Αγροτικές επιδοτήσεις: Ιστορία μου, αμαρτία μου

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου κινητοποίησε τους αγρότες από το Κιλελέρ, όπως έκανε ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, ηγέτης της μεξικανικής επανάστασης και γιος κτηνοτρόφου, μέχρι την πρόσφατη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στους αγρότες στις τελευταίες εκλογές, έχουν περάσει δεκαετίες πελατειακής διαχείρισης κοινοτικών επιδοτήσεων για γεωργούς, κτηνοτρόφους και ψαράδες.

Η επιβολή προστίμου ύψους 415 εκατ. ευρώ στη χώρα μας από την Κομισιόν για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ κατά την περίοδο 2016-2023 αποκάλυψε σοβαρές περιπτώσεις εξαπάτησης της Ε.Ε. Το επιχείρημα ότι παρόμοια περιστατικά συμβαίνουν και σε άλλες χώρες είναι απογοητευτικό, καθώς το συνολικό ποσό των προστίμων που επιβλήθηκαν σε 16 άλλες χώρες ανέρχεται μόλις σε 532 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την απόφαση 2025/1147 της Ε.Ε.

Ο Γιώργος Μέργος, ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο ΕΚΠΑ και πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών, χαρακτηρίζει το ζήτημα ως ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα των τελευταίων δεκαετιών στον αγροτικό τομέα, με βαθιές και διαχρονικές ρίζες, καθώς και συστημικά χαρακτηριστικά. Όπως τονίζει, το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στις αγροτικές επιδοτήσεις, αλλά επηρεάζει συνολικά το σύνολο των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ διαχειρίζεται ετησίως πάνω από 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε κοινοτικές ενισχύσεις, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 1,5% του ΑΕΠ, ενώ ο αγροτικός τομέας συμβάλλει στο ΑΕΠ της Ελλάδας κατά 3,8%. Αυτό σημαίνει ότι το 40% του αγροτικού ΑΕΠ προέρχεται από επιδοτήσεις.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) έχει υποστεί πολλές μεταρρυθμίσεις από την ίδρυσή της το 1962, με την ελληνική περίπτωση να είναι ιδιαίτερα ξεχωριστή από την αρχή. Στο πρόσφατο βιβλίο του, «Ελλάδα 1953-2024: Χρόνος και Πολιτική Οικονομία» (εκδόσεις Πατάκη), ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο ΕΚΠΑ και πρώην υπουργός, Τάσος Γιαννίτσης, αναφέρει ότι οι κοινοτικοί πόροι υπήρξαν ένα σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση του εισοδήματος του αγροτικού πληθυσμού και γενικά του πληθυσμού στην περιφέρεια της χώρας. Παρά την ύπαρξη διαφθοράς στη διανομή σημαντικών τμημάτων αυτών των πόρων και την ανάπτυξη μιας νοοτροπίας εξαπάτησης της Ε.Ε., στην οποία συμμετείχαν παραγωγοί, έμποροι και το κράτος, η συμβολή τους στη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης στην ελληνική περιφέρεια υπήρξε σημαντική.

Είναι δυνατόν να υπάρξει διαφορετική προσέγγιση; Με διαφάνεια, δικαιοσύνη και ορθολογισμό; Χωρίς τερτίπια; Ο Αθανάσιος Τσαυτάρης, ομότιμος καθηγητής Γενετικής στη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2012-2014), επιβεβαιώνει ότι αυτό είναι εφικτό. Όπως επισημαίνει, χάρη στην ψηφιοποίηση, τους αυτοματισμούς και τις νέες τεχνολογίες, οι παρατυπίες μπορούν να εντοπιστούν άμεσα: «Όταν δηλώνεις δέκα αγελάδες και η γαλακτοπαραγωγή είναι τέσσερα κιλά γάλα ανά αγελάδα, δεν είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί η απάτη».

Αν και δεν είναι επαγγελματίας πολιτικός, ο Τσαυτάρης αντιλήφθηκε γρήγορα ότι ένα πελατειακό σύστημα λειτουργεί κάτω από τα ραντάρ της Ευρώπης και κατάφερε να το παρακάμψει, κερδίζοντας βραβείο το 2012 για την ορθή και πλήρη αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων. Αναγνωρίζει ότι η οργάνωση της απάτης σε μαζικό επίπεδο απαιτεί εξειδικευμένη γνώση και ελπίζει ότι οι νέοι αγρότες, με το υψηλό μορφωτικό τους επίπεδο, θα στραφούν προς την ποιότητα και την καινοτομία, αφήνοντας πίσω τις παρωχημένες πρακτικές.

Ένας πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας, αναφέρεται σε «μαφιόζικες ομάδες» που απαρτίζονται από διευθυντικά στελέχη υπουργείων και οργανισμών. Αυτές οι ομάδες συχνά δρουν χωρίς τη γνώση της πολιτικής ηγεσίας, αλλά με την ανοχή της, και διατηρούν άμεσες επαφές με τοπικούς βουλευτές και αυτοδιοικητικούς παράγοντες, οι οποίοι λειτουργούν ως «ενδιάμεσοι». Ο ίδιος εκφράζει την άποψη ότι η σκιά της διαπλοκής επεκτείνεται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο: «Έρχονται κονδύλια για την αγορά τρακτέρ, αλλά ο προμηθευτής είναι υποχρεωτικά μια γερμανική βιομηχανία. Το διαπίστωσα με δύσκολο τρόπο όταν βρήκα μια φθηνότερη επιλογή, η οποία απορρίφθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου, καθώς θα απορριπτόταν και στις Βρυξέλλες».

Το «κλειδί» βρίσκεται στο ότι ο ψηφιακός έλεγχος ασκείται από ιδιωτικές εταιρείες που συνεργάζονται με το Δημόσιο. Αυτό υποδηλώνει ότι οι πολιτικοί έχουν ευθύνες, είτε επειδή αγνόησαν την κατάσταση είτε επειδή προσπάθησαν να επηρεάσουν τις εξελίξεις.

Ο αριθμός των ατόμων που είναι ή δηλώνουν αγρότες ανέρχεται περίπου στις 500.000, με αυτή την ομάδα να μειώνεται σταθερά, όπως συμβαίνει και παγκοσμίως. Εκλογικά, πρόκειται για ένα ενδιαφέρον κοινό, γεγονός που αποδεικνύεται από τη διαχρονική φορολογική ευνοϊκή μεταχείριση που τους παρέχουν οι κυβερνήσεις. Σύμφωνα με την ΑΑΔΕ, πάνω από το 90% των ατόμων που δηλώνουν εισοδήματα από αγροτικές δραστηριότητες δεν ξεπερνούν το ετήσιο ποσό των 10.000 ευρώ.

Πηγή: Pagenews.gr