Η επέκταση της σύγκρουσης και τα παιχνίδια εξουσίας στην Ερυθρά Θάλασσα

Η Ερυθρά Θάλασσα και το Κέρας της Αφρικής βιώνουν εκτεταμένες εντάσεις στο πλαίσιο των στρατηγικών στόχων των διεθνών και περιφερειακών δυνάμεων, όπου οι εχθροπραξίες και οι αντιπαλότητες έχουν δημιουργήσει μια περίπλοκη κατάσταση σε αυτή τη ζωτικής σημασίας θαλάσσια οδό για το παγκόσμιο εμπόριο και τη μεταφορά ενέργειας. Από τότε που η Ανσαρουλάχ, γνωστή ως Χούθι, σε υποστήριξη του λαού της Γάζας, άρχισε να εμποδίζει τη διέλευση πλοίων και να επιχειρεί να επιβάλει οικονομικό αποκλεισμό στο Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ενισχύσει την παρουσία τους στην Ερυθρά Θάλασσα με την αποστολή ναυτικών στόλων. Πρόσφατα, με την κλιμάκωση των επιχειρήσεων, τις επιθέσεις σε υποδομές και την αύξηση των δολοφονιών Υεμενιτών, έχουν καταστήσει την Ερυθρά Θάλασσα πιο ανασφαλή από ποτέ.

Όπως αναφέρει το modern diplomacy, ο αμερικανικός στρατός ανακοίνωσε ότι από τα μέσα Μαρτίου έως τα τέλη Απριλίου επιτέθηκε σε περισσότερους από 800 στόχους στην Υεμένη, με αποτέλεσμα η Ερυθρά Θάλασσα να παραμένει ανασφαλής. Το 2024, ο όγκος του εμπορίου που διέρχεται από τη Διώρυγα του Σουέζ μειώθηκε κατά περίπου 50%. Αυτό συμβαίνει ενώ ο Τραμπ ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι τα αμερικανικά εμπορικά πλοία θα διέρχονται εφεξής τόσο από τη Διώρυγα του Σουέζ όσο και από τη Διώρυγα του Παναμά ελεύθερα και χωρίς να καταβάλλουν τελωνειακούς δασμούς.

Ωστόσο, η αμερικανική αντιπαράθεση με τους Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα όχι μόνο δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να περιορίσει τις ενέργειές τους σε αυτή τη θάλασσα και εναντίον του Ισραήλ, αλλά τους έχει κάνει και πιο έμπειρους. Σήμερα, εκτός από το γεγονός ότι οι πύραυλοι των Χούθι μπορούν να φτάσουν στα κατεχόμενα εδάφη, το νότιο τμήμα της ναυτιλιακής οδού της Ερυθράς Θάλασσας, που εκτείνεται από τα βορειοδυτικά του Κόλπου του Άντεν έως απέναντι από το λιμάνι του Αλ-Σαλίφ, βρίσκεται επίσης εντός της εμβέλειάς τους, παρά την έλλειψη πλήρους κυριαρχίας σε ό,τι αφορά την πυραυλική ισχύ σε όλες τις περιοχές. Επιπλέον, έχουν άμεσο έλεγχο των νησιών στα νότια της ακτής του λιμανιού της Χοντέιντα και άλλων νησιών κατά μήκος των υδάτων της Υεμένης. Μπορεί να προστεθεί ότι αυτές οι δυνατότητες τους έχουν προσφέρει μια σειρά από δυνάμεις από το βόρειο έως το νότιο τμήμα της Ερυθράς Θάλασσας.

Δεδομένης της έκτασης των αμερικανικών επιθέσεων κατά των Χούθι κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ, φαίνεται ότι το ζήτημα της Υεμένης έχει ξεπεράσει τη διατήρηση της ασφάλειας του Ισραήλ. Η παρούσα ανάλυση εξετάζει τους λόγους για την αυξημένη ένταση των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους έναντι των Υεμενιτών, ενώ παράλληλα διερευνά τη στρατηγική σημασία της Ερυθράς Θάλασσας, του στενού Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ και της Διώρυγας του Σουέζ.

