Το “πείραμα” της Λιθουανίας – Πώς έκοψε τους δεσμούς της με το «τοξικό» ρωσικό αέριο

Η επιτυχής χρήση ενός πλωτού τερματικού σταθμού LNG από το κράτος της Βαλτικής για τη μείωση του ρωσικού φυσικού αερίου προσφέρει ένα μάθημα για άλλες χώρες της ΕΕ.

Πριν από δώδεκα χρόνια, ο λιθουανός διαχειριστής της εταιρείας Ρόκας Μασιούλις ανέλαβε να φέρει εις πέρας έναν φιλόδοξο στόχο: Να τερματίσει την εξάρτηση της χώρας του από το ρωσικό αέριο.

Στη νέα του θέση ως επικεφαλής της Klaipėdos Nafta, ενός κρατικού ελεγχόμενου φορέα εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών πετρελαίου, ο Μασιούλις επρόκειτο να επιβλέπει το έργο ενός πλωτού τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στα ανοικτά των ακτών της Βαλτικής της Λιθουανίας.

Το πλοίο – το οποίο ονομάστηκε Independence (Ανεξαρτησία) και τέθηκε σε λειτουργία το 2014 – κατασκευάστηκε για να διασφαλίσει ότι οι Λιθουανοί καταναλωτές θα μπορούσαν να εξακολουθήσουν να λαμβάνουν φυσικό αέριο, ακόμα κι αν οι πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία επιδεινωθούν σε τέτοιο βαθμό, που οι προμήθειες από τα ανατολικά έπρεπε να διακοπούν.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, καθώς η βαρβαρότητα της εισβολής της Μόσχας στην Ουκρανία γινόταν όλο και πιο ξεκάθαρη, η κυβέρνηση της Λιθουανίας ανακοίνωσε ότι έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που σταμάτησε όλες τις εισαγωγές «τοξικού» ρωσικού αερίου. Η Ανεξαρτησία απέδειξε την αξία της και οι προμήθειες φυσικού αερίου της Λιθουανίας παρέμειναν σταθερές.

«Ήμουν ενθουσιασμένος με το έργο της Ανεξαρτησίας όταν το αναλάβαμε, αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ πόσο μεγάλη υπόθεση θα ήταν τελικά», είπε ο Μασιούλις, ο οποίος συνέχισε να είναι υπουργός Ενέργειας και Μεταφορών της Λιθουανίας και σήμερα διευθύνει ένα κράτος- διαχειριστή του ελεγχόμενου δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας.

Χρήσιμη μελέτη περίπτωσης

Η μείωση των προσοδοφόρων προμηθειών φυσικού αερίου της Ρωσίας στη Δύση είναι μια βασική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, καθώς αναπτύσσουν την απάντησή τους στην επίθεση της Μόσχας στην Ουκρανία.

“Πριν από χρόνια η χώρα μου πήρε αποφάσεις που σήμερα μας επιτρέπουν χωρίς κόστος να σπάσουμε τους ενεργειακούς δεσμούς με τον επιτιθέμενο. Εάν μπορούμε να το κάνουμε, μπορεί να το κάνει και η υπόλοιπη Ευρώπη!” έγραψε στο Twitter ο πρόεδρος της Λιθουανίας Γκίτανας Ναουσέντα. Η χώρα είπε επίσης ότι θα σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, αν και παραμένει συνδεδεμένο με το ρωσικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Ιδιαίτερη περίπτωση είναι η Γερμανία, η βιομηχανική δύναμη της Ευρώπης, η οποία παράγει περίπου το 15% της ηλεκτρικής της ενέργειας από αέριο και η οποία προμηθεύεται περίπου το ήμισυ του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία.

Ο Γερμανός υπουργός Κλίματος και Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ δήλωσε ότι θα χρειαστεί μέχρι το 2024 η Γερμανία για να απογαλακτιστεί από το ρωσικό αέριο, αφήνοντας τους νομοθέτες στο Κίεβο ολοένα και πιο απογοητευμένους.

