ΠΑΣΟΚ: Ποιος υποψήφιος αρχηγός μπορεί να του δώσει προοπτική εξουσίας;

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 και νωρίτερα, σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα πρώην ισχυρά και ιδιαίτερα παρεμβατικά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, που είχαν κυριαρχήσει στην κυβερνητική σκηνή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, άρχισαν να υφίστανται μικρές ή μεγάλες ήττες. Η επιρροή τους μειωνόταν συνεχώς, οι εκλογικές τους επιδόσεις θύμιζαν κόμματα που οδηγούνται σε κατάρρευση, ενώ οι παρεμβάσεις τους στην κοινωνία είχαν περιοριστεί δραματικά. Παράλληλα, άλλοι πολιτικοί σχηματισμοί, είτε αριστεροί είτε λαϊκιστικοί, σταδιακά κέρδιζαν έδαφος, προσελκύοντας τις προτιμήσεις εκατομμυρίων ψηφοφόρων που για πολλές δεκαετίες στήριζαν την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Αυτή ήταν η αρχή της παρακμής ενός μοντέλου σοσιαλδημοκρατικής διακυβέρνησης που αποτελούσε εναλλακτική πρόταση απέναντι στα συντηρητικά κόμματα.

Το ΠΑΣΟΚ, αναμφίβολα επηρεασμένο σε μεγάλο βαθμό από την τεράστια οικονομική κρίση που προκάλεσαν τα μνημόνια, αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της παρακμής της σοσιαλδημοκρατίας ή του «τρίτου δρόμου», όπως είχε χαρακτηριστεί το πολιτικό αυτό ρεύμα μεταξύ του καπιταλισμού και του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο όρος «Pasokification» (πασοκοποίηση), που αναφέρεται στην εξαιρετικά αρνητική πορεία των σοσιαλιστών, καθιερώθηκε στα λεξικά και στις δημόσιες συζητήσεις σε όλη την Ευρώπη, καθώς πολιτικοί επιστήμονες προσπαθούσαν να καταγράψουν την παρακμή και συχνά, σε πολλές χώρες, τη συντριβή της σοσιαλδημοκρατίας. Το κόμμα που κυριάρχησε στη χώρα μας μετά τη Μεταπολίτευση υπήρξε θύμα απόλυτης κατάρρευσης. Από το 43,9% που κέρδισε στις εκλογές του 2009, έπεσε στο 13,2% τον Μάιο του 2012, στο 12,3% τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, και ακολούθησε ο πολιτικός εξευτελισμός με το 4,7% το 2015.

Από εκείνη την εποχή, η ελληνική σοσιαλδημοκρατία, παρά τις ιδιαιτερότητες και τις στρεβλώσεις της, έχει περάσει από πολλές δύσκολες περιπέτειες που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Η επιρροή της μειώθηκε, ενώ άλλοι πολιτικοί σχηματισμοί ενισχύθηκαν. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αρχικά, εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση που προκάλεσαν τα μνημόνια και υποδέχτηκε με ενθουσιασμό μεγάλες ομάδες ψηφοφόρων που απομακρύνονταν από το ΠΑΣΟΚ. Πολλά στελέχη που είχαν αναλάβει θέσεις ευθύνης σε κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ άρχισαν να βλέπουν το μέλλον τους και την πολιτική τους καριέρα στην Κουμουνδούρου.

Από το 2019, ένα αριθμητικά μικρότερο αλλά δυναμικό τμήμα ψηφοφόρων, πρώην υποστηρικτών του ΠΑΣΟΚ, «ερωτεύτηκε» πολιτικά τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Με το επιχείρημα ότι έπρεπε να απομακρυνθεί ο ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία, ψήφιζαν με ενθουσιασμό τη Νέα Δημοκρατία (αυτό συνεχίζεται ακόμα). Στην προσπάθειά του να διευρύνει την εκλογική του βάση, ο σημερινός πρωθυπουργός προτίμησε σε πολλές περιπτώσεις να αξιοποιήσει στελέχη του παλαιού (όπως ο Χρυσοχοΐδης) και του νεότερου (όπως ο Πιερρακάκης) ΠΑΣΟΚ σε θέσεις εξουσίας, κάτι που προκάλεσε δυσαρέσκεια ακόμη και σε στελέχη της δεξιάς.

Ο νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, συχνά επισημαίνει ότι ανέλαβε ένα ΠΑΣΟΚ σχεδόν σε κατάσταση ημιθανής και ότι σταδιακά έχει καταφέρει να αυξήσει τα ποσοστά του. Αυτό είναι αληθές, ωστόσο υπάρχει και μια άλλη διάσταση: ενώ το αντίπαλο κόμμα του ίδιου ή παρόμοιου πολιτικού χώρου (ΣΥΡΙΖΑ) αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία του, τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ παραμένουν μακριά από τις προσδοκίες που δημιουργούν οι τρέχουσες συνθήκες. Σίγουρα, δεν ανταγωνίζονται τα ποσοστά ενός κόμματος εξουσίας.

Όσοι θα ψηφίσουν στις εκλογές της 6ης Οκτωβρίου για την εκλογή της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ ελπίζουν σε έναν πρόεδρο που θα τους οδηγήσει σχετικά σύντομα στην εξουσία, δηλαδή, θα βάλει τέλος στον εφιάλτη της Pasokification.

Είναι ευρέως παραδεκτό ότι η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας σχετίζεται με την σχεδόν πλήρη υποταγή της στην οικονομική φιλελευθεροποίηση που επικράτησε σε όλη την Ευρώπη (και όχι μόνο) μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Σε εκείνη την περίοδο, άρχισαν να φυτεύονται οι πρώτοι σπόροι: οι κυβερνήσεις υιοθέτησαν ένα μοντέλο διακυβέρνησης που τις απομάκρυνε από τις ευρύτερες μάζες, οι οποίες διαπίστωναν ότι οι πολιτικές τους δεν διέφεραν από αυτές των συντηρητικών κυβερνήσεων.

Ανάμεσα στους επτά υποψηφίους για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, οι ψηφοφόροι θα μπορούν εύκολα να αναγνωρίσουν ποιοι υιοθέτησαν το ακραία φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο τα προηγούμενα χρόνια ή ποιοι έχουν στραφεί τόσο δεξιά ώστε οι θέσεις τους να είναι σχεδόν αδιάκριτες από αυτές της δεξιάς. Αυτό είναι προφανές. Άρα, δεν είναι τόσο θέμα προσώπου αλλά προγράμματος η απόκτηση κυβερνητικής προοπτικής.