Παράλληλα με τη σημαντική αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ερυθρά Θάλασσα, αξίζει να σημειωθεί η στρατιωτική επιχείρηση EUNAVFOR ASPIDES της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 29 Ιανουαρίου 2024, ο στόχος της οποίας ήταν η προστασία των εμπορικών πλοίων από επιθέσεις των ενόπλων δυνάμεων της Υεμένης που συνδέονται με το κίνημα των Χούθι. Η επίδειξη δύναμης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, με την αύξηση των ναυτικών στόλων και των αεροπλανοφόρων στην περιοχή, έχει στην πραγματικότητα ως στόχο την αποτροπή της Κίνας, της Ρωσίας, του Ιράν και της Υεμένης, με το πρόσχημα της υποστήριξης του Ισραήλ. Φυσικά, αυτό όχι μόνο δεν κατάφερε να μειώσει τις εντάσεις, αλλά έφερε επίσης την Ερυθρά Θάλασσα πιο κοντά σε μια ταραχώδη περιοχή, καθώς η Κίνα και η Ρωσία διατηρούν μια σοβαρή παρουσία πίσω από τα παρασκήνια των εξελίξεων στην Ερυθρά Θάλασσα και των ζητημάτων της Μέσης Ανατολής.

Επιπλέον, για αρκετές δεκαετίες, οι διεθνείς προσπάθειες και οι προσπάθειες των παραθαλάσσιων κρατών της Ερυθράς Θάλασσας για την επίτευξη συλλογικής ασφάλειας και την ενίσχυση των περιφερειακών συμμαχιών και των οικονομικών εταιρικών σχέσεων έχουν αποβεί άκαρπες. Ο ανταγωνισμός και η εχθρότητα μεταξύ διαφόρων χωρών για την κυριαρχία των λιμανιών και η αύξηση του αριθμού των στρατιωτικών βάσεων στις ακτές των χωρών της Ερυθράς Θάλασσας έχουν εμποδίσει τη δημιουργία οποιουδήποτε μηχανισμού, ακόμη και ενός συμβουλίου συνεργασίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στρατηγική στρατιωτική παρουσία στο Τζιμπουτί, κοντά στο Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ. Ο δηλωμένος στόχος της στρατιωτικής βάσης Camp Lemonnier είναι η προώθηση της περιφερειακής ασφάλειας, σταθερότητας και ευημερίας. Η Ρωσία διαθέτει επίσης μια στρατιωτική βάση εφοδιασμού κοντά στο Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ, στο Πορτ Σουδάν, και έχει ανακοινώσει ότι τα συμφέροντά της στην περιοχή αυξάνονται. Η Κίνα έχει επίσης ιδρύσει την πρώτη της στρατιωτική βάση στο εξωτερικό στο Τζιμπουτί, προκειμένου να αξιοποιήσει τη θέση της Ερυθράς Θάλασσας για την φιλόδοξη «Πρωτοβουλία Μιας Ζώνης και Ενός Δρόμου». Η βάση αυτή έχει στρατιωτική σημασία για την Κίνα και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Πεκίνο έχει επεκτείνει σημαντικά την επιρροή του στην Αφρική τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με ισχυρή παρουσία σε ολόκληρη την ήπειρο μέσω στοχευμένων επενδύσεων και της χρήσης του χρέους ως μέσου πίεσης. Μεταξύ των φιλόδοξων σχεδίων της Κίνας για το Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ είναι η δημιουργία μιας γέφυρας επικοινωνίας ή ενός υποθαλάσσιου τούνελ μέσω του οποίου θα μπορούσε να συνδέσει τις ηπείρους της Ασίας και της Αφρικής μέσω της Υεμένης με το Τζιμπουτί. Ωστόσο, το σχέδιο αυτό παραμένει στα χαρτιά και έχει προς το παρόν σταματήσει λόγω της πολιτικής του Τραμπ για τον περιορισμό της Κίνας.

Είναι ενδιαφέρον ότι η Τουρκία έχει επίσης στρατιωτική παρουσία στο Τζιμπουτί. Τον Φεβρουάριο του 2024, η χώρα αυτή υπέγραψε μια συνολική συμφωνία με το Τζιμπουτί που περιλαμβάνει στρατιωτική εκπαίδευση, οικονομικά θέματα και ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού.

Εκτός από τη σημασία της Υεμένης και του Τζιμπουτί στο στενό του Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ για τον έλεγχο της Ερυθράς Θάλασσας και της Διώρυγας του Σουέζ, συνεχίζεται επίσης ο ανταγωνισμός και η εχθρότητα μεταξύ διαφόρων χωρών για την κυριαρχία σε άλλα λιμάνια αυτής της θαλάσσιας οδού.

Η Ρωσία επιδιώκει να ιδρύσει ναυτική βάση στο Πορτ Σουδάν και προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της σε αυτή τη θαλάσσια οδό μέσω μιας συμφωνίας που υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 2025. Επιπλέον, η Κίνα και η Ρωσία έχουν συνεργαστεί με τους Χούθι στην Υεμένη και, σε συνεργασία με το Ιράν, υποστηρίζουν τους Χούθι ενάντια στις αμερικανικές επιθέσεις.

