο 245.000 ζουν σήμερα, μέσος όρος ηλικίας 85 ετών. Το Γιαντ Βασέμ καλεί όποιον έχει φωτογραφία, γράμμα ή ιστορία να την ανεβάσει στο yadvashem.org. «Κάθε μέρα χάνουμε 50 μάρτυρες», λέει ο Νταγιάν. Την Πέμπτη 6 Νοεμβρίου διοργανώνεται ειδικό σεμινάριο στην Ιερουσαλήμ με τίτλο «Από το Χάος στο Όνομα», όπου θα παρουσιαστούν οι νέες τεχνολογίες.

Οι Εβραίοι της Ελλάδας: 60.000 ονόματα, ακόμα 5.000 αγνοούμενα

Από τους 60.000 Εβραίους της Ελλάδας, τα ονόματα 55.000 έχουν ταυτοποιηθεί. Η Κεντρική Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών συνεργάζεται με το Γιαντ Βασέμ για να προσθέσει τα τελευταία 5.000, κυρίως από Ιωάννινα και Κέρκυρα. Η ΤΝ ανέσυρε πρόσφατα 120 ονόματα από ληξιαρχεία της Θεσσαλονίκης που κάηκαν το 1943.

Πώς μπορείς να βοηθήσεις

Μπες στο yadvashem.org, πληκτρολόγησε ένα επώνυμο και δες αν υπάρχει. Αν όχι, συμπλήρωσε Σελίδα Μαρτυρίας. Χρειάζονται 5 λεπτά. Ή στείλε φωτογραφίες στο [email protected]. «Κάθε όνομα είναι αντίσταση», λέει ο Άβραμ.

Η μνήμη δεν πεθαίνει – Ανασταίνεται

Πέντε εκατομμύρια ονόματα δεν είναι αριθμός. Είναι πέντε εκατομμύρια φωνές που επιστρέφουν. Οι Ναζί ήθελαν να σβήσουν ένα λαό. Το Γιαντ Βασέμ, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, τους λέει: «Όχι. Θα τους θυμόμαστε έναν-έναν». Και το εκατομμύριο που λείπει; Θα το βρούμε. Γιατί η μνήμη δεν είναι παρελθόν. Είναι μέλλον.

Πηγή: Pagenews.gr