Όσο περισσότερο μαίνεται ο πόλεμος, τόσο πιο πιθανό είναι ένα απομονωμένο Ιράν να βυθιστεί στην αστάθεια και το χάος.
Οι κίνδυνοι για την Τουρκία, ιδίως σε περίπτωση κατάρρευσης του καθεστώτος — κάτι που προς το παρόν παραμένει αβέβαιο — θα υπερβούν κατά πολύ τα οφέλη, καθώς η χώρα αγωνίζεται να σταθεροποιήσει την εύθραυστη οικονομία της και να θέσει τέλος στην 40ετή κουρδική εξέγερση υπό την ηγεσία του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), μιας αριστερής ανταρτικής οργάνωσης που έχει ιστορικό τακτικής συνεργασίας με το καταπιεστικό κληρικαλικό καθεστώς του Ιράν, παρά το βαθύ μίσος που τρέφει προς αυτό.
Αυτό εξηγεί την έντονη διπλωματική δραστηριότητα του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει ήδη μιλήσει δύο φορές με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και τον Ιρανό πρόεδρο Μαχμούντ Πεζέσκιαν, σε μια προσπάθεια να μεσολαβήσει για τον τερματισμό της σύγκρουσης και την επανέναρξη των πυρηνικών συνομιλιών μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Απευθυνόμενος στο έθνος μετά από συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο Ερντογάν επιβεβαίωσε ότι από την Παρασκευή η Τουρκία είχε εμπλακεί σε «έντονες διπλωματικές επαφές» υπό την ηγεσία του ίδιου και του υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν για να τερματιστεί η σύγκρουση, προειδοποιώντας ότι το Ισραήλ, το οποίο «κατέστρεψε τη Γάζα και εκφόβισε όλες τις χώρες της περιοχής, μπορεί να συνειδητοποιήσει το λάθος του, αλλά τότε θα είναι πολύ αργά».
Ο Ερντογάν έχει την εμπιστοσύνη του Τραμπ όπως λίγοι άλλοι ξένοι ηγέτες, μια σχέση που έχει ενισχυθεί με τον διορισμό του Τομ Μπάρακ, ενός από τους πιο έμπιστους συμμάχους του Τραμπ, ως πρέσβη στην Τουρκία και ειδικού απεσταλμένου στη Συρία. «Ο Μπάρακ είναι ένας από τους πιο επιδραστικούς ανθρώπους γύρω από τον πρόεδρο και ένας από τους πιο ταλαντούχους», δήλωσε στο Al-Monitor ένας αξιωματούχος του Λευκού Οίκου που μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας.
Αν και η Τεχεράνη έχει αρνηθεί ότι επιδιώκει την παρέμβαση τρίτων για να τερματιστεί η καταστροφή των μεγαλύτερων ηγετικών στελεχών και των αμυντικών συστημάτων του καθεστώτος από το Ισραήλ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι ευγνώμων για οποιαδήποτε υποστήριξη. Το πρόβλημα είναι ότι οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών λόγω της Γάζας. Επομένως, είναι αμφίβολο πόση επιρροή μπορεί τελικά να ασκήσει.
«Ρητορικά, η Τουρκία έχει ταχθεί πλήρως στο πλευρό του Ιράν, σηματοδοτώντας τη συνεχιζόμενη μετατόπιση της τελευταίας δεκαετίας, με την Τουρκία να μην είναι πλέον ουδέτερος παράγοντας στην περιοχή», δήλωσε στο Al-Monitor η Γκάλια Λίντενστραους, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας με έδρα το Τελ Αβίβ, η οποία ειδικεύεται σε θέματα της Τουρκίας.
Στην πραγματικότητα, ακόμη και όταν ο Ερντογάν επιτίθεται στο Ισραήλ για τις «παράνομες επιθέσεις» του, η Τουρκία, όπως και η Σαουδική Αραβία και άλλα βασίλεια του Κόλπου, δεν θέλει το Ιράν, τον ιστορικό εχθρό-φίλο της στην περιοχή, να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Η Τουρκία πρέπει επίσης να ανησυχεί «όταν βλέπει τις ζημιές που έχουν προκαλέσει οι ιρανικοί πύραυλοι στο Ισραήλ, παρά τις εντυπωσιακές αμυντικές του δυνατότητες», σημείωσε η Λίντενστραους.
