50.000 δανειολήπτες σε καθεστώς «step up»: Το φθινόπωρο των δύσκολων επιλογών για τράπεζες και πελάτες

Από τον Σεπτέμβριο ξεκινά η μεγάλη «επιχείρηση μετατροπής» 50.000 step up δανείων, με τις τράπεζες να καλούν τους πελάτες τους να εγκαταλείψουν τις κλιμακωτές δόσεις και να περάσουν σε τοκοχρεολυτικά σχήματα.

Η κίνηση αυτή δεν είναι τυχαία: ο SSM, ο επόπτης των συστημικών τραπεζών, θεωρεί τα step up συμβόλαια υψηλού ρίσκου και ζητά ευθέως την αλλαγή τους, προκειμένου να περιοριστεί η πιθανότητα δημιουργίας νέων κόκκινων δανείων.

Τι είναι τα step up δάνεια και γιατί ανησυχούν οι τράπεζες

Τα step up δάνεια σχεδιάστηκαν την περίοδο 2015-2016, όταν τα νοικοκυριά είδαν τα εισοδήματά τους να καταρρέουν. Οι αρχικές χαμηλές δόσεις έδιναν ανάσα στους δανειολήπτες, με την προοπτική οι υποχρεώσεις να αυξάνονται σταδιακά στο μέλλον.

Αυτό το «μέλλον» έφτασε τώρα.

Με τις δόσεις να κλιμακώνονται σε περιβάλλον αβεβαιότητας, πληθωρισμού και πιεσμένων εισοδημάτων, ο κίνδυνος αδυναμίας αποπληρωμής μεγαλώνει.

Οι νέες προτάσεις: Σταθερότητα με κόστος

Οι τράπεζες προετοιμάζουν πακέτο προτάσεων:

• Σταθερό επιτόκιο ~3% για όλη τη διάρκεια του δανείου.
• Σταθερή δόση χωρίς εκπλήξεις, ώστε ο δανειολήπτης να ξέρει τι πληρώνει μέχρι το τέλος.
• Όμως: η τρέχουσα δόση αυξάνεται κατά 25%-30% άμεσα.

Πλεονέκτημα: Αποφεύγεται το σοκ στις δόσεις σε βάθος χρόνου. Μειονέκτημα: Για πολλούς δανειολήπτες με ήδη πιεσμένα εισοδήματα, η άμεση αύξηση ίσως είναι απαγορευτική.

Οι αριθμοί πίσω από το ρίσκο

• Συνολικά step up δάνεια: 4,5 – 5 δισ. ευρώ.
• Από αυτά, 3,5 δισ. αναμένεται να μετατραπούν σε τοκοχρεολυτικά.
• 1,5 δισ. θα μείνουν ως έχουν, με κίνδυνο να χαρακτηριστούν unlikely to pay.
• Οι προβλέψεις για τις τράπεζες: περίπου 300 εκατ. ευρώ.

Το αγκάθι του ελβετικού φράγκου

Η κυβέρνηση επεξεργάζεται λύση για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, με επιδότηση ισοτιμίας. Όμως εδώ τα περισσότερα δάνεια είναι επίσης step up, πράγμα που σημαίνει:

• Οι δόσεις θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο με τη ρύθμιση.
• Εξετάζεται επιμήκυνση αποπληρωμής για να μη βρεθούν οι δανειολήπτες προ δυσάρεστων εκπλήξεων.
• Η έγκριση του SSM είναι απαραίτητη, κάτι που δυσκολεύει την εξίσωση.

Η «σκιά» του Ηρακλή

Η σημερινή σύσκεψη στην Τράπεζα της Ελλάδος επικεντρώνεται στην χαρτογράφηση των εγγυήσεων του προγράμματος Ηρακλής. Η ανησυχία είναι διπλή:

• Καθυστερήσεις από ακίνητα που αποκτώνται μέσω πλειστηριασμών και δεν διοχετεύονται στην αγορά.
• Πιθανές δικαστικές αποφάσεις (Άρειος Πάγος) που μπορεί να ανατρέψουν τον υπολογισμό τόκων στα στεγαστικά, δημιουργώντας νέα προβλήματα στις τιτλοποιήσεις.

Το πολιτικό και κοινωνικό δίλημμα

Η υπόθεση των step up δανείων ξεπερνά τα τεχνικά τραπεζικά ζητήματα. Ακουμπά στον πυρήνα της κοινωνικής πραγματικότητας:

• Χιλιάδες νοικοκυριά θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ βραχυπρόθεσμης πίεσης και μακροπρόθεσμης ασφάλειας.
• Οι τράπεζες, από την άλλη, πρέπει να ισορροπήσουν ανάμεσα σε εποπτικές απαιτήσεις και στη διατήρηση σχέσης εμπιστοσύνης με τους πελάτες.

Το φθινόπωρο θα είναι κρίσιμο για την ελληνική τραπεζική αγορά. Οι τράπεζες μπαίνουν σε «άσκηση ισορροπίας» ανάμεσα στην πίεση του SSM και στη βιωσιμότητα των δανειοληπτών. Το ερώτημα είναι ποιοι θα αντέξουν το κόστος της μετάβασης — οι τράπεζες ή τα νοικοκυριά.