Νέα έρευνα: Οι Έλληνες φτωχότεροι κατά 15% σε σχέση με το 2009

Η Ελλάδα, ουραγός της κρίσης 20 χρόνια μετά

Δεκαπέντε χρόνια μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, το πορτοφόλι του μέσου Έλληνα παραμένει αισθητά «ψαλιδισμένο». Σύμφωνα με το νέο policy brief του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) με τίτλο «Πού βρίσκεται το εισόδημα του ελληνικού νοικοκυριού σήμερα σε σχέση με την αρχή της κρίσης το 2009», το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών το 2024 είναι ακόμη 15% χαμηλότερο από το 2009 και 5% χαμηλότερο από το 2004.

Με άλλα λόγια, παρά τη θεαματική ανάκαμψη της τελευταίας δεκαετίας, οι Έλληνες δεν έχουν καταφέρει να ξαναφτάσουν ούτε καν στο σημείο από όπου ξεκίνησαν πριν δύο δεκαετίες. Την ίδια στιγμή, η ΕΕ-27 στο σύνολό της καταγράφει αύξηση πραγματικού εισοδήματος 22% την περίοδο 2004–2024, την ώρα που η Ελλάδα εμφανίζει μείωση 5%.

Η μελέτη, που υπογράφουν οι Νίκος Ρώμπαπας και Κωνσταντίνος Σαραβάκος, συγκρίνει την πορεία της Ελλάδας με άλλες χώρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης: Ισπανία, Ιταλία, Ιρλανδία, Κύπρο και Πορτογαλία. Συμπέρασμα; Μόνο η Ελλάδα και –οριακά– η Ιταλία δεν έχουν επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα.

Πώς στέκεται η Ελλάδα απέναντι στις άλλες χώρες της κρίσης

Σε όρους ταχύτητας και εύρους ανάκαμψης, η σύγκριση είναι αποκαλυπτική. Σε σχέση με το 2009, η Ιρλανδία εμφανίζει αύξηση πραγματικού εισοδήματος κατά 21%, η Πορτογαλία 16%, η Κύπρος 14%, η Ισπανία 6,5%. Η Ιταλία μόλις και μετά βίας βρίσκεται στο –0,7%, όμως η Ελλάδα είναι μακράν η χειρότερη περίπτωση με –15%.

Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνει ότι η χώρα μας υπέστη τη βαθύτερη και πιο παρατεταμένη καθίζηση εισοδημάτων στην Ευρώπη. Και παρότι η ανάκαμψη των τελευταίων ετών είναι πραγματική, δεν έχει ακόμη επουλώσει την τεράστια πληγή της δεκαετίας 2010–2013.

Τα εκλογικά έτη και η πολιτική «γεωγραφία» του εισοδήματος

Η μελέτη του ΚΕΦΙΜ χρησιμοποιεί ως σημεία σύγκρισης και τρία εκλογικά ορόσημα: 2012, 2015 και 2019. Η ανάλυση αυτών των ετών φωτίζει καλύτερα τόσο την καταστροφή όσο και τη μεταγενέστερη ανάκαμψη.

Σε σχέση με το 2012, όταν η κρίση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, η Ελλάδα έχει σήμερα άνοδο περίπου 22,7% στο πραγματικό εισόδημα. Πρόκειται για την τέταρτη καλύτερη επίδοση ανάμεσα στις χώρες της κρίσης, πίσω από Κύπρο, Ιρλανδία και Πορτογαλία, αλλά μπροστά από Ισπανία και Ιταλία.

Σε σύγκριση με το 2015, η Ελλάδα καταγράφει αύξηση 23,5%, και πάλι στην τέταρτη θέση, πίσω από την Κύπρο, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Αυτό δείχνει ότι η μεταμνημονιακή περίοδος συνοδεύτηκε από μια πιο σταθερή, αν και αργή, βελτίωση.

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα αφορά την περίοδο από το 2019 και μετά: η Ελλάδα εμφανίζει τη μεγαλύτερη αύξηση πραγματικού εισοδήματος ανάμεσα σε όλες τις χώρες της κρίσης, με +14,3%. Ακολουθούν η Πορτογαλία με +12,4%, η Κύπρος με +11,3%, η Ιρλανδία με +10,3%, η Ισπανία με +5,8% και η Ιταλία με +4,3%. Σε αυτό το «μικρό παράθυρο» χρόνου, η Ελλάδα δείχνει να τρέχει πιο γρήγορα από τους υπόλοιπους.

