Η Ελλάδα θέλει να ανέβει στο πυρηνικό βαγόνι: Νέο σήμα Μητσοτάκη & 3 ορόσημα

Ένα βήμα πιο κοντά στο να ανέβει –τουλάχιστον θεσμικά– στο ευρωπαϊκό «πυρηνικό βαγόνι» βρέθηκε χθες η Ελλάδα, καθώς, για δεύτερη φορά, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ρητά ότι η χώρα «θα πρέπει να είναι έτοιμη να ενταχθεί στην πυρηνική συμμαχία». Η αναφορά αυτή έγινε στο πλαίσιο της συνέντευξής του στο συνέδριο «Financial Times and Kathimerini Energy Transition Summit: East Med & South East Europe», στέλνοντας το σαφέστερο μέχρι σήμερα σήμα ότι η ελληνική κυβέρνηση εξετάζει την προοπτική συμμετοχής στον ευρωπαϊκό διάλογο για την πυρηνική ενέργεια.

Το σήμα στην αγορά είχε δοθεί ήδη από το περασμένο καλοκαίρι, όταν ο Πρωθυπουργός μιλώντας από το βήμα του 27ου Ετήσιου Συνεδρίου «The Economist Government Roundtable», είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο επαναπροσέγγισης της πυρηνικής τεχνολογίας. Η φράση αυτή –τότε ακόμη με ερωτηματικό– λειτουργεί σήμερα ως θεμέλιο για μια σταδιακή μετατόπιση της ελληνικής στάσης, από τη διαχρονική αποχή στον θεσμικό επαναπροσδιορισμό. Με τη δεύτερη δημόσια τοποθέτησή του μέσα σε λίγους μήνες, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιβεβαίωσε ότι η Ελλάδα επιθυμεί να έχει παρουσία στη συζήτηση για το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη. «Δεν θέλω να μείνουμε εκτός αυτής της συζήτησης. Δεν λέω ότι θα κάνουμε κάτι άμεσα, αλλά τουλάχιστον θέλω να κατανοούμε προς τα πού κατευθύνονται αυτές οι τεχνολογίες», δήλωσε χθες χαρακτηριστικά.

Όπως επισημαίνουν πηγές της αγοράς στο energygame.gr, η φάση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Ελλάδα δεν αφορά ούτε τη λήψη πολιτικής απόφασης ούτε την έναρξη τεχνικής προετοιμασίας για την υλοποίηση πυρηνικού προγράμματος. «Το ζήτημα, σε αυτή τη φάση, δεν είναι το αν και πότε θα αποκτήσουμε πυρηνική ενέργεια, αλλά το να μην απέχουμε από τις κρίσιμες συζητήσεις που διαμορφώνουν τον ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη των επόμενων δεκαετιών. Δεν θέλουμε να βρεθούμε προ τετελεσμένων σε δέκα χρόνια, χωρίς να έχουμε κατανοήσει εγκαίρως ποια θα μπορούσε να είναι η θέση μας στο νέο ενεργειακό παζλ», αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Η Ελλάδα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, «δεν βρίσκεται ακόμη ούτε καν στο προπαρασκευαστικό στάδιο». Αυτό που εξετάζεται, είναι αποκλειστικά η θεσμική συμμετοχή της χώρας σε φορείς, όπως το Nuclear Alliance for Europe, όπου συζητούνται μεθοδικά οι τεχνολογικές εξελίξεις, οι κανονιστικές προκλήσεις και οι εθνικές στρατηγικές γύρω από τη νέα γενιά μικρών αρθρωτών πυρηνικών αντιδραστήρων (SMRs). Όπως σημειώνεται με σαφήνεια, «η Ελλάδα τελεί ακόμη στο λεγόμενο pre-phase», δηλαδή σε μια περίοδο σιωπηλής διερεύνησης, με στόχο την κατανόηση των όρων και των εξελίξεων.

Δηλαδή σε μια προκαταρκτική περίοδο διερεύνησης, όπου στόχος είναι η κατανόηση του πλαισίου, των απαιτήσεων και των δυνατοτήτων που θα μπορούσαν μελλοντικά να ενταχθούν σε μια σοβαρή και ενημερωμένη στρατηγική επιλογή. Δεν υφίσταται, σε αυτή τη φάση, καμία ειλημμένη απόφαση, ούτε πολιτική δέσμευση για την υλοποίηση πυρηνικού έργου. Υπάρχει, όμως, μια ξεκάθαρη μετατόπιση: από τη σιωπή και την απόσταση, στη θεσμική εγρήγορση και την ενημερωμένη συμμετοχή.

