Σε κίνδυνο η ελευθερία των θαλασσών και το παγκόσμιο εμπόριο

Από την Ερυθρά Θάλασσα και τους Χούθι έως τον Πορθμό της Μαλάκα και τους πειρατές της και από τη Μαύρη Θάλασσα και τα υποβρύχια drones μέχρι τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και τα διαφιλονικούμενα ύδατα και αρχιπελάγη της, αποτελεί γεγονός ότι η ελευθερία της ναυσιπλοΐας στις θάλασσες της Γης απειλείται σήμερα όσο ποτέ άλλοτε από το 1945 και μετά. Αυτό εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το παγκόσμιο εμπόριο. Δεδομένου ότι πάνω από το 80% των αγαθών που διακινούνται στον πλανήτη μεταφέρονται με πλοία –σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ–, αυτό που συμβαίνει σε πολλές περιοχές συγκρούσεων πρέπει να θεωρηθεί παγκόσμια απειλή, η έκταση της οποίας απλώνεται σε κάθε χώρα, ανεξάρτητα από το μέγεθος του ΑΕΠ της. Σε εκτενή ανάλυσή του, ο Μαουρίτσιο Μολινάρι, διευθυντής της ιταλικής La Repubblica, εστιάζει την προσοχή του καταρχάς στη Μαύρη Θάλασσα, όπου, λόγω του πολέμου που κήρυξε ο Πούτιν στην Ουκρανία πριν από περισσότερο από μια διετία, απειλείται η θαλάσσια οδός μέσω της οποίας εξάγεται η μεγαλύτερη ποσότητα σιτηρών στον κόσμο.

Η ναυτική σύγκρουση μεταξύ Μόσχας και Κιέβου στα ύδατα της Μαύρης Θάλασσας –που δεν διεξάγεται πλέον μόνο με παραδοσιακές μονάδες, αλλά και με προηγμένα οπλικά συστήματα, όπως υποβρύχια drones– όχι μόνο μείωσε τις εξαγωγές, αλλά οδήγησε και σε δραματική αύξηση του κόστους ασφάλισης, με αποτέλεσμα μια βασική τροφή για δισεκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο να μετατραπεί «σε περιουσιακό στοιχείο υψηλού κινδύνου, η μοίρα του οποίου συνδέεται με έμμεσες και εύθραυστες διαπραγματεύσεις μεταξύ δυο κρατών που πρωταγωνιστούν σε μια σύρραξη που έχει ήδη προκαλέσει –σύμφωνα με τις πιο επιφυλακτικές εκτιμήσεις– τουλάχιστον 400.000 θανάτους» συνοψίζει ο ιταλός δημοσιογράφος. Remaining Time-0:00 Fullscreen Mute Εξίσου επικίνδυνο είναι αυτό που συμβαίνει στο στενό Μπαμπ Ελ-Μαντέμπ, στη νότια πύλη της Ερυθράς Θάλασσας, όπου οι φιλοϊρανοί Χούθι της Υεμένης βάλλουν κατά διερχομένων εμπορικών πλοίων από τον περασμένο Νοέμβριο. Αν και οι υεμενίτες αντάρτες –οι οποίοι εκπαιδεύονται, εξοπλίζονται και χρηματοδοτούνται από την Τεχεράνη– ξεκίνησαν τη δράση τους στοχεύοντας πλοία ισραηλινών συμφερόντων (θέλοντας, έτσι, να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στους Παλαιστίνιους της Γάζας μετά το ξέσπασμα του πολέμου), κατέληξαν να βάλλουν αδιακρίτως εναντίον πλοίων Δυτικών συμφερόντων. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη, είναι μια μείωση κατά 40% της κυκλοφορίας στη Διώρυγα του Σουέζ, μέσω της οποίας το 2023 πραγματοποιήθηκε το 22% του παγκόσμιου εμπορίου εμπορευματοκιβωτίων.

