Η Τουρκία παραβιάζει τις διεθνείς υποχρεώσεις για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ελληνικών μειονοτήτων

Το Ίδρυμα Ελληνικού Νοσοκομείου Μπαλίκλι (Balıklı Rum Hastanesi Vakfı, BRHV), που ιδρύθηκε το 1794 και αναγνωρίστηκε βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 ως ίδρυμα μειονοτικής κοινότητας, εποπτεύει ένα ευρύ δίκτυο φιλανθρωπικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου ενός νοσοκομείου, οίκων φροντίδας ηλικιωμένων και κλινικών. Διαθέτει επίσης εκτεταμένη ακίνητη περιουσία, γεγονός που το καθιστά το πλουσιότερο ίδρυμα του είδους του στη φθίνουσα ελληνορθόδοξη κοινότητα της Τουρκίας.

Ωστόσο, όπως αναφέρει το al monitor, το ίδρυμα δεν έχει καταφέρει να πραγματοποιήσει εκλογές για το διοικητικό συμβούλιο από το 1991, όταν το σημερινό διοικητικό συμβούλιο συγκροτήθηκε εν μέσω εκτεταμένων παρατυπιών που ουσιαστικά απέκλεισαν την ευρύτερη ελληνική κοινότητα από τη συμμετοχή. Το διοικητικό συμβούλιο έχει αντιμετωπίσει σοβαρή κριτική από τα μέλη της κοινότητας για τις υποτιθέμενες παρατυπίες και την έλλειψη διαφάνειας.

Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, Κωνσταντίνος Γιουβανίδης, φέρεται να βρίσκεται κοντά στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Εντογάν. Σε συνέντευξή του στη Sabah, μια εφημερίδα που ανήκει στην οικογένεια του Ερντογάν, τον Οκτώβριο του 2023, ο Γιουβανίδης εξήρε τον πρόεδρο, λέγοντας: «Χάρη στον πρόεδρό μας οι μειονότητες βιώνουν μια χρυσή εποχή. Παλαιότερα ήμασταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Τώρα, αισθανόμαστε σαν ισότιμοι πολίτες. Από την εποχή του Ατατούρκ, καμία κυβέρνηση δεν προσέγγισε τις μειονότητες με αυτόν τον τρόπο – όλες τους πήραν πράγματα από τις μειονότητες χωρίς να δώσουν τίποτα σε αντάλλαγμα. Με τον Εντογάν, οι μειονότητες ανέκτησαν τόσο τις περιουσίες τους όσο και τα δικαιώματά τους», και προσθέτει: »Το να το αρνείσαι αυτό είναι αχαριστία. Ζούμε στην πιο ελεύθερη περίοδο της ζωής μας».

Ο κύριος λόγος για την απουσία εκλογών έγκειται σε ένα νομικό και γραφειοκρατικό αδιέξοδο που δημιούργησαν οι τουρκικές αρχές. Το σημερινό διοικητικό συμβούλιο έχει επίσης αποφύγει να ξεκινήσει εκλογές, δηλώνοντας ότι δεν θα προχωρήσει χωρίς το πράσινο φως της κυβέρνησης.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς του 2004 και του 2008 που δημοσιεύθηκαν στην Επίσημη Εφημερίδα της Τουρκίας, τα μειονοτικά ιδρύματα υποχρεούνται να διεξάγουν εκλογές για το διοικητικό συμβούλιο κάθε τέσσερα χρόνια. Ενώ άλλες μειονοτικές κοινότητες συμμορφώνονταν με αυτούς τους κανόνες, το BRHV επανειλημμένα δεν το έκανε. Τα μέλη της κοινότητας αναφέρουν ότι οι εκκλήσεις τους στη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων (Vakıflar Genel Müdürlüğü, VGM), την αρχή που εποπτεύει τα ιδρύματα στην Τουρκία, και στο ίδιο το διοικητικό συμβούλιο έμειναν αναπάντητες.

Ένα νομικό κενό προέκυψε μετά την ακύρωση των προηγούμενων εκλογικών κανονισμών το 2013. Παρόλο που η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να εισαγάγει νέο πλαίσιο, δεν εκδόθηκε καμία απόφαση αντικατάστασης για σχεδόν μια δεκαετία. Εν τω μεταξύ, η διοίκηση του BRHV παρέμεινε αμετάβλητη, στερώντας ουσιαστικά από τα ελληνορθόδοξα μέλη κάθε λόγο στη διακυβέρνηση του σημαντικότερου θεσμού της κοινότητάς τους.