Ο οδικός χάρτης για την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας Όπως εξηγούν άνθρωποι με γνώση του θέματος η συμμετοχή μιας χώρας στην παγκόσμια κοινότητα των πυρηνικών κρατών δεν προκύπτει ούτε με δηλώσεις ούτε με μονομερείς πολιτικές βούλησης. Αντιθέτως, πρόκειται για μια μακρά, πολύπλοκη και αυστηρά δομημένη διαδικασία, που υπόκειται σε συγκεκριμένα θεσμικά στάδια, τα οποία έχουν καθοριστεί διεθνώς από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA). Ο λεγόμενος «Οδικός Χάρτης για την Ανάπτυξη Υποδομής Πυρηνικής Ενέργειας» (Milestones Approach) αποτελεί το καθολικά αποδεκτό πλαίσιο για όποια χώρα επιθυμεί να εξετάσει ή να δρομολογήσει ένα πυρηνικό πρόγραμμα.

Η διαδικασία αυτή χωρίζεται σε τρεις διακριτές φάσεις, καθεμία από τις οποίες ολοκληρώνεται με ένα συγκεκριμένο ορόσημο (milestone), το οποίο λειτουργεί ως σημείο αξιολόγησης προόδου και ως πύλη προς το επόμενο στάδιο. Η διάρκεια και το βάθος κάθε φάσης εξαρτώνται από τον βαθμό πολιτικής δέσμευσης, την τεχνοκρατική ετοιμότητα και τους πόρους που διαθέτει η εκάστοτε χώρα.

Φάση 1 – Διερεύνηση και διαμόρφωση εθνικής θέσης

Η πρώτη φάση ξεκινά από τη στιγμή που η πυρηνική ενέργεια εισάγεται, έστω και δυνητικά, ως επιλογή στο εθνικό ενεργειακό σχέδιο. Σε αυτό το στάδιο πραγματοποιείται μια εις βάθος Προκαταρκτική Μελέτη Σκοπιμότητας (Pre-Feasibility Study), με στόχο να απαντηθεί το θεμελιώδες ερώτημα: γιατί να αναπτυχθεί πυρηνικό πρόγραμμα; Η φάση αυτή είναι αφιερωμένη στην τεκμηρίωση της ανάγκης, την πολιτική και κοινωνική αποδοχή, την κατανόηση των τεχνολογικών απαιτήσεων και των πιθανών κινδύνων.

Η ολοκλήρωση της Φάσης 1 σηματοδοτείται από το Milestone 1, δηλαδή τη στιγμή που μια χώρα είναι πλέον «έτοιμη να λάβει μια τεκμηριωμένη απόφαση» για την ανάπτυξη εθνικού πυρηνικού προγράμματος. Αν η απάντηση είναι θετική, τότε και μόνο τότε μπορεί να ξεκινήσει η διαδικασία συγκρότησης του θεσμικού, νομικού και τεχνικού πλαισίου.

Φάση 2 – Προετοιμασία για υλοποίηση

Η δεύτερη φάση εστιάζει στην προετοιμασία για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού. Είναι το πλέον τεχνοκρατικό στάδιο, κατά το οποίο συγκροτείται η Ρυθμιστική Αρχή Πυρηνικής Ενέργειας, θεσπίζεται εξειδικευμένο νομικό πλαίσιο, καθορίζονται τα πρότυπα ασφάλειας και εκπαιδεύεται το ανθρώπινο δυναμικό. Παράλληλα, η κυβέρνηση προχωρά στην επιλογή τεχνολογικού εταίρου, στη διεξαγωγή διαγωνισμών ή διαπραγματεύσεων για την κατασκευή και τον εξοπλισμό της πρώτης μονάδας, και ενδεχομένως στη δέσμευση χρηματοδότησης.

Το τέλος της Φάσης 2 οδηγεί στο Milestone 2, δηλαδή στη στιγμή όπου η χώρα είναι πλέον «έτοιμη να απευθύνει πρόσκληση για υποβολή προσφορών ή να διαπραγματευτεί τη σύμβαση για την πρώτη πυρηνική μονάδα». Πρόκειται για τη φάση στην οποία το πυρηνικό πρόγραμμα δεν είναι πλέον υπό συζήτηση, αλλά σε φάση εφαρμογής.

