Μπορούν οι μεσαίες δυνάμεις του ΝΑΤΟ να ηγηθούν της Συμμαχίας χωρίς τις ΗΠΑ;

Με την πρόσφατη στροφή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έναντι της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ, έχει καταστεί σαφές ότι τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες και ότι η εποχή της εξάρτησης από τις ΗΠΑ για την άμυνα της Ευρώπης έχει τελειώσει. Πολλοί θα υποστήριζαν ότι αυτό έπρεπε να είχε γίνει εδώ και καιρό, με τον Τραμπ να δηλώνει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ τους, έναντι του παραδοσιακού στόχου του 2% που είχε θέσει το ΝΑΤΟ. Ο στόχος αυτός για τα μέλη του ΝΑΤΟ τέθηκε για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής της Ρίγας το 2006. Ωστόσο, ο στόχος αυτός επιβεβαιώθηκε και έγινε πιο συγκεκριμένος στη Δήλωση για τις Αμυντικές Επενδύσεις του 2014, στη σύνοδο κορυφής της Ουαλίας, με μόνο τέσσερα μέλη να επιτυγχάνουν τον στόχο εκείνο το έτος. Το 2024, τα νούμερα αυξήθηκαν, με το ΝΑΤΟ να εκτιμά ότι 22 από τα 32 κράτη μέλη θα επιτύχουν τον στόχο εκείνο το έτος, οπότε είναι σαφές ότι οι αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη βρίσκονται σε άνοδο. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, δήλωσε: «Θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο για να διαβουλευθούμε μεταξύ των συμμάχων σχετικά με το ακριβές επίπεδο που πρέπει να επιτευχθεί. Ωστόσο, είναι σημαντικά υψηλότερο από το 2%», όταν ρωτήθηκε για τους υψηλότερους στόχους δαπανών.

Όπως αναφέρει το modern diplomacy, αναπόφευκτα, θα είναι οι μεσαίες δυνάμεις του ΝΑΤΟ – η Γαλλία, η Γερμανία, η Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο – που θα αναλάβουν την πρωτοβουλία και θα αναλάβουν ηγετικούς ρόλους. Τελικά, αυτή η μετατόπιση της ευθύνης θα διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τη συμμαχία και την Ευρώπη για τα επόμενα χρόνια. Αλλά είναι αυτό ρεαλιστικό και ποια εμπόδια θα πρέπει να ξεπεράσουν οι μεσαίες δυνάμεις για να φτάσουν εκεί;

Οι ΗΠΑ είναι η κόλλα που κρατάει ενωμένο το ΝΑΤΟ.

Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ έχουν λειτουργήσει ως ο συνδετικός κρίκος που κρατά ενωμένη τη συμμαχία, και από τα πρόσφατα γεγονότα είναι προφανές πόσο κρίσιμος είναι αυτός ο ρόλος. Και είναι πολύ περισσότερο από απλή ανθρώπινη στρατιωτική δύναμη, όπως θα περίμενε κανείς.

Οι μεσαίες δυνάμεις του ΝΑΤΟ αντιμετωπίζουν μια σειρά προκλήσεων στην προσπάθειά τους να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο από τις ΗΠΑ. Μία από αυτές τις προκλήσεις είναι το γεγονός ότι οι ΗΠΑ διαδραματίζουν έναν τεράστιο ρόλο στην ιεραρχία των διαφόρων επιχειρησιακών διοικήσεων του ΝΑΤΟ, με τις ΗΠΑ να κατέχουν πολλές βασικές θέσεις εντός αυτής της δομής, χωρίς τις οποίες το ΝΑΤΟ δεν θα ήταν σε θέση να λειτουργήσει με την ίδια αποτελεσματικότητα που λειτουργεί σήμερα.

Οι ΗΠΑ έχουν επίσης να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην ικανότητα του ΝΑΤΟ για επιτήρηση και αναγνώριση πληροφοριών (ISR), καθώς το μεγαλύτερο μέρος της ικανότητας του ΝΑΤΟ παρέχεται και λειτουργεί από τις ΗΠΑ. Ένα παράδειγμα αυτού συνέβη κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Unified Protector (Λιβύη, 2011): οι ΗΠΑ παρείχαν περίπου το 75% των μέσων ISR, επιτρέποντας στο ΝΑΤΟ να πραγματοποιήσει επιθέσεις ακριβείας και να παρακολουθεί τις κινήσεις του καθεστώτος Καντάφι.

Όλα αυτά χωρίς να αναφερθούμε καν στο θέμα της αμυντικής πυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ και των γενικών δυνατοτήτων σε ανθρώπινο δυναμικό και πυροβολικό, όπου οι ευρωπαϊκές χώρες δεν διαθέτουν επί του παρόντος αντίστοιχο εξοπλισμό.