«Όσο η Δύση συνεχίζει να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο ή πετρέλαιο, υποστηρίζει την Ουκρανία με το ένα χέρι και τη ρωσική πολεμική μηχανή με το άλλο», δήλωσε ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα σε δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες στις αρχές Απριλίου.

«Δεν καταλαβαίνουμε πώς μπορείς να βγάλεις λεφτά με αίμα», είπε ο πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy στο BBC.

Το Lithuania’s Independence, μια λεγόμενη Μονάδα Επαναεριοποίησης Πλωτής Αποθήκευσης, ή FSRU, θα μπορούσε να προσφέρει μια χρήσιμη μελέτη περίπτωσης για όσους θέλουν να απομακρυνθούν από το ρωσικό αέριο. Το LNG αντλείται στο σκάφος από ένα πλοίο μεταφοράς όπου μετατρέπεται ξανά σε αέριο για χρήση ή αποθήκευση.

Τα συστήματα FSRU μπορούν να κατασκευαστούν σχετικά γρήγορα — η διάρκεια του έργου εκτιμάται μεταξύ ενός και τριών ετών — και γενικά απαιτούν λιγότερες άδειες σχεδιασμού από ένα μόνιμο ισοδύναμο επίγειας. Μπορούν να μετακινηθούν από μέρος σε μέρος και να αντικατασταθούν με μεγαλύτερες ή μικρότερες μονάδες όπως απαιτείται με συγκριτική ευκολία.

Είναι σημαντικό ότι επιτρέπουν επίσης σε μια χώρα να επιλέξε από πού προέρχονται οι προμήθειες LNG: Η Λιθουανία προμηθεύεται επί του παρόντος μεγάλο μέρος του LNG της από τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ και το Κατάρ.

Τα έργα FSRU θεωρούνται καλές λύσεις για μικρότερες χώρες, όπως η Λιθουανία, η οποία καταναλώνει περίπου 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) έως 3 bcm φυσικού αερίου ετησίως, δήλωσε ο Zongqiang Luo, αναλυτής αγοράς φυσικού αερίου με την εταιρεία συμβούλων Rystad Energy με έδρα τη Νορβηγία. Η Λιθουανία πήρε περίπου το ένα τέταρτο του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία πέρυσι.

Για μια χώρα όπως η Γερμανία, η οποία χρειάζεται περίπου 90 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να είναι ακόμα χρήσιμο ως μέρος ενός ευρύτερου συνόλου λύσεων που θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει φυσικό αέριο από πεδία φυσικού αερίου της Νορβηγίας και της Ολλανδίας, καθώς και μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας.

Η Ιταλία, η Ολλανδία και η Εσθονία δήλωσαν ότι εξετάζουν έργα FSRU, ενώ το Βερολίνο σχεδιάζει τρεις τέτοιες μονάδες που θα μπορούσαν να παραδίδουν 27 bcm φυσικού αερίου ετησίως.

Ο Χάμπεκ επισκέφθηκε πρόσφατα το Κατάρ για να συζητήσει τις προμήθειες LNG. «Αυτό μπορεί να λειτουργήσει», είπε στο τηλεοπτικό δίκτυο DW μετά την επίσκεψη.

Η Λετονία και η Εσθονία δήλωσαν επίσης ότι θα τερματίσουν τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Η περιοχή δεν είναι ακόμη συνδεδεμένη με το δίκτυο φυσικού αερίου σε όλη την ΕΕ, κάτι που θα συμβεί τον Μάιο όταν ολοκληρωθεί μερικώς η σύνδεση με την Πολωνία.

Αν και η Λιθουανία δεν αγοράζει πλέον ρωσικό αέριο για εσωτερική κατανάλωση, το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να ρέει μέσω του δικτύου αγωγών της προς τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ.