Φάση 3 – Κατασκευή και λειτουργία

Η τρίτη και τελευταία φάση αφορά την υλοποίηση της κατασκευής του πυρηνικού σταθμού, την εγκατάσταση των συστημάτων ασφαλείας και την προετοιμασία για την έναρξη εμπορικής λειτουργίας. Σε αυτό το στάδιο, η χώρα εισέρχεται στην «πυρηνική εποχή» με όλους τους κινδύνους, τις υποχρεώσεις και τις δυνατότητες που αυτό συνεπάγεται. Η επιτυχής ολοκλήρωση του έργου –υπό τη διαρκή επίβλεψη του IAEA και εθνικών αρχών– οδηγεί στο Milestone 3, το οποίο επιβεβαιώνει ότι «η χώρα είναι έτοιμη να θέσει σε λειτουργία την πρώτη πυρηνική μονάδα».

Η ναυτιλία σε πρώτο πλάνο Η κυβέρνηση κλείνει το μάτι στη ναυτιλία με ανθρώπους της αγοράς να τονίζουν πως αυτό είναι το «κομμάτι» που θέλει να φέρει η Ελλάδα στο τραπέζι των ευρωπαϊκών συζητήσεων για τη νέα γενιά πυρηνικής τεχνολογίας. Στο σκεπτικό αυτό, η Αθήνα δεν προσεγγίζει τη χρήση πυρηνικής ενέργειας με όρους χερσαίων εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρισμού, αλλά επιχειρεί να ανοίξει τον διάλογο για την πιθανή αξιοποίησή της στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών μεγάλων αποστάσεων.

Το ελληνικό επιχείρημα είναι απλό: ως ναυτιλιακός κόμβος παγκόσμιας σημασίας, η Ελλάδα δικαιούται και οφείλει να συμμετέχει στη διαμόρφωση των κανόνων για τη μελλοντική απανθρακοποίηση του κλάδου, ειδικά εφόσον η πυρηνική πρόωση εμφανίζεται σε διεθνές επίπεδο ως πιθανή –έστω και μακροπρόθεσμη– λύση για πλοία με υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις και περιορισμένο χώρο για καύσιμα μηδενικών εκπομπών.

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται στις συζητήσεις, η τεχνολογία ήδη υπάρχει: πολεμικά πλοία κινούνται με πυρηνική ενέργεια εδώ και δεκαετίες, ενώ τεχνολογικά μοντέλα προσαρμοσμένα στις ανάγκες της εμπορικής ναυτιλίας βρίσκονται στο στάδιο της έρευνας ή των προσομοιώσεων. Το ζήτημα δεν είναι πλέον τεχνικό, αλλά κανονιστικό και πολιτικό, καθώς τα διεθνή λιμάνια δεν διαθέτουν ακόμη ξεκάθαρο πλαίσιο για την είσοδο και λειτουργία πυρηνοκίνητων εμπορικών σκαφών. «Αν πας να πεις ότι μπαίνεις σε λιμάνι με green hydrogen, θα σου πουν “μια χαρά”. Αν πας να πεις ότι μπαίνεις σε λιμάνι με nuclear, θα σε κοιτάξουν περίεργα. Θέλεις ρυθμιστικό πλαίσιο, θέλεις να προετοιμάσεις το έδαφος», αναφέρθηκε χαρακτηριστικά. Και αυτό ακριβώς είναι το πεδίο που ενδιαφέρει την ελληνική πλευρά: όχι να προωθήσει ένα νέο τεχνολογικό σχέδιο, αλλά να διασφαλίσει ότι η ναυτιλία δεν θα αποκλειστεί από την κουβέντα.

«Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη λύση για τις θαλάσσιες μεταφορές κατά μήκος μεγάλων αποστάσεων. Ως κορυφαίο ναυτιλιακό έθνος, οφείλουμε τουλάχιστον να είμαστε στην πρώτη γραμμή της έρευνας και της συζήτησης. Μπορεί να αποδειχθεί εφαρμόσιμη, μπορεί και όχι. Απέχουμε 10 με 15 χρόνια. Αλλά αν θέλουμε πραγματικά να σκεφτούμε στρατηγικά ως ναυτιλιακό έθνος, δεν μπορούμε να απέχουμε από αυτή τη συζήτηση. Και, φυσικά, αυτή είναι μια συζήτηση που είμαι πολύ ανοιχτός να κάνω με τη ναυτιλιακή κοινότητα, ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα δημιουργήσουμε μια κοινή ομάδα εργασίας που θα εξετάσει αυτή την τεχνολογία τουλάχιστον ως μια πιθανή επιλογή», δήλωσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Η Ελλάδα, όπως διαμηνύεται, θέλει να είναι παρούσα στην ευρωπαϊκή ομάδα εργασίας που ασχολείται με τα SMRs, ακριβώς γιατί «δεν μπορεί να γίνεται η παγκόσμια συζήτηση για το μέλλον της ναυτιλίας και να μην είμαστε ούτε παρόντες ούτε ενήμεροι». Ειδικά καθώς, όπως σημειώνεται, «το κομμάτι της ναυτιλίας μπορεί να είναι αυτό που κάνει το “πάτημα” για την είσοδο της χώρας στην κοινότητα των πυρηνικά ενεργών συνομιλητών».

Η στροφή αυτή χωρίς δεσμεύσεις αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα του πώς η Ελλάδα επιχειρεί να τοποθετηθεί με έναν νέο τρόπο στον πυρηνικό διάλογο μέσω των στρατηγικών τομέων όπου έχει διεθνές αποτύπωμα. Η εμπορική ναυτιλία, με τις απαιτήσεις της για ενεργειακή μετάβαση και διεθνή κανονιστική ευθυγράμμιση, προσφέρεται ως όχημα όχι μόνο τεχνολογικής συσχέτισης, αλλά και γεωπολιτικής παρουσίας. Και αυτό, όπως όλα δείχνουν, το γνωρίζει καλά το Μέγαρο Μαξίμου. Το Deon Policy Institute χαιρέτησε το σήμα της ελληνικής κυβέρνησης, σχολιάζοντας πως η πρόθεση της χώρας να ενταχθεί στον ευρωπαϊκό διάλογο για την πυρηνική ενέργεια –και δη με εστίαση στη ναυτιλία– συνιστά «μία τολμηρή αλλά αναγκαία στρατηγική επιλογή».

Όπως σημειώνει το ινστιτούτο, η αναφορά του Πρωθυπουργού στη δυνατότητα αξιοποίησης της πυρηνικής ενέργειας για τις ανάγκες της μακρινής ναυσιπλοΐας, «τοποθετεί την Ελλάδα εκεί όπου διαμορφώνονται οι νέοι κανόνες της παγκόσμιας ναυτιλίας». Η Deon προσθέτει πως πρόκειται για έναν διάλογο στον οποίο η χώρα διαθέτει ιστορικά και τεχνολογικά εχέγγυα να συμμετέχει ενεργά, όχι μόνο ως αποδέκτης αλλά και ως συνδιαμορφωτής λύσεων, τόσο στον τομέα των μεταφορών όσο και της ενεργειακής καινοτομίας.

Η Athlos Energy, η πρώτη ελληνική startup εταιρεία στον χώρο της πυρηνικής βιομηχανίας με ανάρτησή της στο LinkedIn, έσπευσε να χαιρετίσει το μήνυμα του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για την πυρηνική ενέργεια, δηλώνοντας με σαφήνεια τη δική της πρόθεση να πρωτοστατήσει στην έναρξη του ελληνικού πυρηνικού διαλόγου. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Με το σαφές μήνυμα του Πρωθυπουργού, η Ελλάδα πλησιάζει περισσότερο από ποτέ στην υιοθέτηση της πυρηνικής ενέργειας ως μέρος του μέλλοντος μηδενικών εκπομπών. Η Athlos Energy έχει ήδη ανοίξει τον δρόμο· δηλώνουμε την ετοιμότητά μας και αγκαλιάζουμε το ταξίδι προς την ελληνική πυρηνική εποχή».

Αν τελικά η Ελλάδα αποφασίσει να περάσει από το pre-phase στην πρώτη επίσημη φάση θα σηματοδοτήσει τη στιγμή που το κράτος θα δηλώσει δημόσια ότι είναι «έτοιμο να κάνει μια ενημερωμένη επιλογή για ένα πυρηνικό πρόγραμμα». Ως τότε, η παρούσα στρατηγική μοιάζει να συνοψίζεται στη φράση: «θέλουμε να ξέρουμε τι συζητιέται, θέλουμε να είμαστε στο τραπέζι». Και αυτή, με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, είναι ήδη μια σημαντική τομή.

Πηγή: Pagenews.gr