Αν μη τι άλλο, ο πόλεμος εξάντλησης του Ισραήλ εναντίον της Τεχεράνης έχει λειτουργήσει προς όφελος της Άγκυρας, ξεκινώντας το 2020, όταν το Ισραήλ μαζί με την Τουρκία βοήθησαν το Αζερμπαϊτζάν να νικήσει την Αρμενία σε έναν σύντομο, αιματηρό πόλεμο. Η υποστήριξή τους επέτρεψε στο Μπακού να ανακτήσει όλα τα εδάφη, συμπεριλαμβανομένου του αμφισβητούμενου θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που είχε χάσει σε έναν προηγούμενο πόλεμο στις αρχές της δεκαετίας του ’90.
Η παρουσία της Τουρκίας στον Νότιο Καύκασο επεκτάθηκε σε βάρος της Ρωσίας και του Ιράν. Η ισλαμιστική βάση του Ερντογάν ηγείται της κριτικής για τη συνεχιζόμενη πώληση πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν στο Ισραήλ μέσω του λιμανιού της Τουρκίας στη νότια Μεσόγειο, του Τσεϊχάν, με τα τελωνειακά αρχεία να αναδιαμορφώνονται και τα δεξαμενόπλοια που το μεταφέρουν να δηλώνουν ότι κατευθύνονται προς την Αίγυπτο για να καλύψουν τη ροή, σύμφωνα με παρατηρητές του κλάδου.
Πιο πρόσφατα, η αποδυνάμωση των ιρανικών δυνάμεων και των συμμάχων τους στη Συρία και το Λίβανο από το Ισραήλ επέτρεψε στον Αχμάντ αλ Σαράα, έναν πρώην τζιχαντιστή με στενούς δεσμούς με την Τουρκία, να ανατρέψει το καθεστώς Άσαντ, επεκτείνοντας την επιρροή της Άγκυρας μέχρι τη Δαμασκό. Και στο Ιράκ, οποιαδήποτε αποδυνάμωση της κυριαρχίας του Ιράν λειτουργεί προς όφελος της Τουρκίας, η οποία πιέζει για το έργο «Development Road Project» αξίας 17 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ένα κέντρο μεταφορών 1.200 χιλιομέτρων (745 μιλίων) που συνδέει τη Βασόρα με την Τουρκία και από εκεί με την Ευρώπη.
Ωστόσο, τέτοιες νίκες κινδυνεύουν να ξεπεραστούν από τις πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις του πολέμου μεταξύ Ιράν και Ισραήλ και την αυξανόμενη επιφυλακτικότητα του Ισραήλ απέναντι στον στρατιωτικό επεκτατισμό της Άγκυρας. Το δίλημμα της Τουρκίας, όπως σημείωσε ο πρώην Τούρκος πρέσβης Τσενγκίζ Κ. Φιράτ σε άρθρο του για το εβδομαδιαίο περιοδικό «Turkey in Depth», είναι ότι «δεν ευθυγραμμίζεται πλήρως με τη Δύση ούτε υποστηρίζει τις φιλοδοξίες του Ιράν. Θεωρεί ότι η Σιιτική Ημισέληνος αποσταθεροποιεί την περιοχή, αλλά αναγνωρίζει επίσης ότι η πλήρης αλλαγή του καθεστώτος στην Τεχεράνη θα μπορούσε να πυροδοτήσει διασυνοριακές εθνοτικές εντάσεις, να ενθαρρύνει τους Κούρδους αυτονομιστές και να αποσταθεροποιήσει την ανατολική Τουρκία».