Το 2014 τα μέλη του BRHV κατέθεσαν αγωγή σε τουρκικό δικαστήριο, υποστηρίζοντας ότι η απουσία εκλογών παραβίαζε τόσο το τουρκικό Σύνταγμα όσο και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το 7ο Πολιτικό Δικαστήριο του Bakırköy απέρριψε την υπόθεση, κρίνοντας ότι η έλλειψη κανονιστικού πλαισίου δεν αποτελούσε δικαστικό ζήτημα. Το δικαστήριο αγνόησε μια έκθεση εμπειρογνωμόνων που έκρινε παράνομο το σημερινό διοικητικό συμβούλιο και δήλωσε ότι οι εκλογές θα μπορούσαν ακόμη να διεξαχθούν με βάση τους υφιστάμενους κανονισμούς.

Η προσφυγή στο Ανώτατο Εφετείο (Yargıtay) απορρίφθηκε τον Νοέμβριο του 2017, με αποτέλεσμα να υποβληθεί ατομική προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας το 2019. Οι προσφεύγουσες Ευθυμία Μεέντζογλου, Ευδοξία Γαλανοπούλου, Κατίνα Ευδοκία Βεριόπολου, Μαρία Φιλήμων και Κετί Βούτσα ισχυρίστηκαν ότι δεν ήταν σε θέση να επιβλέπουν το ίδρυμα και ισχυρίστηκαν ότι παραβιάστηκαν τα δικαιώματά τους στην ιδιοκτησία, την ελευθερία της θρησκείας και της συνείδησης και την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι.

Σε απόφαση που εκδόθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2023, το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι η παρατεταμένη αναστολή των εκλογών παραβίασε την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι των προσφευγόντων σύμφωνα με το άρθρο 33 του Συντάγματος και το άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το δικαστήριο διέταξε τη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων να λάβει άμεσα μέτρα για τη διοργάνωση εκλογών στο BRHV. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές.

Στις 2 Ιουλίου 2024, οι προσφεύγοντες υπέβαλαν αίτηση στο VGM ζητώντας τη συμμόρφωση με την απόφαση του δικαστηρίου. Η VGM απάντησε στις 24 Ιουλίου, δηλώνοντας ότι τα ιδρύματα που διαχειρίζονται νοσοκομεία απαιτούν ειδικό κανονισμό εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας. Η απαίτηση αυτή, η οποία βασιζόταν στο άρθρο 15 ενός κανονισμού του 2022, επέβαλε τη διενέργεια εκλογών έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 – προθεσμία που παρήλθε άπρακτη.

Νομικοί εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι η επίκληση της έγκρισης του Υπουργείου Υγείας από τον VGM δεν έχει βάση στην τουρκική νομοθεσία, τον ιδρυτικό νόμο ή τη Συνθήκη της Λωζάνης. Μια ομάδα μελών της κοινότητας έχει καταθέσει ξεχωριστή αγωγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αμφισβητώντας τη νομιμότητα του κανονισμού του 2022.

Εν μέσω αυξανόμενης απογοήτευσης, οι ηγέτες της κοινότητας έφεραν την υπόθεσή τους στα Ηνωμένα Έθνη. Μια επιστολή που υποβλήθηκε στις 24 Απριλίου 2025 από την Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών επικαλείται τα άρθρα 40 και 42 της Συνθήκης της Λωζάνης, υποστηρίζοντας ότι η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά τις διεθνείς υποχρεώσεις της για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Η επιστολή υπογραμμίζει ότι το BRHV, το μεγαλύτερο από τα 70 ελληνορθόδοξα ιδρύματα της Τουρκίας, λειτουργεί χωρίς κοινοτική εποπτεία για περισσότερες από τρεις δεκαετίες.

Σήμερα, ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός στην Τουρκία αριθμεί λιγότερους από 1.000 – από πάνω από 125.000 πριν από έναν αιώνα. Για πολλούς η υπόθεση BRHV συμβολίζει όχι μόνο μια αποτυχία της νομικής και διοικητικής δικαιοσύνης αλλά και τη συνεχιζόμενη διάβρωση της θεσμικής αυτονομίας για τις μη μουσουλμανικές μειονότητες.

Παρά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, δεν έχει προκύψει καμία σαφής ένδειξη σχετικά με το πότε -ή αν- θα εκδοθεί ο απαιτούμενος εκλογικός κανονισμός για τα μειονοτικά ιδρύματα που διαχειρίζονται νοσοκομεία.

Πηγή: Pagenews.gr