Η Τουρκία και το Κατάρ έχουν επίσης παρουσία στο Σουδάν και τη Σομαλία. Η Τουρκία, με στρατιωτική βάση στη Σομαλία, επηρεάζει τα λιμάνια και τα αεροδρόμια αυτής της χώρας, ενώ η παρουσία του Κατάρ στη νότια Σομαλία είναι σημαντική.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επίσης εδραιώσει τη θαλάσσια επιρροή τους στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, ιδίως μέσω των μισθοφόρων τους στη νότια Υεμένη, καθώς και στην Ερυθραία, τη Σομαλιλάνδη και, ενδεχομένως, στο Τζιμπουτί. Η Σαουδική Αραβία, ως ισχυρή χώρα στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, στοχεύει να ενισχύσει τον ρόλο της ως παγκόσμιου κόμβου εφοδιαστικής αλυσίδας στην περιοχή αυτή, με βάση το Όραμα 2030. Το λιμάνι της Τζέντα, το μεγαλύτερο λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας με χωρητικότητα άνω των 7 εκατομμυρίων TEU (ισοδύναμα είκοσι ποδιών) ετησίως, έχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται περίπου πέντε χιλιάδες πλοία ετησίως. Το λιμάνι του Γιανμπού έχει επίσης χωρητικότητα εκφόρτωσης 800 τόνων σιτηρών προϊόντων ανά ώρα και διαχειρίζεται 210 εκατομμύρια τόνους εμπορευμάτων ετησίως. Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία έχει αναλάβει το φιλόδοξο έργο της πόλης Neom City στην ακτή της Ερυθράς Θάλασσας.

Είναι προφανές ότι η σύγκρουση διεθνών και περιφερειακών συμφερόντων στην Ερυθρά Θάλασσα είναι τόσο έντονη που έχει μειώσει σημαντικά την πιθανότητα επίτευξης οποιασδήποτε περιφερειακής συνεργασίας. Το 2020, η Σαουδική Αραβία ίδρυσε το «Συμβούλιο της Ερυθράς Θάλασσας», φιλοξενώντας χώρες της περιοχής, αλλά και αυτή η πρωτοβουλία δεν απέφερε αποτελέσματα. Φυσικά, εκτός από τις αντιπαλότητες και τις εχθροπραξίες που προέρχονται από έξω από την περιοχή, πρέπει να αναφερθούν και οι αντιπαλότητες και οι εχθροπραξίες εντός της περιοχής.

Ενώ οι εξωτερικές δυνάμεις τροφοδοτούν τις εντάσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, η αστάθεια επιτείνεται από τις μακροχρόνιες περιφερειακές αντιπαλότητες και εχθρότητες. Η Αιθιοπία είναι μεσόγεια χώρα, αλλά έχει προνομιακή θέση κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα. Η χώρα αυτή έχει πρόσβαση στη θάλασσα μέσω του Τζιμπουτί, οπότε έχει επιδιώξει να μειώσει την εξάρτησή της προσεγγίζοντας την Ερυθραία, μια παράκτια χώρα της Ερυθράς Θάλασσας, διαφοροποιώντας έτσι τις θαλάσσιες διαδρομές της. Ωστόσο, πρόσφατες αναφορές δείχνουν αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας.

Με τη στρατηγική γεωγραφική της θέση με θέα στην ακτογραμμή, η Ερυθραία επιδιώκει να ενισχύσει τον ρόλο της, αλλά έχει βαθιές διαφορές και τεταμένες σχέσεις με το Σουδάν και το Τζιμπουτί, που αποτελούν μέρος του γεωπολιτικού ανταγωνισμού στην Ερυθρά Θάλασσα.

Συμπερασματικά, οι προκλήσεις, οι εντάσεις, οι ιστορικές αντιπαλότητες, η πολιτική αστάθεια και η στρατιωτική παρουσία διεθνών και περιφερειακών δυνάμεων με αντικρουόμενα συμφέροντα έχουν δημιουργήσει σημαντικά εμπόδια για την ειρήνη σε αυτή την κρίσιμη διεθνή θαλάσσια οδό.

Οι προοπτικές για το παγκόσμιο εμπόριο και την αλυσίδα εφοδιασμού ενέργειας στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας δεν φαίνονται ευοίωνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ εξέδωσε πρόσφατα αυστηρές προειδοποιήσεις προς τους Αφρικανούς ηγέτες σχετικά με την παρουσία της Κίνας στην Αφρική. Το θέμα αυτό περιπλέκει τις σχέσεις αυτών των χωρών με την Κίνα. Οι ΗΠΑ ενδέχεται να δείξουν λιγότερη ευαισθησία στην παρουσία της Ρωσίας στην Αφρική, αλλά δεν διστάζουν να περιορίσουν την Κίνα στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Πηγή: Pagenews.gr