Από φίλοι – άγνωστοι: Ο Τραμπ αναδιαμορφώνει την Δυτική Ασία χωρίς τον Νετανιάχου

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ πραγματοποιεί αυτή την περίοδο περιοδεία στον Περσικό Κόλπο. Διακυβεύονται τρισεκατομμύρια, οι πυρηνικοί φάκελοι βρίσκονται σε κίνηση και η Γάζα βρίσκεται στο επίκεντρο μιας παρασκηνιακής συμφωνίας που δεν περιλαμβάνει πλέον το Ισραήλ. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, η αμερικανική δύναμη στη Δυτική Ασία εκτυλίσσεται χωρίς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου στο επίκεντρό της.

Όπως αναφέρει το the cradle, τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, όπως το ραδιόφωνο του ισραηλινού στρατού, το Κανάλι 12 και το Israel Hayom, επιβεβαιώνουν τις επιπτώσεις: ο Τραμπ διέκοψε την άμεση επικοινωνία με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό. Ένα ανώτερο μέλος του κύκλου του Τραμπ φέρεται να είπε στον Ισραηλινό υπουργό Στρατηγικών Υποθέσεων Ρον Ντέρμερ ότι αυτό που είναι το μεγαλύτερο μπελάς του προέδρου είναι να τον θεωρούν αφελή ή χειραγωγούμενο – και ότι ο Νετανιάχου έκανε ακριβώς αυτό.

Η Ουάσινγκτον δεν περιμένει. Ένα σχέδιο για τη Γάζα καταρτίζεται ήδη με το Κάιρο, τη Ντόχα και το Άμπου Ντάμπι και η Χαμάς έχει κληθεί στο Κάιρο. Όπως δήλωσε ευθέως ο Αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ στον ισραηλινό Τύπο: «Θέλουμε να φέρουμε πίσω τους ομήρους, αλλά το Ισραήλ δεν θέλει να τερματίσει τον πόλεμο». Εν τω μεταξύ, μια συμφωνία για τα πυρηνικά της Σαουδικής Αραβίας – που κάποτε εξαρτιόταν από την ισραηλινή εξομάλυνση – προχωρά χωρίς τη συμβολή του Νετανιάχου.

Δεν πρόκειται απλώς για μια αλλαγή στις σχέσεις, αλλά για έναν πόλεμο εγωισμού. Ο Τραμπ ευδοκιμεί στο να είναι ο μοναδικός που θα χαράξει την περιφερειακή πολιτική. Η ιδέα ότι ο Νετανιάχου τον χρησιμοποίησε ή προσπάθησε να γράψει την αφήγησή του είναι ανεπίτρεπτη. Για τον «Μπίμπι», αποτελεί υπαρξιακό ζήτημα.

Έχοντας επανέλθει στο αξίωμα περισσότερες φορές από οποιονδήποτε άλλο ισραηλινό ηγέτη -συχνά υπό την απειλή κατηγορίας- ο Νετανιάχου βλέπει τον εαυτό του όχι ως ομότιμο μεταξύ των πολιτικών ανδρών, αλλά ως το τελευταίο προπύργιο κατά της ισραηλινής κατάρρευσης. Ο έλεγχος, και για τους δύο ηγέτες, δεν είναι απλώς εξουσία.

Ο δεσμός Κούσνερ-Νετανιάχου που έσπασε

Πριν από λίγο καιρό, ο Νετανιάχου μπορούσε να τηλεφωνήσει στον Λευκό Οίκο και να πάρει ό,τι ήθελε. Ο Τραμπ μετέφερε την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, έκοψε τη χρηματοδότηση της UNRWA, αποσύρθηκε από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, παρουσίασε τη λεγόμενη «συμφωνία του αιώνα» και προώθησε την ομαλοποίηση των Αράβων με το κράτος κατοχής.

Ο Τζάρεντ Κούσνερ – γαμπρός του Τραμπ και επικεφαλής της πολιτικής του για τη Δυτική Ασία – ήταν κάτι περισσότερο από ένας σύνδεσμος με το Ισραήλ- η σχέση του με τον Νετανιάχου ήταν προσωπική.

Όπως αναφέρουν ισραηλινά και αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, ο Νετανιάχου διανυκτέρευσε κάποτε στο σπίτι της οικογένειας Κούσνερ στο Νιου Τζέρσεϊ. Ο έφηβος Τζάρεντ παραχώρησε την κρεβατοκάμαρά του για να την έχει ο Νετανιάχου. Οι Κούσνερ, ειδικά ο πατέρας του Τζάρεντ, ο Τσαρλς, μπέρδευαν τη διπλωματία με την οικογενειακή αφοσίωση.