Επιπλέον, εάν μια φιλική προς τη Δύση κυβέρνηση αναλάβει την εξουσία στο Ιράν, η Τουρκία θα χάσει μέρος της στρατηγικής της αξίας, υποστήριξε η Αρζού Γιλμάζ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Κουρδιστάν στο Χεουλέρ, στο ιρακινό Κουρδιστάν. «Ένας από τους κύριους παράγοντες που έθεσε τη συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας, της Δύσης και του Ισραήλ σε στρατηγικό επίπεδο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ήταν το Ιράν», υπενθύμισε η Γιλμάζ, με την Τουρκία να καλείται να περιορίσει και να εξισορροπήσει την Ισλαμική Δημοκρατία. Η Τουρκία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει το χαρτί του Ιράν για να δικαιολογήσει τη στρατιωτική της επέκταση κατά του PKK στο Ιράκ και τη Συρία, πρόσθεσε. Με την εμφάνιση ενός εξουδετερωμένου Ιράν που δεν αποτελεί πλέον απειλή, η προνομιακή θέση της Τουρκίας θα μπορούσε να τερματιστεί. Με το κενό εξουσίας που θα προκύψει και που πιθανότατα θα καλυφθεί από το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου, «είναι κατανοητό ότι η Τουρκία πανικοβάλλεται», πρόσθεσε.
Η πιο άμεση συνέπεια για την Τουρκία, ωστόσο, θα ήταν μια μαζική μετακίνηση Ιρανών προς τα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν, μήκους 534 χιλιομέτρων (322 μιλίων), σε περίπτωση εμφύλιου πολέμου και κατάρρευσης του καθεστώτος. Ένας από τους λόγους που αποδίδονται στη μείωση των δημοσκοπικών ποσοστών του Ερντογάν είναι η παρουσία σχεδόν 4 εκατομμυρίων Συρίων που κατέφυγαν στην Τουρκία όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη χώρα τους το 2011. Μια περαιτέρω εισροή προσφύγων θα αποτελέσει τεράστιο πρόβλημα για την κυβέρνησή του. Από το 2017, η Τουρκία κατασκευάζει ένα τσιμεντένιο τείχος ενισχυμένο με τάφρους, συρματοπλέγματα και θερμικές κάμερες για να εμποδίσει τη διέλευση χιλιάδων παράνομων μεταναστών.
Στον οικονομικό τομέα, η πιο οξεία ευπάθεια της Τουρκίας έγκειται στην έντονη εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας, με πάνω από το 90% του πετρελαίου της να προέρχεται από το εξωτερικό, σύμφωνα με την έκθεση της εταιρείας συμβούλων κινδύνου TENEO με έδρα το Λονδίνο. Σημειώνεται ότι μια αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 10 δολάρια θα προσθέσει 4 δισεκατομμύρια δολάρια στο ετήσιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας. Η ακριβότερη ενέργεια θα υπονομεύσει τις προσπάθειες της κυβέρνησης να συγκρατήσει τον πληθωρισμό, ο οποίος παραμένει η βασική αιτία της λαϊκής δυσαρέσκειας. Το Ιράν είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Τουρκίας, το οποίο αντλείται μέσω αγωγού από το Ταμπρίζ προς την Άγκυρα, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει πιθανό στόχο ισραηλινών επιθέσεων.
Η επέκταση της σύγκρουσης θα διαταράξει επίσης τις εξαγωγές της Τουρκίας προς την Κεντρική Ασία, στις οποίες έχει πρόσβαση αποκλειστικά μέσω του Ιράν. Ωστόσο, οι βαθύτεροι φόβοι της Άγκυρας επικεντρώνονται στον κουρδικό αυτονομισμό, ο οποίος θα μπορούσε να την κατακλύσει εκ νέου εάν οι περίπου εννέα εκατομμύρια Κούρδοι του Ιράν εξεγερθούν, όπως τους προτρέπει το Ισραήλ, μαζί με τις άλλες μεγάλες μειονότητες της χώρας, τους Αζέρους και τους Μπαλόχ.
Ο Ντεβλέτ Μπαχτσέλι, ηγέτης του ακροδεξιού Εθνικού Κινήματος και άτυπος εταίρος του Ερντογάν, συνόψισε την ανησυχία της Άγκυρας, υποστηρίζοντας ότι η Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών της να δημιουργήσει μια «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία», είναι «ο τελικός στόχος σε αυτή την κλιμακούμενη σπείρα βίας». «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία» είναι η φράση που χρησιμοποίησε η Άγκυρα για να περιγράψει τις συνεχιζόμενες συνομιλίες με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτζαλάν, με στόχο τον τερματισμό της ένοπλης εξέγερσης της οργάνωσής του και την εγκατάλειψη των φιλοδοξιών της για ομοσπονδιακό καθεστώς από το συριακό της παρακλάδι.