Αμυντικές δαπάνες και δυνατότητες

Ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι μεσαίες δυνάμεις θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν τις ΗΠΑ και να αναλάβουν τον ρόλο που παραδοσιακά διαδραματίζει η Ουάσιγκτον είναι μέσω της αύξησης των αμυντικών δαπανών, με αποτέλεσμα τη σημαντική ενίσχυση των στρατιωτικών τους δυνατοτήτων. Ωστόσο, αυτή η αναγκαιότητα παρουσιάζει αρκετές προκλήσεις, οπότε ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση και πώς θα εξελιχθεί;

Η Γαλλία διατηρεί σταθερά έναν ικανό στρατό και δαπανά σημαντικό μέρος του ΑΕΠ της για την άμυνα. Οι διακυμάνσεις στον αμυντικό προϋπολογισμό της έχουν ως αποτέλεσμα να μην έχει επιτύχει τον στόχο του 2% που είχε θέσει το ΝΑΤΟ τα προηγούμενα χρόνια.

Ο Πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε στις αρχές του 2023 σχέδια για σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών, δεσμευόμενος να δαπανήσει 413 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα κατά την περίοδο 2024-2030, αύξηση 118 δισεκατομμυρίων ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, παρατηρήθηκε τεράστια αύξηση των αμυντικών προϋπολογισμών σε ολόκληρο το ΝΑΤΟ, με την πιο αξιοσημείωτη ίσως να είναι αυτή της Γερμανίας, όπου ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς επιθυμεί να επιχρηματοδοτήσει με 100 δισεκατομμύρια ευρώ τον γερμανικό στρατό (Bundeswehr) για την ενίσχυση της στρατιωτικής ικανότητας και ετοιμότητας. Ο γερμανός ομοσπονδιακός υπουργός Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, δεσμεύτηκε να καταστήσει τον γερμανικό στρατό «τη ραχοκοκαλιά της αποτροπής και της συλλογικής άμυνας στην Ευρώπη».

Φαίνεται ότι αυτή η αλλαγή στην αμυντική πολιτική είναι εδώ για να μείνει, με τα δύο γερμανικά κοινοβούλια να ψηφίζουν πρόσφατα υπέρ μιας νέας αύξησης των στρατιωτικών δαπανών.

Ωστόσο, δεν είναι όλα ρόδινα για τη Γερμανία. Με τους πρόσφατους αριθμούς στρατολόγησης να υπολείπονται των στόχων τους, η Bundeswehr εξακολουθεί να αντιμετωπίζει έλλειψη προσωπικού. Είναι σαφές ότι η πρόθεση υπάρχει, αλλά υπάρχουν ακόμα πολλές πρακτικές προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν.

Η Πολωνία έχει γρήγορα καταστεί βασικός παράγοντας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, από μια ταπεινή στρατιωτική δύναμη κατά την προσάρτηση της Κριμαίας από τις ρωσικές δυνάμεις το 2014, σε μια δύναμη που διαθέτει τον τρίτο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, μετά τις ΗΠΑ και την Τουρκία. Οι ένοπλες δυνάμεις της έχουν επίσης υποβληθεί σε ένα σημαντικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού.

Αυτός ο ταχέως εκσυγχρονισμός έχει ως αποτέλεσμα η Πολωνία να έχει καταστεί γρήγορα μία από τις κορυφαίες αμυντικές δυνάμεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, διαδραματίζοντας κρίσιμο ρόλο στην εξασφάλιση της ανατολικής πλευράς του. Έχει επίσης καταστεί μία από τις χώρες με τις υψηλότερες δαπάνες για την άμυνα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, με το εντυπωσιακό ποσοστό του 4,12 % του ΑΕΠ της.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επιτύχει σταθερά τον στόχο του 2% που έχει θέσει το ΝΑΤΟ και, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, τον έχει ακόμη και υπερβεί ελαφρώς, με έργα όπως το Challenger 3 και το θωρακισμένο όχημα Boxer να λαμβάνουν χρηματοδότηση ύψους περίπου 5 δισεκατομμυρίων λιρών.

Όπως και στη Γερμανία, αυτό δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες στην πρόσληψη προσωπικού, με αναφορές τον Νοέμβριο του 2024 ότι οι βρετανικές ένοπλες δυνάμεις «υπολείπονται σταθερά των στόχων πρόσληψης τα τελευταία πέντε χρόνια», ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι ένοπλες δυνάμεις χάνουν 300 άτομα το μήνα περισσότερα από όσα προσλαμβάνουν.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι τόσο η Γαλλία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτουν πυρηνικές δυνατότητες, αν και το σύστημα πυραύλων Trident του Ηνωμένου Βασιλείου προμηθεύεται και συντηρείται από τις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, η γαλλική «Force de dissuasion» είναι πλήρως ανεξάρτητη.