Όταν ο Τραμπ ανέλαβε τα καθήκοντά του, αυτή η εγγύτητα μεταφράστηκε σε πολιτική. Η AIPAC, η οικογένεια Άντελσον, η ZOA, και ένα δίκτυο φιλελεύθερων δεξαμενών σκέψης και μεγαλοδωρητών διαμόρφωσαν τη στρατηγική. Οι περιφερειακοί στόχοι του Νετανιάχου – απομόνωση του Ιράν, παραγκωνισμός των Παλαιστινίων και επισημοποίηση της αραβικής εξομάλυνσης – αναδιπλώθηκαν στο δόγμα του Τραμπ.

Αλλά προέκυψαν ρήγματα. Ισραηλινοί αξιωματούχοι δυσανασχέτησαν σιωπηλά με την πίεση του Κούσνερ για τις συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες απαιτούσαν από το Ισραήλ να σταματήσει την προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Η βαθύτερη ρήξη, ωστόσο, ήρθε όταν ο Τραμπ αρνήθηκε τελικά να εγκρίνει στρατιωτικό χτύπημα στο Ιράν, παρά την εμπρηστική ρητορική.

Ο Νετανιάχου, πολιτικά πολιορκημένος στο «σπίτι» του και προσηλωμένος στην Τεχεράνη, είδε την κλιμάκωση ως αναγκαία και πολιτικά χρήσιμη. Ο Τραμπ παρέμεινε αμετάπειστος, επιλέγοντας αντ’ αυτού να διατηρήσει την εικόνα του ως διαπραγματευτή και όχι ως προέδρου σε καιρό πολέμου.

Η εμμονή του Νετανιάχου με το Ιράν

Λίγοι σύγχρονοι ηγέτες έχουν εξαρτήσει την πολιτική τους ταυτότητα τόσο εμμονικά από μία και μόνο απειλή. Για τον Νετανιάχου, αυτή η απειλή είναι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Από τα διαγράμματα βόμβας με γελοιογραφίες στα Ηνωμένα Έθνη μέχρι τις δεκαετίες εκστρατειών πίεσης στην Ουάσιγκτον, έχει κάνει σκοπό της ζωής του να αποτρέψει ένα ιρανικό πυρηνικό ξέσπασμα.

Η ρητορική δεν έχει αλλάξει. «Θα δράσουμε για να εμποδίσουμε το Ιράν να γίνει πυρηνικό κράτος – όχι για κανέναν άλλον, για εμάς τους ίδιους», δήλωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός τον Μάρτιο του 2024. Εν τω μεταξύ, οι διαρροές από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες συνεχίζονται.

Η Jerusalem Post ανέφερε τον Μάρτιο ότι ο πρόσφατα διορισμένος αρχηγός του γενικού επιτελείου του ισραηλινού στρατού, Εγιάλ Ζαμίρ, δήλωσε ότι το 2025 είναι «η χρονιά του πολέμου» για τη Γάζα και το Ιράν και ότι ο στρατός είναι έτοιμος για όλες τις ενδεχόμενες επιλογές.

Ο Τραμπ, ωστόσο, φαίνεται να απομακρύνεται. Αμερικανικές πολιτικές πηγές υποστηρίζουν ότι ένα από τα εναύσματα πίσω από την αποπομπή του βουλευτή Μάικ Γουόλτς από τον κύκλο του Τραμπ ήταν μια μυστική συνάντηση με τον Νετανιάχου – μια προσπάθεια να ευθυγραμμιστούν τα μηνύματα και να ωθήσουν τον Τραμπ σε πόλεμο. Ο Τραμπ δεν το δέχτηκε αυτό.

Αντιθέτως, μπορεί να ετοιμάζεται να αφήσει το Ισραήλ να χτυπήσει μόνο του. Ή κρατάει αποστάσεις για να μπορεί να αρνηθεί εύλογα, αν ο Νετανιάχου ενεργήσει μονομερώς. Όπως είπε κάποτε ο πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών του στρατού Άμος Γιάντλιν: “Το Ισραήλ δεν χρειάζεται την Αμερική στην D-Day. Μπορεί να το κάνει μόνο του”.

Η παράκαμψη του Τραμπ στον Περσικό Κόλπο: Η Ιερουσαλήμ έμεινε εκτός χάρτη

Μετά το Ριάντ, οι επόμενες στάσεις του Τραμπ περιλαμβάνουν το Αμπού Ντάμπι και τη Ντόχα – αλλά όχι την Ιερουσαλήμ. Η ομάδα του στοχεύει να φέρει στην πατρίδα του συμφωνίες άνω του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Η ατζέντα περιλαμβάνει επίσης ένα πλαίσιο εκεχειρίας και ανοικοδόμησης της Γάζας που αναπτύχθηκε σε συντονισμό με την Αίγυπτο, το Κατάρ και τα ΗΑΕ, χωρίς άμεση ισραηλινή συμβολή.