Η μεγάλη πληγή της περιόδου 2010–2013

Πώς γίνεται, λοιπόν, να καταγράφονται τόσο ισχυρά ποσοστά ανάκαμψης μετά το 2015 και ειδικά μετά το 2019, αλλά το συνολικό επίπεδο εισοδήματος να παραμένει 15% κάτω από το 2009;

Η απάντηση βρίσκεται στην πρωτοφανή κατάρρευση της πρώτης μνημονιακής περιόδου. Όπως υπενθυμίζει η μελέτη, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών μειώθηκε κατά 34% την τριετία 2010–2013. Η χώρα έχασε σε ελάχιστο χρόνο πάνω από το ένα τρίτο της εισοδηματικής της βάσης.

Έτσι, η σημερινή δυναμική βελτίωση, όσο σημαντική κι αν είναι, «χτίζει» πάνω σε ένα πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης. Οι πολίτες το νιώθουν αυτό καθημερινά: ακόμη κι αν βλέπουν μικρές αυξήσεις μισθών ή ελαφρύνσεις, η απόσταση από την προ κρίσης «κανονικότητα» παραμένει μεγάλη.

Το χαμένο 20ετές στοίχημα

Αν δούμε τη μεγάλη εικόνα της 20ετίας 2004–2024, το συμπέρασμα είναι απλό και σκληρό: η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες της Ευρώπης που όχι μόνο δεν κέρδισαν σε όρους πραγματικού εισοδήματος, αλλά έχασαν.

Ενώ η ΕΕ-27 στο σύνολό της εμφανίζει αύξηση 22%, η Ελλάδα καταγράφει μείωση 5%. Το εισόδημα του μέσου Έλληνα το 2024 είναι χαμηλότερο από αυτό του 2004, σε πραγματικούς όρους. Η Ιταλία είναι η μόνη χώρα της κρίσης που βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση, αλλά σε πολύ μικρότερη έκταση.

Αυτό σημαίνει ότι μια ολόκληρη γενιά –η γενιά που μπήκε στην αγορά εργασίας μετά το 2000– έχει ζήσει κυρίως σε συνθήκες απώλειας και όχι αύξησης ευημερίας. Η κρίση δεν ήταν ένα σύντομο διάλειμμα, αλλά μια βαθιά τομή που ακόμη δεν έχει αποκατασταθεί.

Παραγωγικότητα: το κλειδί για το αύριο του εισοδήματος

Το ΚΕΦΙΜ συνδέει ευθέως την εξέλιξη των εισοδημάτων με την παραγωγικότητα της εργασίας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Εθνικού Συμβουλίου Παραγωγικότητας και του ΚΕΠΕ, η μακροχρόνια αύξηση των εισοδημάτων δεν μπορεί να στηριχθεί σε συγκυριακούς παράγοντες ή σε δημοσιονομικά μέτρα, αλλά στην ουσιαστική βελτίωση της παραγωγικότητας.

Το δεύτερο μέρος της μελέτης θα εξετάσει ειδικά την πορεία της παραγωγικότητας σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. Το μήνυμα, ωστόσο, είναι ήδη ξεκάθαρο: χωρίς πιο αποδοτική εργασία, καλύτερες επενδύσεις, τεχνολογική αναβάθμιση και θεσμικό πλαίσιο φιλικό στην καινοτομία, η σύγκλιση με την Ευρώπη θα παραμένει ευχή.

Το μήνυμα του ΚΕΦΙΜ και η πρόκληση της επόμενης μέρας

«Παρά τη σημαντική ανάκαμψη των τελευταίων ετών και την επιτάχυνση από το 2019 και μετά, η Ελλάδα παραμένει ουσιαστικά η μοναδική χώρα της κρίσης που δεν έχει ακόμη ανακτήσει την τεράστια απώλεια εισοδήματος της δεκαετίας 2010–2013», σημειώνει ο πρόεδρος του ΚΕΦΙΜ, Νίκος Ρώμπαπας.

Όπως τονίζει, η πραγματική σύγκλιση θα απαιτήσει διατηρήσιμη αύξηση της παραγωγικότητας, δυναμική ανάπτυξη και σταθερές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τη δημιουργία πλούτου για όλους. Δεν αρκεί, δηλαδή, η «τεχνική» ανάκαμψη δεικτών· χρειάζεται ένα μοντέλο που θα μεταφράζει την ανάπτυξη σε πραγματικό, βιώσιμο εισόδημα για τα νοικοκυριά.

Η έρευνα του ΚΕΦΙΜ λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι πίσω από τα ποσοστά ανάπτυξης, τα spreads και τις αξιολογήσεις των οίκων, υπάρχει μια απλή ερώτηση: ζουν σήμερα οι Έλληνες καλύτερα από ό,τι πριν από 15 ή 20 χρόνια; Η απάντηση, με βάση τα δεδομένα, είναι ακόμη «όχι». Και αυτό είναι ίσως το πιο ηχηρό καμπανάκι για την πολιτική και οικονομική στρατηγική της επόμενης ημέρας.

Πηγή: Pagenews.gr