Η χώρα που πλήττεται περισσότερο από τις επιθέσεις των Χούθι είναι η Αίγυπτος, καθώς, όπως παραδέχτηκε ο αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, τα έσοδα που προέρχονται από τη Διώρυγα έχουν μειωθεί κατά 40%, με πολύ σοβαρές συνέπειες για την αιγυπτιακή οικονομία, δεδομένου ότι τα τέλη διέλευσης από το Σουέζ αντιστοιχούν σε ποσοστό άνω του 2% του ΑΕΠ. «Καθίσταται σαφής, λοιπόν, η σημασία της στρατιωτικής επέμβασης των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας για την προστασία της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα, με την υποστήριξη της ευρωπαϊκής επιχείρησης “Aspides” και μονάδων μεμονωμένων χωρών της περιοχής, από το Μπαχρέιν έως τη Σρι Λάνκα. Για την Ουάσινγκτον και το Λονδίνο αυτή είναι η μεγαλύτερη επιχείρηση για την υπεράσπιση της ελευθερίας των θαλασσών από τότε που, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προστάτευσαν την κυκλοφορία στον Ατλαντικό Ωκεανό από τις επιθέσεις των υποβρυχίων του Τρίτου Ράιχ» γράφει ο Μολινάρι.

Οσον αφορά το Ιράν, το οποίο φέρεται, σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, ακόμη και να υποδεικνύει στους Χούθι ποιους στόχους να πλήττουν, «ο ρόλος του κατέστη πιο εμφανής όταν, τον Ιανουάριο, οι Χούθι γνωστοποίησαν ότι εγγυώνται “ελεύθερη διέλευση” μόνο σε ρωσικά και κινεζικά πλοία, καθιστώντας ξεκάθαρη την πρόθεσή τους να είναι ένα πιόνι μιας πολύ μεγαλύτερης παγκόσμιας πρόκλησης που αποσκοπεί στο να ζημιωθούν οι χώρες της Δύσης και όποιος συναλλάσσεται μαζί τους». Το γεγονός ότι ο αμερικανός ναύαρχος εν αποστρατεία Τζέιμς Σταυρίδης, πρώην επικεφαλής των νατοϊκών δυνάμεων στην Ευρώπη, μιλώντας στην Wall Street Journal παραδέχτηκε πως «σε όλη μου τη ζωή ως αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού δεν έχω δει ποτέ μια τόσο έντονη πρόκληση στους ωκεανούς», είναι ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί. Πέρα από τη Μαύρη Θάλασσα και την Ερυθρά Θάλασσα, τα ύδατα είναι επίσης ταραγμένα στο Στενό της Ταϊβάν και, γενικότερα, στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, όπου ο πολεμικός στόλος του Πεκίνου, ο μεγαλύτερος στον κόσμο, επιχειρεί αδιάκοπα σε διαφιλονικούμενα ύδατα και αρχιπελάγη, από τις Φιλιππίνες έως το Βιετνάμ, καθιστώντας ξεκάθαρο ποιος έχει τον πρώτο λόγο στην περιοχή. Οσον αφορά ειδικά την Ταϊβάν, οι συνεχείς κινεζικές προκλήσεις και παραβιάσεις κατά της Ταϊπέι επιβεβαιώνουν τη φιλοδοξία της Χώρας του Δράκου να θέσει κάποια στιγμή τη νησιωτική χώρα υπό τον έλεγχό της.

Επιπλέον, υπάρχουν και οι πειρατές, από το Στενό της Μαλάκα έως τις ακτές του Κέρατος της Αφρικής και τον Κόλπο της Γουινέας, από όπου, λόγω της κατάστασης που επικρατεί στη Ερυθρά Θάλασσα, περνούν ολοένα περισσότερα εμπορικά πλοία που πραγματοποιούν τον περίπλου της Αφρικής. Συνυπολογίζοντας και την ακραία ξηρασία (λόγω της κλιματικής αλλαγής και της επιστροφής του Ελ Νίνιο) που έπληξε τη Διώρυγα του Παναμά, με αποτέλεσμα η κυκλοφορία να μειωθεί κατά 40%, καθίσταται ξεκάθαροι οι κίνδυνοι για το παγκόσμιο εμπόριο. Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του, ο Μαουρίτσιο Μολινάρι θυμίζει ότι διαφιλονικούμενο είναι και το Βορειοδυτικό Πέρασμα, που συνδέει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό μέσω του Αρκτικού Ωκεανού. Μεταξύ των χωρών που έχουν και εκεί την προσοχή τους στραμμένη, συγκαταλέγεται, φυσικά, η Ρωσία του Πούτιν.