Αν και είναι αναμφισβήτητο ότι οι μεσαίες δυνάμεις και η Ευρώπη στο σύνολό της λαμβάνουν πολύ πιο σοβαρά τις αμυντικές δαπάνες και, για πρώτη φορά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, αυτές θεωρούνται προτεραιότητα, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανυθεί προτού το ΝΑΤΟ χωρίς τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ να μπορεί να θεωρηθεί συγκρίσιμο με το ΝΑΤΟ που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.

Απουσία φυσικού ηγέτη

Άλλα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι μεσαίες δυνάμεις όταν προσπαθούν να αναλάβουν αυτούς τους ρόλους είναι η συνεργασία, ο συντονισμός των προσπαθειών και η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Με απλά λόγια, χωρίς τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ κινδυνεύει να στερηθεί μια ενιαία ηγεσία. Δεν υπάρχει προφανής εναλλακτική λύση στην ηγεσία των ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Αυτό σημαίνει ότι η μελλοντική ηγεσία της συμμαχίας θα εξαρτηθεί εξ ολοκλήρου από την ικανότητα των ευρωπαϊκών μελών να συνεργαστούν. Ωστόσο, ιστορικά, η συνεργασία αυτή ήταν δύσκολη. Η Ευρώπη είναι συχνά διαιρεμένη από διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες, εθνικά συμφέροντα και ανεπίλυτες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Οι χώρες συχνά δίνουν προτεραιότητα στις δικές τους ατζέντες, καθιστώντας δύσκολη την επίτευξη συλλογικών αποφάσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μακροχρόνια ένταση μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, που είναι και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά συχνά βρίσκονται σε διαμάχη λόγω της ιστορίας των συγκρούσεων και των εδαφικών διαφορών τους. Υπάρχει επίσης το ζήτημα της συχνής έλλειψης συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, η οποία προκαλεί συχνές εσωτερικές διαμάχες σε βασικά ζητήματα, όπως η κατάσταση με την Τουρκία και την Κύπρο.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν πρόσφατα παραδείγματα πολιτικής συνοχής, όπως η δήλωση του Ηνωμένου Βασιλείου ότι θα υποστηρίξει τον πιθανό επόμενο Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς στην αποστολή πυραύλων Taurus στην Ουκρανία, τα οποία όμως μοιάζουν περισσότερο με συνονθύλευμα παρά με συνεκτική ηγεσία. Οι περισσότερες μεσαίες δυνάμεις φαίνεται να επικεντρώνονται στην ενίσχυση των εθνικών τους δυνατοτήτων παρά στην προώθηση της συνοχής και στην ανάπτυξη πολυεθνικών ικανοτήτων. Το αποτέλεσμα είναι μια κατακερματισμένη και ανοργάνωτη προσέγγιση, κάτι που δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι το ΝΑΤΟ είναι ουσιαστικά μια συμμαχία χωρών με μακρά ιστορία αντιπαλότητας και συγκρούσεων. Ωστόσο, δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται η δύναμη μιας εξωτερικής απειλής να ενώνει τα έθνη και να τους δίνει έναν κοινό εχθρό, και η Ρωσία φαίνεται σίγουρα να κάνει ακριβώς αυτό.

Το μέλλον του ΝΑΤΟ

Τι σημαίνουν όλα αυτά για το μέλλον; Σε γενικές γραμμές, ειδικά μεταξύ των μεσαίων δυνάμεων του ΝΑΤΟ, υπάρχει η πρόθεση να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στην άμυνα. Γενικά, το ΝΑΤΟ δεν βρίσκεται σε άσχημη θέση και η επιθυμία για συλλογική άμυνα μεταξύ των κρατών μελών έχει καταστεί πρωταρχική.

Ωστόσο, η συμμαχία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την ηγεσία. Οι ΗΠΑ υπήρξαν για πολύ καιρό η δύναμη που γεφύρωνε το χάσμα που άφηναν τα ευρωπαϊκά μέλη. Η μετατόπιση της προσοχής των ΗΠΑ από την Ευρώπη είχε αναμφίβολα βαθιά επίδραση. Ίσως μόνο όταν συνέβη αυτό έγινε σαφές πόσο πολύ εξαρτάται το ΝΑΤΟ από την Ουάσιγκτον για την πολιτική κατεύθυνση, και ενώ είναι απολύτως δυνατό για τις μεσαίες δυνάμεις να αναλάβουν συλλογικά αυτόν τον ρόλο, προς το παρόν αυτό φαίνεται μακρινό. Η επίτευξη αυτής της πραγματικότητας δεν θα είναι μια διαδικασία που θα ολοκληρωθεί σε μια νύχτα. Με την προσοχή της Ευρώπης στραμμένη στον πόλεμο στην Ουκρανία, πολλοί υποστηρίζουν ότι ο χρόνος τρέχει ήδη, φέρνοντας την προοπτική μιας σύγκρουσης με τη Ρωσία πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Πηγή: Pagenews.gr