Αμερικανός αξιωματούχος που συναντήθηκε με οικογένειες αιχμαλώτων στη Γάζα δήλωσε ότι ο Τραμπ είναι «όλο και πιο απογοητευμένος» με την αντίσταση του Ισραήλ να τερματίσει τον πόλεμο. Όπως μετέδωσε το Al Jazeera, ο αξιωματούχος πρόσθεσε: «Αν το Ισραήλ δεν συνέλθει, ακόμη και η “συμφωνία της χιλιετίας” θα γίνει χωρίς αυτό».

Το Ομάν, εν τω μεταξύ, επανέλαβε το ρόλο του ως αθόρυβου διαμεσολαβητή μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Η διπλωματία των μυστικών καναλιών βοήθησε να σφραγιστεί μια διμερής εκεχειρία μεταξύ της Ουάσινγκτον και της κυβέρνησης της Σαναά στην Υεμένη για να μειωθούν οι εντάσεις στην Ερυθρά Θάλασσα. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν απαιτείται να λάβουν άδεια από το Ισραήλ» για να συνάψουν συμφωνία με την κυβέρνηση της Υεμένης που πρόσκειται στην Ανσαράλα, δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος, όπως αναφέρεται στον ισραηλινό Τύπο.

Η πυρηνική συμφωνία της Σαουδικής Αραβίας χωρίς το Ισραήλ

Για χρόνια, το Ισραήλ επέμενε ότι κάθε εγκεκριμένο από τις ΗΠΑ πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας θα περνούσε από το Τελ Αβίβ. Αυτό το άτυπο βέτο ήταν ενσωματωμένο σε ένα ευρύτερο αντάλλαγμα: εξομάλυνση με αντάλλαγμα μη στρατιωτικά πυρηνικά δικαιώματα – αλλά αυτή η φόρμουλα ξετυλίγεται.

Σύμφωνα με το Israel Hayom και το Arab Weekly, ο Τραμπ δεν έχει πλέον την υποστήριξη της Γερουσίας για να θέσει τη συμμετοχή του Ισραήλ ως προϋπόθεση για τη συμφωνία με τη Σαουδική Αραβία. Η ομάδα του προωθεί ένα πλαίσιο που θα επιτρέπει στο βασίλειο να εμπλουτίζει ουράνιο, χωρίς δεσμεύσεις.

Αυτή η επείγουσα ανάγκη είναι πραγματική. Σε μια ευρέως αναφερόμενη συνέντευξη του 2018 στο CBS, ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) προειδοποίησε: «Εάν το Ιράν αναπτύξει πυρηνική βόμβα, θα ακολουθήσουμε το παράδειγμα το συντομότερο δυνατό». Με το Ιράν να φέρεται να εμπλουτίζει ουράνιο κοντά σε οπλικό επίπεδο, το Ριάντ αντισταθμίζει τα ρίσκα του. Η ικανότητα του Τελ Αβίβ να εμποδίσει αυτή την προσπάθεια εξασθενεί.

Από σύμμαχος σε δευτερεύουσα θέση

Ξεκίνησε σαν ένα τέλειο πρώτο ραντεβού. Ο Νετανιάχου αποκάλεσε τον Τραμπ «τον καλύτερο φίλο που είχε ποτέ το Ισραήλ στον Λευκό Οίκο». Πήρε bunker busters, μια πρόσκληση στον Λευκό Οίκο και τη δική του στιγμή. Έκανε ανάρτηση στο Χ σαν να επέστρεψε η συμμαχία, πιο δυνατή από ποτέ.

Όπως και στα ραντεβού, το να είσαι πολύ δυνατός στην πολιτική μπορεί επίσης να σε κάνει να γίνεις “φάντασμα”. Ο Νετανιάχου ανέλαβε πάρα πολλά, πολύ σύντομα. Τώρα, ο Τραμπ δεν το σηκώνει. Οι κλήσεις μένουν αναπάντητες. Και το Ισραήλ, που κάποτε καθόταν στο τραπέζι, αρχίζει να μοιάζει με πικραμένο πρώην, ο οποίος παρακολουθεί τις συμφωνίες που κλείνονται από την άλλη άκρη του δωματίου.

Και αυτό που φοβάται περισσότερο το κράτος κατοχής δεν είναι μόνο ο αποκλεισμός, αλλά και αυτό που υπογράφεται ερήμην του – όταν δεν είναι εκεί για να το σταματήσει.

Πηγή: Pagenews.gr