Προβληματική ιστορία

Οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Λιθουανίας σχετικά με τον ενεργειακό εφοδιασμό χρονολογούνται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν και οι δύο χώρες προσπαθούσαν να ανοικοδομήσουν τις οικονομίες τους μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Τον χειμώνα του 1992, σε μια από μια σειρά προσπαθειών άσκησης πολιτικής πίεσης στο Βίλνιους, ο Ρώσος Πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν διέκοψε τις προμήθειες πετρελαίου στη γείτονά του μετά από διαφωνίες πληρωμών.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Βίλνιους κατηγόρησε τον ρωσικό κολοσσό φυσικού αερίου Gazprom για κατάχρηση της μονοπωλιακής του θέσης χρεώνοντας διογκωμένες τιμές στους Λιθουανούς πελάτες.

Η Λιθουανία έχασε τελικά μια μακροχρόνια υπόθεση αποζημίωσης σε δικαστήριο της Στοκχόλμης για αυτήν την αξίωση, αλλά την ίδια στιγμή, η ηγεσία του κράτους της Βαλτικής επινόησε έναν άλλο τρόπο για να αποσπάσει την εξουσία από την Gazprom: το έργο της Ανεξαρτησίας.

Το 2010, ο πρώην υπουργός Ενέργειας Αρβύδας Σεκμόκας κάλεσε τον Μασιούλις στο γραφείο του και του πρόσφερε την κορυφαία θέση στην Klaipėdos Nafta, την οποία αποδέχτηκε.

Το συμβόλαιο της Λιθουανίας με την Gazprom επρόκειτο να λήξει το 2015 και ο Μασιούλις κατάλαβε ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή, μια νέα μονάδα FSRU έπρεπε να είναι αγκυροβολημένη και έτοιμη να πάει στο λιμάνι της Klaipėda.

Ο Masiulis άρχισε να αναζητά εταιρείες με την τεχνογνωσία να προμηθεύονται ένα πλοίο FSRU.

Στις αρχές του 2012, η ​​Hoegh LNG με έδρα τη Νορβηγία ανακοίνωσε ότι κέρδισε το λιθουανικό συμβόλαιο και ανέθεσε στη νοτιοκορεάτικη ναυπηγική Hyundai να ασχοληθεί με το Independence.

Μια σειρά εξειδικευμένων κιτ, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος επαναεριοποίησης από την Κίνα και ενός συστήματος σύνδεσης από τη Δανία, ανατέθηκε επίσης για το έργο των 330 εκατομμυρίων δολαρίων. Στην ίδια τη Λιθουανία, οι φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα πιέζονταν σκληρά για να διασφαλίσουν ότι το έργο τηρούσε την προθεσμία του, τις ταχείς αποφάσεις και τις πολλές ώρες εργασίας.

Ο ρυθμός συνεχίστηκε μέχρι τις 27 Οκτωβρίου 2014, όταν η Independence έφτασε τελικά δίπλα στη νέα της προβλήτα στην Klaipėda για να συναντηθεί από τον Masiulis, ο οποίος είχε γίνει υπουργός Ενέργειας έναν μήνα νωρίτερα από την τότε Πρόεδρο Dalia Grybauskaitė, ένθερμη υποστηρίκτρια του έργου.

«Είμαστε πλέον ένα ενεργειακά ασφαλές κράτος», είπε.

Καθώς το αέριο από το πλοίο άρχισε να ρέει, οι νομοθέτες στο Βίλνιους παρατήρησαν ένα δευτερεύον όφελος στο οποίο δεν είχαν δεσμευτεί.

Εκτός από την παροχή μεγαλύτερης ενεργειακής ασφάλειας, ο νέος ανταγωνισμός από την Ανεξαρτησία ώθησε επίσης την Gazprom να μειώσει την τιμή του φυσικού αερίου που διοχέτευε στη Λιθουανία κατά περίπου το ένα πέμπτο.

«Ήταν τόσο πολιτική όσο και οικονομική νίκη», είπε ο Μασιούλης.

πηγή:politico