«Το Ισραήλ επιδιώκει να εμποδίσει τις στρατηγικές προοπτικές της χώρας μας και να εκμεταλλευτεί την περιφερειακή αστάθεια για τα δικά του αυτοκρατορικά συμφέροντα», πρόσθεσε ο Μπαχτσέλι, ο οποίος συχνά εκφράζει δημοσίως τις απόψεις του Ερντογάν.
Η παράνοια της Τουρκίας για τα υποτιθέμενα σχέδια του Ισραήλ να δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος σε μεγάλο μέρος της Τουρκίας, του Ιράκ, της Συρίας και του Ιράν δεν είναι κάτι καινούργιο. Το Ισραήλ έριξε λάδι στη φωτιά όταν άρχισε να φλερτάρει ανοιχτά την αυτοανακηρυγμένη αυτόνομη οντότητα υπό κουρδική ηγεσία και φιλική προς το PKK στη βορειοανατολική Συρία, μετά την ανατροπή του ισχυρού προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ πέρυσι, και στη συνέχεια άρχισε να την υποστηρίζει. Τον Απρίλιο, κατέστρεψε δύο αεροδρόμια, το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Χάμα και τη βάση T4 κοντά στη Χομς, όπου η Τουρκία φέρεται να σχεδίαζε να αναπτύξει στρατιωτικά αεροσκάφη και συστήματα αεροπορικής άμυνας που θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταρρίψουν ισραηλινά αεροσκάφη. Τότε υπήρχαν ευρέως διαδεδομένες φήμες ότι αυτά περιλάμβαναν ρωσικά πυραυλικά συστήματα S-400 που απέκτησε η Τουρκία παρά τις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον να ακυρώσει τη συμφωνία, γεγονός που προκάλεσε την επιβολή κυρώσεων από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.
«Έχουμε πολύ πιο σύντομο φυτίλι αυτές τις μέρες και στις επόμενες. Αν μη τι άλλο, ο Ερντογάν θα είναι πολύ προσεκτικός τώρα» για να μην εχθροποιήσει περαιτέρω το Ισραήλ, δήλωσε στο Al-Monitor μια καλά πληροφορημένη ισραηλινή πηγή, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.
Λίγο μετά τις επιθέσεις του Ισραήλ κατά του Ιράν, αρκετές κουρδικές ομάδες, μεταξύ των οποίων και μια που συνδέεται με το PKK, το Κόμμα Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν, εξέδωσαν δηλώσεις καλώντας τους Κούρδους του Ιράν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους. Οι κουρδικής πλειοψηφίας επαρχίες του Ιράν που συνορεύουν με το Ιράκ και την Τουρκία, σαρώθηκαν από τις εθνικές αναταραχές που ακολούθησαν το θάνατο, το 2022, της Μαχσά Αμίνι, μιας 22χρονης κουρδικής γυναίκας που έπεσε σε κώμα μετά τη σύλληψή της στην Τεχεράνη για φερόμενη «ακατάλληλη» χρήση του χιτζάμπ.
Η Τουρκία και το Ιράν έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν κατά του PKK, όπως και η Τεχεράνη έχει αξιοποιήσει την παρουσία του PKK στα βουνά που εκτείνονται μεταξύ Ιράν, Τουρκίας και Ιράκ για να ασκήσει πίεση στην Άγκυρα σε ορισμένες περιπτώσεις. Ένα πιθανό αποτέλεσμα της τρέχουσας κρίσης είναι η ανανέωση της συνεργασίας μεταξύ των δύο πρωτευουσών για την καταστολή οποιωνδήποτε κουρδικών προσπαθειών.
«Αν και κανένα κράτος δεν έχει υποστηρίξει επίσημα την ιδέα ενός ενωμένου Κουρδιστάν, τα γεγονότα στο έδαφος υποδηλώνουν ότι υπάρχει μια δυναμική προς αυτή την κατεύθυνση», έγραψε ο Φιράτ, ο πρώην διπλωμάτης, «μια εξέλιξη που τόσο η Άγκυρα όσο και η Τεχεράνη θεωρούν βαθιά απειλητική».
Πηγή: Pagenews.gr